قدس آنلاین: ۱۵ روز پس از آغاز حمله یکجانبه نظامی ترکیه به شمال سوریه که با وجود مخالفت های منطقه ای و جهانی صورت گرفت، وزارت دفاع ترکیه، در پایان مهلت آتش‌بسی که از ۱۲۰ ساعت پیش در شمال سوریه آغاز شده بود، گفت نیازی به شروع دوباره عملیات در آن منطقه نیست. آنکارا با صدور بیانیه ای ضمن بیان اینکه واشنگتن به این کشور اطلاع داده که عقب نشینی نیروهای کرد از نواحی نزدیک مرز ترکیه در شمال سوریه کامل شده، آورده است: «در این مرحله، نیازی به انجام عملیات تازه ای نیست».

آنکارا و واشنگتن پنجشنبه ۲۵ مهر به توافقی برای برقراری آتش‌بس پنج روزه در این منطقه دست پیدا کردند.  ترکیه روز سه‌شنبه هم توافقی با روسیه در خصوص شمال سوریه داشت. مسکو و آنکارا در این توافق اعلام کرده‌اند اجازه هیچ برنامه تجزیه‌طلبانه‌ای در مرز سوریه را نخواهند داد. همچنین بر اساس این توافق، پلیس نظامی روسیه و نیروهای حفاظت مرزی سوریه وارد مرز ترکیه -سوریه، در خارج از منطقه عملیات چشمه صلح خواهند شد تا خروج عناصر یگان‌های مدافع خلق (YPG) و سلاح‌های آن‌ها تا عمق ۳۰ کیلومتری از مرز ترکیه-سوریه را تسهیل کنند که این مسئله باید در ۱۵۰ ساعت آینده نهایی شود. بر اساس این توافق همچنین قرار است شبه‌نظامیان کرد سوریه از شهرهای منبج و تل رفعت عقب‌نشینی کنند. این توافق پس از دیدار پنج ساعته ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه و رجب طیب اردوغان، همتای ترکیه ای او که در شهر سوچی صورت گرفت، اتفاق افتاد.

گفتنی است ارتش ترکیه روز چهارشنبه ۱۷ مهر حمله‌ای را با نام «چشمه صلح» علیه شبه نظامیان کرد در شمال سوریه آغاز کرد. هدف از این عملیات که همزمان به صورت زمینی و هوایی انجام شد، عقب راندن یگان های کرد که ترکیه آن‌ها را «تروریست» می‌خواند، از مناطق مرزی اعلام شده بود. یگان‌های مدافع خلق (YPG) یکی از گروه‌های اصلی کرد در بین نیروهای دموکراتیک سوریه هستند و ترکیه آن‌ها را شاخه‌ای از حزب کارگران کردستان (PKK) می‌داند و خواستار پاکسازی شمال شرقی سوریه از این نیروهای مسلح است.

این حمله با واکنش‌ جهانی و محکومیت‌های گسترده‌ای روبه‌رو شده است. بسیاری حملات ترکیه به شمال سوریه را پس از اعلام خروج نیروهای ایالات متحده از این منطقه و در نتیجه چراغ سبز آمریکا عنوان کرده‌اند. کشورهای اروپایی در بحبوحه این جنگ، بیش از همه نگران سرنوشت شهروندان غیرنظامی و به ویژه نگران فرار احتمالی تروریست های داعشی محبوس در زندان‌های کردها بودند. کردهای سوریه در نوار مرزی ۴۴۴ کیلومتری با ترکیه همسایه‌اند. نیروهای دموکراتیک سوریه که ترکیبی از شبه‌نظامیان عرب و کرد با رهبری کردها هستند، پس از شکست دادن داعش کنترل مناطق شمال و شرق سوریه را به دست گرفتند. در ذیل تمام آنچه باید درباره عملیات «چشمه صلح» ترکیه بدانیم اشاره شده است.

ترکیه چه می‌خواهد؟

ترکیه دو هدف اصلی در شمال شرقی سوریه دارد: نخست، راندن شبه نظامیان کرد از نزدیکی مرزهای خود. آنکارا با این کار می‌خواهد تهدید امنیتی این شبه نظامیان را از مرزهای خود دور کند. اما هدف دوم ترکیه، ایجاد یک منطقه امن به طول ۴۰۰ کیلومتر و عرض ۳۰ کیلومتر در داخل سوریه است که به ادعای آنکارا از آن طریق بتواند ۲ میلیون پناهنده سوری که در درون ترکیه هستند را به آنجا منتقل کند.

کردها چه می گویند؟

در مقابل کردها معتقد هستند ترکیه قصد دارد بافت قومی منطقه را به نفع خود تغییر دهد. کردها متحد اصلی آمریکا در نبرد برابر داعش در داخل سوریه بودند و نقش محوری در شکست این گروه در مناطقی چون شهر رقه داشتند.

موضع ایران چیست؟

ایران ضمن حمایت از وحدت و تمامیت ارضی سوریه از ترکیه خواسته‌ تا به پیمان آدانا پایبند باشد. بر اساس این توافق که در بیستم اکتبر سال ۱۹۹۸ میان آنکارا و دمشق به امضا رسید، طرفین متعهد شدند که از ورود «گروه‌های تروریستی» به خاک یکدیگر جلوگیری کنند. وزارت خارجه ایران پیشتر پیشنهاد میانجیگری بین آنکارا و دمشق را مطرح کرده است.

تعداد آواره گان

بنابر آمار سازمان ملل متحد بیش از ۱۷۶ هزار نفر از ساکنان شمال سوریه از ترس عملیات نظامی ترکیه از خانه‌های خود گریخته و آواره شدند. برخی دیگر از نهادهای حقوق بشری این تعداد را تا ۳۰۰ هزار نفر هم تخمین زده اند. بر اساس اعلام آژانس پناهندگان سازمان ملل بیشتر این پناهندگان به مناطق کردنشین شمال عراق رفته و در کمپ پناهجویان «برداراش» در ۱۴۰ کیلومتری مرز شرقی عراق و سوریه مستقر شده اند.

خطر احیای داعش

بدیهی است که هرج و مرج می‌تواند فرصتی را برای احیای دوباره گروه موسوم به داعش، فراهم سازد. وزیر دفاع روسیه می‌گوید این کشور تخمین ‌می‌زند حدود ۵۰۰ نفر از اعضای زندانی داعش در پی عملیات نظامی ترکیه در شمال سوریه، از زندان گریخته‌اند. برپایه آخرین آمار ۱۲ هزار تروریست داعشی در زندان‌های نیروهای دموکراتیک سوریه به سر می‌برند که از این تعداد۳ هزار داعشی تبعه ۵۴ کشور جهان هستند.

تلفات دو طرف

رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه روز یکشنبه از کشته شدن ۷۶۵ نیروی دموکراتیک سوریه در جریان عملیات نظامی «چشمه صلح» در سوریه توسط ارتش این کشور خبر داد. نیروهای کرد نیز متقابلاً از کشته شدن بیش از ۱۲۷ نظامی ارتش ترکیه و همچنین عناصر ارتش آزاد سوریه که همپیمان آنکارا هستند، خبر داده اند.

مواضع کشورهای مختلف

دولت سوریه با بیان اینکه این حمله نقض حق حاکمیت سوریه و نقض قوانین بین‌المللی است، حمله ترکیه را محکوم کرد. اتحادیه اروپا ضمن اعلام مخالفت با این عملیات در ۱۱ اکتبر اعلام کرد وضع تحریم‌های نظامی علیه ترکیه را بررسی خواهد کرد. ایالات متحده آمریکا با وجود پشت کردن به کردها از همان ابتدا اعلام کرد از اقدام ترکیه پشتیبانی نمی‌کند و به آن‌ها هشدار داده که حمله به سوریه ایده خوبی نیست. اتحادیه عرب نیز این عملیات را نقض استقلال سوریه نامیده و محکوم کرده بود. این در حالی است که پاکستان و قطر از حمله ترکیه به شمال سوریه استقبال کردند.