محبوبه علی‌پور/
براساس آخرین اظهارات متولیان حوزه آسیب‌های اجتماعی، 2 درصد دانش‌آموزان کشور موادمخدر مصرف می‌کنند. این در صورتی است که مسئولان نظام آموزشی در خراسان رضوی معتقدند یک دهم درصد از دانش‌آموزان این استان به مصرف انواع موادمخدر اعتیاد دارند که از این تعداد ۵۱ درصد دختر و ۴۹ درصد پسر هستند.
این درحالی است که خراسان رضوی در جوار استان‌هایی قرار گرفته که به لحاظ مصرف مواد مخدر و شیوع اعتیاد در دانش‌آموزان جزو مناطق پرخطر کشور محسوب می‌شوند.
بنابراین مسئولان استانی باید با رصد دقیق وضعیت و تعداد آسیب‌دیدگان اجتماعی نسبت به این مقوله با حساسیت بیشتری توجه کنند. بنا بر واکنش‌هایی که از سوی نهادهای متولی می‌بینیم؛ گویا همچنان تمایلی به شکستن تابوی «اعتیاد در میان دانش‌آموزان» وجود ندارد.
*اجرای برنامه‌ها نه درحد نیاز که براساس میزان اعتبارات
رئیس اداره پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی اداره کل آموزش و پرورش خراسان رضوی درپاسخ به وضعیت بروز اعتیاد در مدارس استان، می‌گوید: مصرف مواد مخدر و مواد محرک در میان دانش‌آموزان، ارتباطی با مسائل آموزشی مدارس نداشته و با بررسی اولیای مدرسه قابل سنجش و تشخیص نیست از همین رو بیشتر مقوله‌ای خود گزارشی یا دیگر گزارشی محسوب می‌شود؛ بنابراین آمار دقیقی از ابتلای دانش‌آموزان به مصرف مواد مخدر نداریم. البته مقوله مصرف مخدرها و محرک‌ها نه تنها در جامعه دانش‌آموزی که در سال‌های اخیر در کل جامعه ما به عنوان چالشی قابل تأمل مطرح است و عوامل متعددی نیز در ایجاد این امر دخالت دارد. این درحالی است که در گذشته طرح این موضوعات تابو محسوب شده و از پرداختن به آن‌ها خودداری می‌کردند. درحالی که امروزه در این زمینه صحبت شده و برای کنترل و کاهش آن اقدام می‌شود. البته نظام آموزشی همچنان نمی‌تواند آماری از دانش‌آموزان آسیب دیده اعلام کند، اما اقدامات پیشگیرانه، مداخله‌ای و درمانی را برای دانش‌آموزان انجام می‌دهد. درواقع به دلیل اهمیت قضیه ما موظف به انجام یکسری وظایف به خصوص در حیطه پیشگیری هستیم.
مژگان ساعدی می‌افزاید: از همین رو حتی بدون اشاره به مسئله اعتیاد، مهارت‌هایی را که می‌تواند به دانش‌آموزان در مقابله با این آسیب اثرگذار باشد، آموزش می‌دهیم. البته این امر نیز نه در سطح کلی که براساس توان اجرایی ما در حال انجام است.
وی با اشاره به افزایش توان اجرایی نظام آموزشی برای انجام برنامه‌های پیشگیرانه ادامه می‌دهد: در پنج سال گذشته؛ حدود20 درصد مدارس کشور تحت پوشش آموزش‌های پیشگیرانه بودند که این رقم درحال حاضر 60 درصد مدارس را دربر می‌گیرد. البته دربرخی موارد این آموزش‌ها حتی 100 درصد مدارس را نیز شامل می‌شود که از این موارد می‌توان به مقوله «مدیریت موردی» و «فعالیت اورژانس اجتماعی در مدارس» اشاره کرد.
*غفلت از آموزش مهارت‌ها ثمره کنکورزدگی
این صاحبنظر در حوزه آموزش وپرورش درادامه تأکید می‌کند: گرچه برخی اقدامات ما مطابق اعتباراتی که در اختیار داریم و براساس خط برش‌های اجرایی است که به ما ابلاغ شده، اما خودمان می‌دانیم که چون در این زمینه مسئله پیشگیری قابل تامل است، فرض را باید بر این گذاشت که 100 درصد دانش‌آموزان در معرض خطر قرار می‌گیرند. از همین رو آموزش 100 درصدی محصلان ضروری است. این درحالی است که به دلیل تنگناهایی همانند کمبود اعتبارات و نیروی انسانی و کمبود ساعات آموزشی مؤثر که این امر نیز ناشی از آموزش‌زدگی و کنکورزدگی مدارس است؛ آموزش فراگیر دانش‌آموزان با محدودیت مواجه است ازهمین رو چنانکه وقتی می‌گوییم 60 درصد مدارس تحت پوشش این آموزش‌ها هستند این به صورتی است که برای نمونه در یک مدرسه که دارای 300 دانش‌آموز است، مطابق تکلیف ابلاغ شده تنها یک کارگاه آموزشی برگزار می‌شود که حدود 30 نفر را شامل می‌شود که یک دهم جمعیت مدرسه یادشده را دربر می‌گیرد. بنابراین هنوز راه طولانی را برای برنامه‌های اجرایی درپیش داریم.
ساعدی درباره روند مواجهه با دانش‌آموزان مصرف‌کننده مواد مخدر در مدارس تصریح می‌کند: براساس برنامه مدیریت موردی که از سوی کارشناسان پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی در ادارات آموزش وپرورش به مدیران مدرسه ابلاغ شده است، درصورت بروز چنین مسئله‌ای اگر در مدرسه‌ای، مشاور وجود داشته باشد مسئولیت ارجاع این دانش‌آموز را انجام می‌دهد، درغیراین صورت مدیر مدرسه موظف است دانش‌آموز را به کارشناس مشاوره و یا دیگر مسئولان اداره آموزش و پرورش همانند کارشناس پیشگیری ارجاع دهد که از این مرحله روند مداخله در بحران آغاز می‌شود. چنانکه کمیته «بهداشت روان و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی» برای بررسی وضعیت این دانش‌آموز تشکیل شده و براساس صلاحدید اعضا؛ مداخله جدی‌تر همانند انجام مشاوره دقیق‌تر و حتی بستری دانش‌آموز صورت می‌گیرد.
*ضرورت مشارکت یاریگران زندگی
ساعدی با اشاره به اینکه از مهرماه سال جاری شاهد اجرای طرح «یاریگران زندگی» در مدارس کشور هستیم درباره نحوه اجرای این برنامه در مدارس نیز می‌گوید: طرح یاد شده در سه مرحله به اجرا درمی‌آید که درسال جاری با اجرای فاز نخست آن 20 درصد مدارس استان خراسان رضوی تحت پوشش قرار می‌گیرند و در سال آینده 60 درصد و در سال سوم یعنی سال1400، تمامی مدارس تحت پوشش این برنامه قرار خواهند گرفت. البته تأکید این طرح بهره‌مندی از گروه همسالان مطلع برای اشاعه پیشگیری رفتارهای پرخطر از جمله اعتیاد است. به این ترتیب امسال کانون‌های یاریگر با حضور تشکل‌های متعدد دانش‌آموزی در 20 درصد مدارس تشکیل می‌شود. به این ترتیب در چشم‌انداز سه ساله اجرای این طرح می‌توان انتظار داشت که 100 درصد دانش‌آموزان تحت پوشش آموزش‌های پیشگیرانه قرار بگیرند. همچنین مطابق تفاهم‌نامه‌ای که منعقد شده، اعتبارات طرح مزبور از طریق ستاد مبارزه با مواد مخدر، وزارت کشور و وزارت آموزش وپرورش تأمین می‌شود.
وی با اشاره به کاهش سن آسیب‌دیدگان اجتماعی و زنانه شدن چهره آسیب‌ها در جامعه نیز تأکید می‌کند: امیدواریم تمام ارکان جامعه خود را در زمینه پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و رفتارهای پرخطر مسئول دانسته و به فراخور توانایی خود اقدام کنند، چراکه ممکن است فردی که امروز گرفتار آسیب‌ها شده، روزی یکی از اعضای خانواده آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد. بنابراین همه ما باید نسبت به این مشکلات احساس مسئولیت کرده و مانع گسترش آسیب‌ها شویم.
نظر شما