فاطمی‌نژاد/
دوازدهمین محفل فکری فعالان فرهنگی مشهدالرضا(ع) با موضوع «بازنمایی رسانه‌ای مشهد در کشور» با هدف بررسی فرصت‌ها و تحلیل عملکرد رسانه‌ها با سخنرانی حجت‌الاسلام هاشمی بذرگری؛ مدیرمسئول سابق روزنامه شهرآرا، سیدعلی علوی؛ سردبیر روزنامه خراسان و ناصر نعمتی؛ مدیر خبرگزاری فارس خراسان رضوی برگزار شد.
امام رضا(ع) نقطه اصلی گفتمان رسانه‌ای مشهد باشد
حجت‌الاسلام محسن هاشمی بذرگری در این نشست با اشاره به تأثیر فرم بر محتوا، بر ضرورت حساسیت نسبت به مبانی علوم ارتباطات تأکید کرد و گفت: یکی از نگرانی‌ها در مورد بحث‌های نظری این است که ممکن است ما متأثر از این مبانی از تأثیر تکنیک بر محتوا غافل شویم. مثلاً وقتی از این بحث می‌شود که رسانه باید به چه چیزی ضریب بدهد، از ارزش‌های خبری صحبت می‌شود که یکی از آن‌ها، ارزش برخورد و درگیری است. یعنی علوم ارتباطات و رسانه برای درگیری ارزش قائل هستند در حالی که قرآن یکی از دلایل بررسی خبر فاسق را این می‌داند که نکند منجر به درگیری دو گروه شود.
حجت الاسلام هاشمی افزود: صحبت از رسانه و رسالت رسانه‌ای اگر بر مبنای غیرالهی باشد کاملاً با دیدگاه اسلامی متفاوت می‌شود. مثلاً اومانیسم می‌گوید انسان فراغت دارد و باید او را سرگرم کرد، درحالی که در دیدگاه اسلامی سرگرمی به تنهایی اصالت نداشته و لهو و لعب جایگاهی ندارد.
کارکرد رسانه اظهار منصفانه و شجاعانه حق است
مدیرمسئول سابق روزنامه شهرآرا شجاعت و انصاف را لازمه کار رسانه‌ای دانست و خاطرنشان کرد: آیه «الذین یبلغون رسالات الله و یخشونه و لا یخشون احدا الا الله و کفی بالله حسیبا» یک منظور بالادستی در کار رسانه است که در آن رعایت تقوا و انصاف و شجاعت بیان، لازمه پیا رسانی و ابلاغ شمرده می‌شود.
هاشمی با بیان اینکه کارکرد رسانه در دیدگاه اسلامی اظهار منصفانه و شجاعانه حق است، عنوان کرد: مبنای کار رسانه‌ای اظهار کاملاً شجاعانه و منصفانه حق است. رسانه‌ای که بترسد و محافظه کار باشد محکوم به شکست است.
جهل تصوری، مشکل مشهد در حوزه رسانه
مدیرمسئول سابق شهرآرا عدم ارائه تصویر واقعی، درست و مناسب از مشهد را یک گزاره قطعی دانست و ادامه داد: این مشکل دو دلیل عمده دارد؛ همان‌طور که در بحث منطقی از تصویر و تصور صحبت می‌شود به نظرم مهم‌ترین اشکال ما مشکل تصوری است یعنی ما دچار جهل تصوری از مشهد هستیم.
وی افزود: امام در بحث ولایت فقیه می‌فرمایند این موضوع ولایت فقیه اصلاً به استدلال نیاز ندارد، شما آن را تصور کنید تا به همین واسطه به تصویر آن برسید. یعنی اصلاً نیاز به استدلال ندارد، بلکه با تصور ولایت فقیه، به تصویر ولایت فقیه می‌رسیم. ما جهل تصوری جدی از مشهد در حوزه رسانه داریم.
مزیت قطعی رسانه‌ای مشهد، امام رضا(ع) است
حجت الاسلام هاشمی با اشاره به تصورات خوشبینانه و بدبینانه نسبت به مشهد، گفت: ما مشهد را به‌واسطه جهل تصوری به خوبی نمی‌شناسیم. دعواهای گفتمانی نیز بیشتر سر ساخت‌وسازهاست و اصلاً کسی سر موضوع حضرت رضا(ع) صحبتی نمی‌کند.
هاشمی ادامه داد: رهبر معظم انقلاب چند سال گذشته در مورد امام رضا(ع)، حضرت را یک مبارز دائمی خستگی‌ناپذیر معرفی کردند. حال سؤال من این است که چنین تصویری از امام رضا(ع) در کجای بازنمایی رسانه‌ای ما قرار گرفته است؟ این خودش یک جلوه از جهل تصوری و شناخت ناقص ما از امام رضا(ع) است؛ در حالی که حضرت باید نقطه اصلی گفتمان رسانه‌ای ما باشد.
وی اضافه کرد: با وجود امام رضا(ع) گشتن دنبال مزیت نسبی دیگر برای مشهد، آب در هاون کوبیدن است. مزیت قطعی رسانه‌ای مشهد، امام رضا(ع) هستند.
هاشمی بذرگری با بیان اینکه حوزه علمیه مشهد به عنوان دومین در جهان اسلام، جایی در قاب رسانه‌ای نداشته، گفت: چندسال پیش در سند چشم انداز ۲۰ ساله مشهد اصلاً نامی از حوزه علمیه مشهد آورده نشد، در حالی که رهبری در خاطراتشان نزدیک بودن حوزه‌های علمیه اطراف حرم را از مزیت‌های این شهر می‌دانستند. ضمن اینکه اگر قبول کنیم مشهد شهر زیارتی است، لازمه‌اش تبلیغی بودن آن است.
امام رضایی فکر و جهانی عمل کنیم
مدیرمسئول سابق روزنامه شهرآرا در پایان عنوان کرد: الآن خطی که در رسانه دنبال می‌شود هضم شدن در مدل توسعه جهانی و به تبع آن پیاده کردن آن در الگوهای بومی است، در حالی که برعکس باید امام رضایی فکر و جهانی عمل کرد.
علوی:
مشهد می‌تواند نماد تمدن نوین اسلامی شود
سید علی علوی، سردبیر روزنامه خراسان با اشاره به ظرفیت‌های پیش روی رسانه در مشهد عنوان کرد: به عقیده من مهم‌ترین فرصت، ظرفیت مشهد برای تبدیل شدن به نماد تمدن نوین اسلامی است؛ همان چیزی که در ادبیاتمان با عنوان پایتخت معنوی ایران از آن یاد می‌کنیم.
سید علی علوی پرداختن به مباحث نظری در بازنمایی رسانه‌ای مشهد را ضروری دانست و گفت: خلاصه نظریه بازنمایی این است که واقعیت یک چیز و آنچه رسانه‌ها انتقال می‌دهند چیز دیگری است. حال به فراخور اینکه صاحب رسانه یا انتقال‌دهنده پیام چه منافعی داشته باشد، بخشی از واقعیت در رسانه بازتاب داده می‌شود. نظریه برجسته‌سازی نیز ناظر به بحث دروازه‌بانی خبر ادعا می‌کند که منِ رسانه نمی‌گویم چطور فکر کن، ولی به مخاطب می‌گویم به چه چیزی فکر کند.
عدم انسجام پیکره مشهد، دلیل بازنمایی‌های منفی از مشهد است
علوی با بیان برش‌های متفاوت اجتماعی، سیاسی، رسانه‌ای، فرهنگی مذهبی و اقتصادی در بحث بازنمایی رسانه‌ای شهر مشهد عنوان کرد: در برش سیاسی، پس از دوران مرحوم آیت‌الله طبسی، پیکربندی منسجمی در مشهد شکل نگرفت و تا هنگامی که پیکره منسجمی شکل نگیرد این تشتت در تصویر بازنمایی شده از مشهد در رسانه‌ها وجود خواهد داشت. ضمن اینکه فضای سیاسی کشور پس از سال ۸۸ و چهره‌های سیاسی حاضر در مشهد، قلاب‌هایی بودند که ناگریز توجهات را به خود جلب می‌کردند.
وی ادامه داد: از منظر برش اجتماعی باید قبول کنیم هویت یکپارچه‌ای در مشهد وجود ندارد و تنها عنصر هویتی مشترک، امام رضا(ع) هستند.
سردبیر روزنامه خراسان با اشاره به اهمیت برش رسانه‌ای اظهار کرد: مشهد دومین قطب رسانه‌ای کشور در رسانه‌های مکتوب و نخستین قطب رسانه‌ای در عرصه فضای مجازی است؛ بنابراین چنین ظرفیتی ناخودآگاه سبب می‌شود کوچک‌ترین اتفاقات در مشهد ضریب پیدا کرده و برای صاحبان رسانه جذاب تلقی شوند. نمونه‌اش اتفاقات دی ۹۶ مشهد که در هیچ شهر دیگری چنین ضریبی در فضای رسانه‌ای پیدا نمی‌کرد.
علوی تصویر بازنمایی شده مشهد در رسانه‌ها را متأثر از عناصر اقتصادی نیز دانست و اضافه کرد: قضایایی همچون پدیده و مؤسسات مالی دومینوهایی بودند که همه از مشهد آغاز شدند و نباید از آن‌ها در دل این تصویر غفلت کرد.
علوی برش مردمی را آخرین قطعه پازل رسانه‌ای در تصویر بازنمایی شده از مشهد معرفی کرد و گفت: باید خواست و تناسبی بین خواست مردم و نیاز رسانه‌ای وجود داشته باشد. برقرار کردن تناسب بین توجه به خواست و سلیقه مردم و نیازی که ما در رسانه ضرورت می‌دانیم به مخاطب تزریق کنیم نکته‌ای است که ما را در رسیدن به یک راه حل کمک خواهد کرد. گاهی ضرورت دارد حتی به آنچه در رسانه اعتقاد نداریم ولی مورد پسند مخاطب هست بپردازیم تا در موقع لازم بشود با مخاطب وارد گفت وگو در سایر حوزه‌ها شد.
سردبیر روزنامه خراسان در بیان راه حل بازسازی تصویر بازنمایی شده از مشهد در رسانه‌ها گفت: به این منظور تغییر افراد جواب نمی‌دهد و ما باید نظامی در جهت ضریب دادن به اخبار در بحث دروازه‌بانی خبر ایجاد کنیم.
نعمتی:
ضرورت نگاه انتقادی به کالاهای ژورنالیستی در مورد مشهد
ناصر نعمتی، مدیر خبرگزاری فارس خراسان رضوی با اشاره به نکات مثبت و منفی متفاوت در بحث بازنمایی رسانه‌ای در مشهد، گفت: باید با دید انتقادی جامعه‌شناسی خبر به سراغ تصویر بازنمایی شده مشهد در رسانه رفت. دیدگاهی که واقعیت رسانه‌ای را برساختی از واقعیت‌های عینی، قراردادی و ذهنی می‌داند که در دل روایت یک رسانه هضم شده‌اند.
نعمتی با بیان اینکه نباید تصویر کردن رسانه، تصورات از مشهد را دچار اختلال کند، ادامه داد: فاصله بین تصویر و تصور مسئله‌ای است که باید آن را مدنظر قرار دهیم و ببینیم کدام رویدادها و اتفاقات بر نشان شهری مشهد و بحث برند شهری چیزی اضافه می‌کنند. ضمن این سؤال باید بررسی کنیم آیا این اتفاقات حول محور کانونی حرم منهای مشهد است؟ به نظرم تا به این پرسش‌ها جواب ندهیم نمی‌توانیم مسائلمان را در حوزه تصویر رسانه‌ای حل کنیم.
مدیر خبرگزاری فارس خراسان رضوی افزود: ما باید به کالاهای ژورنالیستی نگاه انتقادی داشته باشیم و با الگوهای انتقادی با پیام‌ها برخورد کنیم.
وی با اشاره به پژوهش‌ها در مورد بازنمایی غیرواقعی در رسانه گفت: در پژوهش جهانی به این نکته تأکید می‌شود که بازنمایی غیرواقعی در وهله اول متأثر از دروغ مطبوعات به نیابت از تشکیلات است؛ یعنی رسانه‌ها به نیابت از تشکیلات یا بهتر است بگوییم اصحاب انتخابات، فضایی را ایجاد می‌کنند و خود درگیر آن فضا می‌شوند.
نعمتی در بیان راه حل ایجابی برای بازسازی تصویر رسانه‌ای مشهد گفت: نشان شهر مشهد فعلاً مثبت نیست که با جریان‌هایی همچون «خبر خوب» می‌توان تصویر منفی را به مرور مثبت کرد.
نظر شما