مهدی کاهانی مقدم/

تاکنون بارها از تجمع معتادان در مناطق مختلف شهر مشهد، از شهرک باهنر و شهید رجایی گرفته تا رسالت و کال دروی، نوده و کال زرکش شنیدیم، دیدیم و نوشتیم و هر از چند گاهی هم در قالب طرحی ضربتی، گروهی از این معتادان جمع‌آوری و به کمپ‌های نگهداری منتقل شده‌اند.

و بارها شنیده‌ایم که مسئولی در فلان جمع، جلسه و مراسم، خبر از رفع کامل معضل معتادان خیابانی در آینده‌ای نزدیک را سر داده و بعضی از ما نیز امید بستیم به این شعارها و دلخوش که سرانجام با جمع‌آوری این معتادان، جمع کثیری از شهروندانی که زندگی روزمره‌شان تحت تأثیر این معضل بوده، سرانجام نفس راحتی خواهند کشید و دست کم دغدغه و نگرانی سلامت و امنیت فرزندانشان را که هر روز مجبورند از لابه‌لای بساط معتادان راه مدرسه تا خانه را طی کنند، تمام می‌شود و مثل بقیه مردم این شهر خواهند توانست به پاکی و سلامت محله و منطقه سکونتشان ببالند.

همین چند روز پیش هم استاندار خراسان رضوی در جلسه شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان گفت با ساخت مراکز نگهداری تا پایان دی‌ماه امسال، معتادان متجاهر از سطح شهر مشهد جمع‌آوری می‌شوند.

پیش از آن نیز رئیس کمیسیون اقتصادی، سرمایه‌گذاری و مشارکت‌های شورای اسلامی شهر مشهد در بازدید از تنها مرکز ترک اعتیاد ماده16 بانوان در شهر مشهد، از برنامه‌ریزی لازم برای احداث مرکز جامع نگهداری و بازتوانی معتادان متجاهر با همکاری شهرداری مشهد، سپاه پاسداران و دیگر دستگاه‌های متولی خبر داد و تأکید کرد «هزینه‌کرد جزیره‌ای» مدیریت شهری و دیگر دستگاه‌های متولی در مراکز نگهداری و بازتوانی معتادان متجاهر برای ساماندهی و رفع مشکلات این مراکز، بهره‌وری و کارآیی لازم را ندارد و به نظر می‌رسد که باید همه این مراکز در یک فضای مشخص تجمیع شوند و به همین منظور با همکاری سپاه پاسداران، مدیریت شهری و دیگر دستگاه‌های متولی، مرکز جامعی در منطقه برزش‌آباد مشهد ساخته می شود.

درهمین حال بنابه گفته مدیرکل بهزیستی خراسان رضوی، باوجود اثرگذاری و اهمیت پیشگیری، هنوز هم این حوزه در زمینه توجه و اعتبارات بسیار عقب است؛ اعتبارات دولتی برای ساماندهی معتادان کارتن خواب در مشهد برای ۴۰۰ معتاد در نظر گرفته شده است و گرچه برای تأمین هزینه ها با کمک و حمایت معاون دادستان و شهرداری مشهد، توانسته‌ایم این حجم از خدمات را ارائه دهیم، اما همچنان به مراکز ساماندهی معتادان بدهی داریم.

به گفته پوریوسف، سال گذشته اتفاقات خوبی در حوزه نگهداری معتادان متجاهر در این استان رخ داد و در این مدت ۹ هزار و ۳۸۰ معتاد کارتن خواب در ۱۱ مرکز ساماندهی معتادان متجاهر با هزینه ۵۸ میلیارد ریال نگهداری، درمان و ساماندهی شدند.

وی با بیان اینکه بخشی از این افراد باوجود طی کردن چرخه درمان، دوباره به اعتیاد باز می‌گردند، افزود: مبلغ هزینه شده برای آنان زیاد نیست؛ چرا که سرانه هر فرد خدمت گیرنده در این مراکز روزانه 13 هزار تومان برای هزینه‌هایی مانند درمان، تغذیه، نگهداری، پوشاک و مسائل بهداشتی و خدمات روان‌شناسی بوده است.

وی خاطرنشان کرد هم اکنون 4 تا 5 هزار معتاد کارتن خواب در خراسان رضوی وجود دارند که بیش از ۹۰ درصد آنان در شهر مشهد و حاشیه این کلانشهر هستند و در سال گذشته ۳۵۰ نفر از این تعداد، از خدمات چهار مرکز توانمندسازی و جامعه پذیری واقع در مشهد، استفاده کرده‌اند.

هرچند در این مراکز تلاش شده است با ارائه کمک‌هایی در زمینه روان‌کاوی و مهارت افزایی در زمینه‌های فنی، مهارتی، فردی، آموزش خانواده‌ها و نیز معرفی آنان به کارفرمایان برای اشتغال، بتوان این افراد را به عنوان فرد بهبود یافته و توانمند به جامعه بازگرداند؛ اما با توجه به بودجه و ظرفیت اندک آن قطعاً نمی‌توان به نقطه مطلوب و نه حتی ایده آل رسید.

همچنان‌که شاهدش هستیم، تغییر محسوسی در تعداد معتادان پرخطر، کارتن خواب و متجاهر در سطح شهر رخ نداده است، آمارهای رسمی و غیررسمی از افزایش تعداد معتادان زن و مرد و مقاطع مختلف سنی حکایت دارد، فرهنگ پذیرش و به کارگیری این افراد در جامعه هنوز به وجود نیامده است و درمجموع به نظر می‌رسد تمامی اقدامات، هزینه‌ها و طرح‌های اجرایی دستگاه‌های مختلف در این حوزه بی‌نتیجه و یا کم اثر بوده است.

این درحالی است که به دلایل متعددی به ویژه اندک بودن ظرفیت پذیرش مراکز حمایتی رایگان و در مقابل سنگینی هزینه‌های درمان در بخش خصوصی(کمپ و کلینیک‌های ترک اعتیاد)، تاکنون تعداد بسیار زیادی از معتادانی هم که قصد و عزم ترک داشته‌اند را به سوی خوددرمانی، داروهای تقلبی و قاچاق و عطاری‌ها سوق داده است و به عبارتی زمینه برای سودجویی و ثروت اندوزی عده بی‌شماری از رانت خواران، دلالان و قاچاقچیان و کلاهبرداران فراهم شده به حدی که ده‌ها عملیات ضربتی پاکسازی مأموران انتظامی و دیگر ضابطان قضایی و کشف یکی پس از دیگری محموله‌های داروی قاچاق ترک اعتیاد در نقاط مختلف مشهد هم تأثیری در روند فعالیت این بازار سیاه نداشته است و بازنده‌های اصلی اما معتادان و خانواده‌های آنان بوده‌اند.

باتوجه به این وضعیت، سخنان عضو شورای شهر مشهد رنگ واقعیت به خود می‌گیرد که «هزینه‌کرد جزیره‌ای» مدیریت شهری و دیگر دستگاه‌های متولی نگهداری و بازتوانی معتادان متجاهر برای ساماندهی و رفع این مشکلات، کارآیی لازم را نداشته است.

و اینکه استاندار خراسان رضوی عزم خود را جزم کرده تا با راه‌اندازی مراکز نگهداری و تجمیع همه اعتبارات و خدمات در یک فضای مشخص، مشکل معتادان متجاهر را تا اول زمستان برطرف کند، خبر خوبی است که امید می‌رود این هدف درموعد مقرر خودش محقق و دغدغه دیرین بسیاری از خانواده‌های مشهدی برای همیشه مرتفع شود.