قدس آنلاین : آنگونه که به نظر میرسد جهاد کشاورزی وظایف خود را با خرید تضمینی زعفران که به نوعی تضمین کننده قیمت است تمام شده میداند حال آنکه این سازمان باید در تمام مراحل همراه و یاور کشاورز باشد و به فرض خرید تضمینی شانه از زیر بار سایر مسوولیتهایش خالی نکند.

طی روزهای گذشته بارش باران رحمت الهی اگر چه خشکی لبان اراضی کشاورزی خراسان رضوی را اندکی  التیام بخشید اما همزمانی این بارشها با فصل برداشت زعفران درخراسان رضوی زمینه ساز بروز خسارتهایی برای کشاورزان شد.

این خسارتها دربرخی شهرستانها ازجمله تربت جام و تایبادو باخرز ومناطق اطراف که سیلاب جاری شد بیشتر و درسایر شهرستانها کمتر و محدود بود اما حداقل باعث شد تا چند روز امکان برداشت زعفران فراهم نباشدو گلهای روییده زعفران روی زمینهای خیس و گل الود باقی بماند.

***خسارتهای سنگین تر ازسیل

اما آیا این خسارت دل کشاورزان را به درد آورده است ؟ واقعیت این است که خسارتهایی بس بزرگتر هستند که باران درمقابل انها ناچیز به حساب میاید وکشاورزان حتی شکر باران را بجای میاورند ، اما درمقابل سایر مشکلات تنها گلایه میکنندو میدانند که چاره ای هم ندارندو کسی به فریاد آنها نمیرسد.

طی سالهای اخیر کشت زعفران درخراسان رضوی توسعه زیادی پیدا کرد. کمبود اب از سویی و امکان کشت زعفران دراراضی کم بازده و صد البته سود خوب برداشت زعفران از جمله دلایل گرایش کشاورزان به این محصول بود محصولی که تولید عمده جهانی آنهم دراختیار ایران است و به نوعی ایران و به عبارت دقیق تر خراسان رضوی زعفران مورد نیاز جهان را تامین میکند.

این توسعه کشت باعث شده تا حتی در اراضی حاشیه شهر مشهد و شهرستانهایی مانند درگز و کلات هم زعفران کشت شودو هرروز مزارع بیشتری به کشت زعفران اختصاص یابد. این درحالی است که رویش گلهای زعفران وبرداشت ان طی مدتی محدود از اواسط پاییر انجام میشود و این کار کاملا به صورت دستی انجام میشود و حداقل تاکنون هیچ وسیله مکانیزه ای برای برداشت گل زعفران ساخته نشده است .

برداشت گل زعفران به صورت دستی یعنی نیازبه نیروی کارزیاد آنهم در مقطعی خاص و نزدیکه به دوهفته . همین امر باعث می شود تا دراین روزها نه تنها نیروی کار ماهر و کارکرده در زمینهای زعفران کمیاب شود که حتی نیروهای کار غیرماهر و کارگر ساده  هم برای حضور در اراضی کشاورزی زعفران رقمهای بالایی درخواست کنند.این درحالی است که زعفران کاران هرروز باید برای صبح روز بعد برنامه ریزی کرده وکارگر وسایر وسایل چیدن گل را فراهم نمایند.

برخی کشاورزان با توجه به شرایط آب و هوایی برداشت این محصول را امسال بسیار بالا دانسته و گفتند: برداشت زعفران در سال جاری خیلی زیاد است اما نبود کارگر و بالا رفتن نرخ پاک کردن گل از یک طرف و حضور دلالان در کاهش قیمت این محصول بسیار تاثیرگذار بوده، گل زعفران به دلیل حساسیت بالایی که در ماندگاری دارد باید سریع پس از برداشت پاک شود از این رو کشاورز مجبور به فروش گل با قیمت پایین به واسطه‌گران است.

یکی از زعفرانکاران میگوید: روزانه حدود 100 کیلو تا 150 کیلو گل برداشت می‌کنیم اما هزینه‌های جمع‌آوری و ایاب و ذهاب به مشهد برای پاک کردن چیزی جز ضرر برای ما نیست. در شهرستان کارگر یا همان «پرکن» کم و قیمت دستمزدشان بالاتر از قیمت گل است همین امر سبب شده گل‌ها بمانند از این جهت برای جلوگیری از خراب شدن، گل‌ها را برای تمیز کردن به مشهد انتقال می‌دهیم که این اقدام هم منفعتی برای ما در بر ندارد.

***از دغدغه کارگر تا دخالت دلال

بد نیست بدانیم که کار در زمین زعفران شرایط خاص خودرا دارد . باید از روشن شدن آسمان کاررا شروع کردو تا قبل از طلوع خورشید وتابش اشعه هایش بر زمینهای زعفران کاررا به پایان رساند. کشاورزان قدیمی معتقدند تابش آفتاب بر گل زعفران از کیفیت محصول می کاهد.

همین امر باعث میشود تا هزینه های کشاورزان افزایش پیدا  کند و هرچه اراضی کشاورزی زعفران بیشترشود باید دستمزد بیشتری به کارگر بدهند تا آنها را جذب مزرعه خود کنند. نکته دیگر اینکه علاوه بر برداشت گل ، جداسازی زعفران ازگل نیز کاری است که به صورت دستی وسنتی انجام میشود ،مهمتر اینکه هرچه زمان میان برداشت و جداسازی زعفران از گلها فاصله بیشتری پیدا کند هم از کیفیت زعفران کاسته میشودو هم کار جداسازی دشوار تر میشود.

حال در نظر بگیرید که در روستاهایی که همه اراضی به کشت زعفران اختصاص یافته مشکلات جذب کارگر برای چیدن و سپس جداسازی تا چه اندازه است ؟ کشاورزان ناچار یا گلها را به دلالها میفروشند یا راهی شهرهای بزرگتر میکنند که نیروی کار بیشتری دارند و همین یعنی هزینه حمل ونقل و ریخت و ریز در انتقال وتوزیع گل وجمع اوری زعفران .

یک کشاورز دیگر طرح خرید حمایتی زعفران را پشتوانه‌ای برای جبران ضرر دانسته و افزود: کار تولیدی به ویژه کشاورزی علاوه بر زحمت فراوان نیازمند هزینه است، امسال با این طرح بخشی از ضررها جبران خواهد شد و از همه مهم‌تر دست واسطه‌گران از بازار کوتاه شده است. زعفرانکار با این طرح از فروش محصولش مطمئن می‌شود و مجبور به تن دادن و فروش محصول به قیمت‌های دروغین نیست.

یکی از زعفرانکاران دیگر که دارای 6 هکتار زمین زعفران بود، بیان کرد: درست است باران سبب خسارت به زعفرانکار می‌شود اما این امر تنها دلیل کاهش قیمت نیست چون گل زعفران روزانه برداشت می‌شود و تاکنون یک بار باران از زمان برداشت این محصول در تایباد باریده که خسارتی وارد نکرده در عوض نبود کارگر و قیمت دلالان از بارش باران بیشتر به این وضع خسارت وارد کرده است؛ همچنین فراوانی گل عاملی دیگر برای کاهش قیمت شده زیرا بازار رقابت بالا رفته از طرفی وقتی گل زیاد شود، کارگر کم و قیمت دستمزد برای برداشت و جداسازی زعفران افزایش می‌یابد.

او با اشاره به خرید حمایتی زعفران در تایباد افزود: این کار سبب شده بدون دغدغه از وجود بازار فروش و یا دلالان محصول خود را به مرکز داده و پول خود را دریافت کنیم، قیمت‌ها بر اساس نوع زعفران برآورد شده و محصول خوب، قیمت بالاتری دارد؛ در صورتی که همین وضع تا قبل از این طرح به دست واسطه‌گران بازار نوسان داشت و کشاورز را متضرر می‌کرد.

***دلالهای رنگارنگ برای طلای سرخ

دراین میان چند گروه دلال فعال هستند ، گروهی که اصطلاحا گل را سرزمین میخرند . خودشان کارگردارندو جمع میکنند که این یعنی کمترین سود برای کشاورزی که یکسال زحمت کشیده . کشاورزی که پول ندارد تا هزینه کارگر را بدهد و سپس هزینه جدا سازی را تقبل کند درچنگ این دلالها گرفتار شده و با کمترین سود محصولش را روی زمین میفروشد.

گروه دوم دلالهایی هستند که گل را میخرندو بازانها دونوعند . گروهی که با خودروی وانت خود راهی روستاها شده و گلها را بلافاصله بعد از برداشت میخرند و گروهی که درشهرها وشهرستانها منتظر میمانند تا کشاورز محصول گل زعفران را به شهرآورده وانوقت سراغش میروند. این دلالها هم تلاش دارند تا باکاهش مصنوعی قیمت گل درمدت برداشت نهایت سود را نصیب خود وکمترین سود را به کشاورز بدهند. بیشتر این دلالها در حاشیه شهرمشهدو شهرستانها افرادی را دارند که اقدام به جداسازی زعفران کرده و بنابراین از مشکل اصلی کشاورزان سو استفاده کرده وسود اصلی را نصیب خودشان میکنند.

آخرین گروه دلالها هم آنهایی هستند که زعفران اماده را از کشاورز میخرند . طی هفته های آینده این گروه دلال وارد بازار میشوند درحالیکه نقدینگی زیادی هم دارندو با کاهش مصنوعی قیمتها زعفران آماده را از کشاورزانی میخرند که برای جبران هزینه های انجام شده نیاز به پول نقد دارند . انها به بهانه های مختلف از جمله کیفیت ؛ خشک نبودن و... قیمت محصول کشاورز را پایین اورده و اقدام به خرید نقدی میکنند.

این درحالی است که خرید تضمینی محصول زعفران اگرچه به عدالت نزدیکتر است اما عدم پرداخت نقدی و حواله کردن کشاورزان به هفته ها و ماههای آینده باعث میشود تا زعفرانکاران با پای خود به سمت دام دلالان حرکت کنند.

دراین خصوص ، مهدی ناصری مقدم، مدیر سازمان تعاون روستایی خراسان رضوی میگوید: خرید حمایتی زعفران از دهم آبان ماه در خراسان رضوی آغاز شد و در این مدت کوتاه، موجب ایجاد تعادل در قیمت این محصول شده‌ است.

وی اضافه کرد: خرید حمایتی محصول زعفران با هدف حمایت دولت از کشاورزان و جلوگیری از کاهش قیمت این محصول و زیان کشاورزان انجام شده است که خوشبختانه این خرید موجب افزایش و تعادل در قیمت این محصول به نفع کشاورز در بازار و جلوگیری از خرید ارزان دلالان شده است.

ناصری افزود: خرید حمایتی محصول زعفران کشاورزان ذیل چهار عنوان "نگین زعفران، شبه‌نگین، پوشال درجه یک و پوشال معمولی زعفران" و سطح‌ بندی نهایی آن پس از آزمایش صورت می‌گیرد و  بر این اساس هر کیلوگرم نگین زعفران به قیمت ۱۰۵ میلیون ریال، شبه‌نگین به قیمت ۹۵ میلیون ریال،  پوشال درجه یک به قیمت ۹۰ میلیون ریال و پوشال معمولی زعفران به قیمت ۸۲ میلیون ریال از کشاورزان خریده می‌شود. 

وی ادامه داد: پرداخت مبالغ خرید حمایتی زعفران از کشاورزان در نخستین فرصت صورت می‌گیرد و طبق اعلام قبلی خرید در این قالب تا پایان آذر ماه ادامه دارد.

***چند توصیه به حامیان کشاورزی

شاید بهتر باشد که جهاد کشاورزی برنامه ای مدون برای فصل برداشت زعفران داشته باشد، برنامه ای برای جذب کارگران از شهرهای بزرگ به روستاها و اراضی زعفران تا رقابت برسرجذب نیروی کار باعث افزایش دوبرابر وحتی بیشتر دستمزد نشود.

شاید بهتر باشد جهاد کشاورزی در یک همکاری با سمن های اجتماعی و ساماندهی نیروهای کار سرپرست خانوار یا امثالهم در فصل برداشت گل ؛ شبکه توزیعی را طراحی کرده وگلها را به منظور جداسازی تحویل این شبکه دهد تا هم منبع درامدی برای این خانواده ها شودو هم هزینه های جداسازی برای کشاورز چند برابر تمام نشود .

و دست آخر اینکه چه خوب است جهاد کشاورزی در همکاری با بانک کشاورزی اقدام به اختصاص وامهای سلف کرده و نیاز آنها به نقدینگی را تامین کنند تا وضع به گونه ای نشود که نیاز مالی زعفران کاران انها را به دام دلالها بکشاند.