استادیار گروه بیوشیمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان اینکه «سلول‌های بنیادین ما در تمام سلول‌های بدن هستند و به سلول‌های جنینی، بالغین و بند ناف تقسیم‌بندی می‌شوند»، افزود: برای رسیدن به درمان پایدار در تعداد قابل توجهی از بیماری‌ها ناگزیر به استفاده از سلول‌های بنیادی و مهندسی بافت هستیم.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد عنوان کرد: با توجه به بیماران کبدی، پانکراسی و شیوع روز افزون دیابت، باید سلولی تولید می‌کردیم که شبیه سلول‌های طبیعی بدن باشد اما مورد دیگری این بود که داربستی تولید کنیم که سلول‌ها روی آن سوار شوند و با حداکثر  شباهت به سمت پانکراس و کبد تمایز پیدا کنند. سلول‌های بنیادی انسان توانایی خودنوزایی دارد که این موضوع مزیت برجسته سلول‌های بنیادی بود و مشخصه قابل توجه آن این بود که تبدیل به سلول بالغ می‌شود.

وی با اشاره به اینکه «سلول‌های بنیادین در اغلب بافت‌های بدن وجود دارد»، تصریح کرد: به عنوان مثال وقتی زخم پوست خود به خود ترمیم می‌شود، این کار با همکاری و مداخله سلول‌های بنیادین است و این پتانسیل خوبی برای درمان است. در گذشته سلول مغزی قلبی یا کلیوی اگر دچار مشکل می‌شد اینطور تصور می‌شد که این  سلول از بین می‌رود و دیگر قابل بازیافت و ترمیم شدن نیست اما پیشرفت علمی نشان داد که می‌توان با استفاده از سلول‌های بنیادی بسیاری از بافت‌ها را تولید و به بدن بیمار پیوند زد.

استادیار گروه بیوشیمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد تصریح کرد: باتوجه به اینکه توانسته‌ایم تاکنون موفقیت‌هایی در این حوزه به دست آوریم، حمایت نهادهای علمی و مسئولان دانشگاه را می‌طلبد تا بتوانیم با تعریف طرح‌های تحقیقاتی در قالب پایان نامه‌های ارشد و دکتری مطالعات کاربردی را به سمت invivo و بالینی شدن پیش ببریم و این تحقیقات را بر روی رده‌های مختلف حیوانی و در نهایت روی موارد انسانی به اثبات برسانیم.

مبرا در خصوص تاریخچه و اهمیت سلول درمانی مطالبی را ارائه و خاطرنشان کرد: سلول درمانی برای اولین بار در سال ۱۳۶۹ در تهران و توسط دکتر اردشیر قوام زاده در مرکز پیوند بیمارستان شریعتی بر روی بیماران خونی انجام شد. تاکنون نزدیک به ۵۰۰ پیوند در کشور انجام شده است که هنوز نیاز به تعداد بیشتری در کشور داریم. تقریبا ۱۸مرکز وجود دارد که ۶ مرکز در تهران و ۱۲ مرکز در سطح کشور در این زمینه فعالیت می‌کنند.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در پاسخ به این پرسش که «با توجه به ظرفیت این دانشگاه آیا می‌تواند در این حوزه موفق عمل کند؟»، گفت: باتوجه به ظرفیت دانشگاه علوم پزشکی مشهد می‌توان این مهم را در دانشگاه راه‌اندازی نمود. تعداد مراکز پیوند سلول‌های بنیادی در کشور اندک است و مشهد این ظرفیت را دارد که بتواند به عنوان قطبی در این حوزه فعالیت کند چراکه بسیاری از همکاران در دانشگاه علوم پزشکی مشهد توانستند در حوزه پوست، غضروف و استخوان موفقیت‌های خوبی را کسب کنند. در نتیجه دانشگاه علوم پزشکی مشهد می‌تواند به عنوان مرکزی در حوزه سلول‌های بنیادی و پیوند شناخته شود و با توجه به حضور توریسم سلامت در این شهر می‌تواند توجه به این رشته علمی توفیقات زیادی را برای دانشگاه، شهر و استان به همراه داشته باشد.

وی در مورد کاربردهای سلول‌های بنیادی در حوزه بالغین افزود: در گذشته تصور براین بود که اگر سلول‌های بدن از بین روند دیگر نمی‌توان آن را با سلول‌های سالم جایگزین کرد اما اکنون با پیشرفت علم این تصور دیگر رنگ باخته و اکنون با استفاده از سلول‌های بنیادی دانشمندان به درمان دیابت، درمان ضایعات استخوانی و درمان بیماری‌های قلبی می‌پردازند. از سال ۲۰۰۷ که یاماناکا سلول‌های بنیادی IPS  انسانی را تولید کرد تاکنون تحقیقات زیادی صورت پذیرفته است که نشان می‌دهد استفاده از IPS سریعتر و بهتر به درمان پاسخ می‌دهد و اینکه IPS را می‌توان در محیط آزمایشگاه تولید و به بافت آسیب‌دیده تمایز و سپس پیوند زد .

استادیار گروه بیوشیمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در مورد کاربرد مهندسی بافت در درمان بیماری‌ها تصریح کرد: به رشد و تکثیر سلول‌های بافت بر روی داربست‌های سه بعدی شبیه بدن و در محیط آزمایشگاهی مهندسی بافت گفته می‌شود، به عبارتی تقلیدی از ساختار سه بعدی بدن است؛ به طوری که می‌توان قسمتی از بافت آسیب دیده را در محیط invitro ساخت و سپس پیوند زد. دانشمندان از سال‌ها قبل قادر به تست سلول‌های بنیادی در محیط آزمایشگاه بوده‌اند اما توسعه و تولید سلول و بافت در شرایط سه بعدی نزدیک به بدن اخیرا بسیار مورد توجه قرار گرفته است و برای ساخت یک بافت به شیوه مهندسی، نیز به طراحی یک داربست با ساختار فیزیکی مناسب با امکان چسبندگی سلول‌ها به آن، مهاجرت سلولی، تکثیر سلولی و تمایز سلولی و در نهایت رشد و جایگزینی بافت جدید است.

وی در خصوص تاریخچه مهندسی بافت یادآور شد:  اولین بار الکسی کارل در سال ۱۹۰۰ واژه مهندسی بافت را مطرح و به همراه لیندربرگ آزمایشگاهی را برای نگهداری بافت‌ها در شرایط آزمایشگاهی و جایگزینی آن در بدن موجودات زنده راه‌اندازی کرد و پس از آن تحقیقات زیادی انجام شد تا اینکه سال ۱۹۸۰ پوست مصنوعی ساخته و بر روی یک بیمار آزمایش شد و از آن پس مهندسی بافت به عنوان شاخه جدیدی از علم شروع به گسترش کرد. موش گوژ پشت نماد مهندسی بافت بود.

مبرا اظهار کرد: در ایده مهندسی بافت، هدف استفاده از داربست‌هایی است که خاصیت قرارگیری سلول‌ها و بافت‌ها در بدن را تقلید نمایند و از لحاظ خاصیت دینامیکی با بافت مورد نظر تطبیق داشته باشد؛ به عنوان مثال داربست ( Polyethersulfone (PES) برای بافت‌های سخت و ( Polylactic acid or polylactide PLLA) برای بافت‌های نرم مورد استفاده قرار می‌گیرد اما باید توجه داشت که از داربست‌های زیست‌سازگارپذیر استفاده شود که پس از مدتی از پیوند در خود بدن جذب و ضرر و سمیتی برای بدن نداشته باشد.

وی اضافه کرد: در همین راستا دو مطالعه از داربست‌های زیست‌سازگارپذیر برای تمایز سلول‌های IPS انسانی به سلول‌های شبه کبدی و پانکراس استفاده شد که نتایج نشان داد با استفاده از داربست‌های فوق، سلول‌های تمایز یافته مارکرهای بیوشیمیائی و مولکولی را بهتر از زمانی که داربست استفاده نشده است، نشان می‌دهند.

استادیار گروه بیوشیمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با اشاره به چالش‌های حوزه مهندسی بافت بیان کرد: یکی از چالش‌های مهم در مهندسی بافت نبود سلول کافی جهت تولید بافت مورد نظر است؛ به عبارت دیگر نیاز به تعداد زیادی از سلول‌های بالغ آن بافت است. این در حالی است که اغلب سلول‌های بالغ توانایی تکثیر ندارد و با توجه به محدودیت‌های فوق، استفاده از سلول‌های بنیادی برای غلبه بر این محدودیت کاندید خوبی جهت تامین سلول مورد نظر در مهندسی بافت هستند .

مبرا عنوان کرد: در مجله TIME که یکی از مجلات معتبر علمی دنیا است آورده شده بود که در ۵۰ سال آینده پیش‌بینی می‌شود رشته مهندسی بافت جزء بهترین شغل‌های دنیا باشد و در صدر لیست ۱۰ شغل برتر دنیا، مهندسی بافت ذکر شده بود. بنابراین با توجه به اینکه توانسته‌ایم تاکنون موفقیت‌هایی در این حوزه به دست آوریم، حمایت نهادهای علمی و مسئولان دانشگاه را می‌طلبد تا بتوانیم با تعریف طرح‌های تحقیقاتی در قالب پایان نامه‌های ارشد و دکتری مطالعات کاربردی را به سمت invivo و بالینی شدن پیش ببریم و این تحقیقات را بر روی رده‌های مختلف حیوانی و در نهایت روی موارد انسانی به اثبات برسانیم.

انتهای پیام