به گزارش گروه فرهنگی قدس آنلاین، مستند «روزگار یک چهل ساله» در بخش مستندهای بلند جشنواره «سینماحقیقت» حضور دارد و در سالن های این جشنواره که ۱۸ تا ۲۵ آذرماه در تهران برگزار می شود، روی پرده می رود. امین قدمی درباره جدیدترین ساخته اش به خبرنگار ما می گوید: این مستند به دنبال یافتن ریشه ها و عوامل فساد سیستماتیک است و درباره اقشار مختلف مردمی است که درگیر این موضوع هستند چون نتیجه فساد اقتصادی به آنها مربوط می شود، شاید خودشان درگیر رشوه و رانت نباشند ولی نتیجه اتفاقی که در حوزه فساد اقتصادی رخ می دهد به آنها مربوط می شود.

او اضافه می کند: ما برای ساخت این مستند سراغ قشرهای مختلف رفتیم و با آدم های مختلف حرف زدیم. در این مستند گفتیم که هر کسی باید گامی بردارد تا مطالبه عمومی و فشار افکار عمومی، دولتمردان را وادار به پاسخگویی و اصلاح ساختارها بکند.

کارگردان این مستند درباره برنامه ریزی بری ساخت فیلمش توضیح می دهد: ابتدا می خواستیم درباره قاچاق، کاری انجام دهیم چون قاچاق، تولید ملی را به خطر می اندازند و باعث افزایش بیکاری می شود. منظورمان هم قاچاق کولبرها در کردستان یا قاچاق سوخت در سیستان و بلوچستان نبود بلکه منظور ما قاچاق به صورت سیستماتیک و کلان بود که از مبادی رسمی با یک امضا یا رانت انجام می شود، این اتفاق نمی افتاد مگر اینکه رشوه یا رانت اطلاعاتی وجود داشته باشد.

او با بیان اینکه آنقدر موضوع گسترده شد که تولید آن دو سال طول کشید، خاطرنشان می کند: سعی کردیم که موضوع را تقسیم بندی کنیم. در میانه راه تحقیقاتی بود اطلاعات بدست آمده درباره این موضوع، مرا بیشتر ناامید می کرد. خسته شدم و تصمیم گرفتم که کار را رها کنم ولی با تشویق وحید چاووش، تهیه کننده کار که می گفت این وظیفه ماست و هر کسی باید کاری کند، پروژه را ادامه دادم.

ضرورت ایجاد مطالبه مردمی

قدمی با بیان اینکه در تقسیم بندی موضوع به اینجا رسیدیم که مبارزه با فساد را از چند جهت بررسی کنیم، می گوید: در بحث مبارزه با فساد چند بخش درگیر ماجرا هستند. یکی سازمانهای دولتی که مسوول مبارزه با فساد هستند و تکلیف قانونی دارند. دوم،  مطبوعات که رکن چهارم دموکراسی به شمار می روند و در بسیاری از کشورهای پیشرفته، کار قوه قضائیه را مطبوعات انجام می دهند. بخش دیگر، بانک مرکزی است که ارزش پول ملی و روابط مالی در کشور را سامان می دهد و چهارمین مورد، تشکل های مردم نهاد است. با این چهار دسته تقسیم بندی، موضوع را در مستند بررسی کردیم.

او اضافه می کند: نتیجه تحقیقات ما به اینجا رسید که اگر مطالبه از سوی مردم اتفاق نیفتد، از سوی مسوولان هیچ اتفاقی نمی افتد. زمانی که فیلم را ساختیم دو سازمان مردم نهاد در حوزه مبارزه با فساد کار می کردند، یکی سازمان مردم نهاد «شفافیت در ایران» و دیگری سازمان «دیده بان شفافیت».

این مستندساز توضیح می دهد: این مطالبه مردمی می تواند باعث اصلاح ساختارها شود چون مطبوعات در کشور ما دسترسی آزاد به اطلاعات ندارند و بانک مرکزی تبدیل به قلک دولت شده است و هیچ تعهدی به حفظ ارزش پول ملی ندارد. سازمان های دولتی هم کار کارمندی می کنند و فساد آنقدر وارد سیستم شده است که اگر آن سازمان بخواهد با فساد مبارزه بکند باید با خودش مبارزه کند. در این بین مردم می مانند که بهتر است از طریق تشکل های مردم نهاد، مطالبه قانونی داشته باشند.

راه حل رفع مشکلات، غر زدن نیست

وی با بیان اینکه ساخت این مستندهای آگاهی بخش و مطالبه آفرین می تواند به مبارزه با فساد کمک کند، می گوید: وضعیت کمی ناامید کننده است و زمانی که وارد موضوع می شوید به خودتان می گویید اصلا می توانم کاری بکنم؟ حالا چند فیلم ساخته شد، بعد چه می شود؟! اما واقعیت این است که حرکتهای کوچک اتفاقات بزرگ را رقم می زند.  تغییرات اجتماعی، هیچکدام یکباره اتفاق نمی افتد بلکه با صداهای کوچک شروع می شود و کم کم موج آن گسترده می شود.

این کارگردان که طی تحقیقاتش با تشکل مردم نهاد «شفافیت برای ایران» آشنا شده است، یادآور می شود: این تشکل را عده ای از دانشجویان راه انداختند که حرکت آنها در بین دیگر دانشجویان هم دامنه دار شده است. آنها باور داشتند که با غر زدن کاری درست نمی شود و راه حل مشکلات کشور، غر زدن نیست.

او ادامه می دهد: قانون و کارشناسی مفاسد اقتصادی در کشور ما دارای ضعف است و فرهنگ عمومی مبارزه با فساد هم وجود ندارد، عده ای نیز به این کار تشویق می کنند یعنی اگر جایی کارتان را با رشوه راه بیندازید، از آن به زرنگی تلقی می شود. به همین دلیل در نیمه راه، ناامید و افسرده بودم و برای ساخت این فیلم، فکر می کردم دارم کار بیهوده ای انجام می دهم تا اینکه به بچه های تشکل شفافیت برای ایران رسیدم و فهمیدم که حرفها و قدمهای کوچک می تواند اثرگذار باشد و مطالبه و پاسخگویی را در پی دارد.

کارگردان «روزگار یک چهل ساله» با تاکید بر اینکه هر فردی در جامعه، سهم و اثری دارد و من به عنوان مستندساز، سهم خودم را با ساخت یک مستند ایفا کردم، عنوان می کند: وقتی می بینید که کارشناس و مسوول هم دارند غر می زنند، پس چه کسی باید مشکل را حل کند؟!

قدمی می گوید: مفاسد اقتصادی، ریشه تاریخی عجیبی در فرهنگ مردم ما دارد، تغییر فرهنگ خیلی زمانبر است و اراده می خواهد. وقتی این اراده از بالا اتفاق نمی افتد، بایستی در سطح مردم مطالبه گری رخ دهد. در تحقیقات ما، ریشه های فساد به پهلوی و قاجار می رسید یعنی مسئله ریشه داری است. وقتی مسئله فساد را در این برهه بررسی کردیم دیدیم که فساد دولتهای قبلی به دولت جدید منتقل و اضافه می شود.

وی با بیان اینکه فرهنگ رشوه و رانت به غولی بدل شده که شکست آن دشوار است، خاطرنشان می کند: در چنین شرایطی مطالبه از پایین و از سوی مردم لازم است. این مطالبه دو شکل دارد یا اینکه به خیابانها بریزند، عده ای از این فضا سوء استفاده کنند و مطالبه گری بی نتیجه و خسارت زا شود یا اینکه مطالبه گری به صورت قانونی و جمعی انجام شود. تاریخ نشان داده که حرکتهای پیوسته و منطقی، موثرتر هستند.

او درباره تولید این مستند ۷۷ دقیقه ای می گوید: بخشی از این مستند پژوهشی به صورت کتابخانه ای انجام شده است وکتاب «سرطان اجتماعی فساد» نوشته پروفسور فرامرز رفیع پور، اثری راهگشا در مسیر تحقیقاتی ما بود.

قدمی یادآور می شود: در حال حاضر این مستند را به جشنواره فیلم فجر فرستادیم که اگر پذیرفته شود، در زمان جشنواره فجر نمایش داده خواهد شد. همچنین این مستند در شورای هنر و تجربه پذیرفته شده و در برنامه اکران قرار گرفته که امیدواریم بعد از جشنواره فیلم فجر در اکران های هنر و تجربه باشد.