محبوبه علی‌پور/
ردپای ایده ساخت خودروهای خودران به حدود ۵۰۰ سال پیش و به زمان لئوناردو داوینچی بازمی‌گردد. این درحالی است که گرچه امروزه رقابت‌های تنگاتنگی میان کمپانی‌های نام‌آور خودروساز در این زمینه دیده می‌شود، اما همچنان تحقق این قضیه از نگاه بسیاری از ما دور از ذهن و حتی رؤیاگونه به نظر می‌رسد.
بنابراین وقتی می‌شنویم امیرمهدی و امیرمحمد ظریف شاهسون‌نژاد دو برادر دوقلوی ۱۷ ساله مشهدی، چندسالی است که در این عرصه تلاش‌هایی کرده و حتی موفق به کسب مقام‌های ملی و بین‌المللی شده‌اند؛ کنجکاو می‌شویم تا دریابیم چقدر فعالیت در این عرصه برای آن‌ها جدی است؟ و آیا آن قدر در این مسیر راسخ هستند که ما امیدوار باشیم در آینده‌ای نه چندان دور خودروهای تولید شده آن‌ها در خیابان‌های شهرمان تردد کنند؟
به هرروی فرصتی پیش آمد تا ساعتی همصحبت این پژوهشگران نوجوان باشیم، با هم این گفت‌وگو را می‌خوانیم.
* انگیزه شما برای ورود به مقوله پژوهش‌های فنی و فعالیت در زمینه روباتیک چه بوده است؟
-امیرمهدی ظریف: عامل اصلی این قضیه خانواده‌ام بودند، چراکه به دلیل حرفه وتخصص پدرم فعالیت در حوزه‌های مهندسی برای خانواده ما امری عادی بود. چنانکه برادر بزرگ‌ترم نیز کارشناس ارشد مهندسی مکانیک است. به این ترتیب از دوران کودکی علاقه‌مند به حوزه تحقیق و نوآوری بودیم. در پایه ششم دبستان آموزش‌های خود را در زمینه روباتیک آغاز کردیم و برای نخستین بار در پایه هفتم در مسابقات برنامه‌نویسی دانشگاه صنعتی شریف شرکت کردیم. به این ترتیب در رقابت‌های متعددی حضور داشتیم که خاص‌ترین آن‌ها مسابقه روباتیک فیرا ۲۰۱۹ کره جنوبی بود، چراکه ما تنها گروه دانش‌آموزی جهان بودیم که در این رویداد شرکت می‌کرد. به هر روی توانستیم در رقابت با شرکت‌کنندگانی از ۲۰ کشور جهان، در لیگ چالش خودروهای خودران مقام نخست و در لیگ شهری مقام دوم را کسب کنیم.
امیرمحمد ظریف: جا دارد در اینجا از زحمات خانواده‌ام به خصوص مادر و برادرم مهندس کاظم ظریف شاهسون‌نژاد و همچنین مسئولان دبیرستان بعثت، پژوهشسرای روباتیک ناحیه ۶، شهرداری مشهد، آقایان دکتر سروش صادق‌نژاد (رئیس فدراسیون روباتیک فیرا ایران)، مهندس ال شیخ و دکتر داوری تشکر کنیم که ما را در این مسیر همراهی کردند.
*امروزه تصور می‌شود که امکانات پژوهشی و کسب مهارت‌ها و دانش‌های نوین برای دانش‌آموزان دارای امکانات اقتصادی، بیشتر فراهم بوده و دانش‌آموزان مدارس عادی و دولتی از این امکانات کمتر برخوردار هستند. به نظر شما این قضیه موجب نمی‌شود که فرصت بروز استعدادهای دانش‌آموزان این گونه مدارس کمتر فراهم شود؟
امیرمحمد ظریف: به نظرم جدی‌ترین عنصر در بروز توانایی‌ها و استعدادها خود افراد هستند. ازاین رو باید افراد سعی کنند از ارائه توانمندی‌هایشان غفلت نکنند. عنصر مهم دیگر در کشف استعدادها، خانواده است. به این ترتیب در ادامه این مدارس و محیط زندگی و نهادهای متولی هستند که موظفند بسترها را برای ارائه این توانمندی‌ها فراهم کنند. البته درحال حاضر پژوهش‌سراهایی در مناطق مختلف آموزش و پرورش وجود دارند که از دانش‌آموزان مستعد حمایت می‌کنند.
*به نظر شما فعالیت‌های پژوهشی دانش‌آموزان با چه تنگناها و مسائلی مواجه است؟
امیرمهدی ظریف: امروزه در سه حوزه دانش‌آموزی، دانشجویی و تجاری - صنعتی فعالیت‌های پژوهشی انجام می‌شود. در حوزه دانش‌آموزی چون پژوهشگران تازه فعالیت کرده و برای دفعات اول اثری را تولید می‌کنند خانواده‌ها با رغبت تمام هزینه و حمایت می‌کند. این در حالی است که در این باره شرکت‌هایی نیز به ظاهر نقش حامی را دارند که با نگاه اقتصادی در این مقوله فعالیت دارند. چنانکه به عنوان اسپانسر برای حضور در رقابت‌هایی مشارکت دارند، اما نقش مؤثری در روند پژوهش‌ها ایفا نمی‌کنند. ازهمین رو تصمیم گرفتیم مسیر تحقیق و ساخت دستگاه‌ها را با تیم دونفره خودمان طی کنیم در حالی که بیشتر تیم‌های فعال در زمینه هوش مصنوعی حدود ۱۵ عضو دارد. ناگفته نماند که برخی مراکز همانند دانشگاه صنعتی امیرکبیر نیز نقش مؤثری در تقویت پژوهش‌های دانش‌آموزی در حوزه روباتیک دارد. مورد بعدی اینکه با توجه به تجربیاتی که داشتیم به نظر می‌رسد روند ثبت اختراعات برای دانش‌آموزان چندان روشن نیست و محققان تازه‌کار برای این امر نیاز به آموزش و راهنمایی دارند.
*به نظر شما چقدر زمان می‌برد که خودرو خودران تولید شما در شهر تردد داشته باشد؟
امیرمحمد ظریف: تولید و به کارگیری این خودروها نیازمند زیرساخت‌هایی است، چنانکه ابتدا باید خودروهای ما هوشمند شوند، سپس روند هوشمندسازی شهرها و مسیرها جدی گرفته شود.
امیرمهدی ظریف: در پاسخ دوبخش باید مورد توجه قرار بگیرد. نخست اینکه بحث هوش مصنوعی از مباحث جدی در جهان امروز است و همچنان شاهد قضاوت‌ها و مناظره میان دوگروه موافق و مخالف این امر هستیم به طوری که گروهی به سرانجام این قضیه توجه کرده و معتقدند هوش مصنوعی پس از انسان اداره جهان را در دست می‌گیرد و برخی اظهار می‌کنند با گسترش هوش مصنوعی بشر در معرض تهدید قرار می‌گیرد. نکته دیگر اینکه در زمینه تولید خودروها در کشور، خودروهای ملی مورد انتقاد واقع می‌شوند، هرساله ده‌ها نمونه طرح توسط طراحان صنعت خودرو در داخل کشور طراحی می‌شود، اما ازآنجا که تولید طرح‌های یادشده و افزوده شدن مزیت‌های جانبی همانند رایانه منجر به افزایش قیمت می‌شود، تولیدکنندگان رغبتی به این تغییرات نشان نمی‌دهند. به هرحال امروزه تولید خودروهای خودران به جدیت در جهان تعقیب شده و برنامه‌های مؤثری اجرا می‌شود، به نحوی که به زودی شاهد تدوین و اجرای قوانین در این حوزه خواهیم بود.
*با اشاره به فعالیتتان در تولید خودروهای خودرانی که ساخته‌اید، بفرمایید در روند حضور در رقابت‌های بین‌المللی با چه مسائلی روبه‌رو بودید؟
امیرمهدی ظریف: ازابتدای فعالیتمان تا امروز پنج نسخه خودرو خودران تولید کردیم و آخرین نسخه که در رقابت‌های کره جنوبی حضور داشت کامل‌ترین نسخه محسوب می‌شد و ما با هزینه شخصی خود ۲۰ میلیون تومان برای آن هزینه کردیم، چراکه در تولید خودرو یادشده نیاز به نوآوری داشتیم و برای نخستین بار ریزپردازنده ابداعی خود را ارائه کردیم. البته ما در این رقابت تنها همین نسخه را داشتیم که اگر در جریان مسابقات آسیب می‌دید باید انصراف می‌دادیم. درحالی که سایر شرکت‌کنندگان به خصوص تیم روسیه با تجهیزات کامل و چندین نسخه خودرو مجهز حضور داشت. البته از آنجا که با حضور حامی اقتصادی امکان ساخت خودروهایی وجود داشت، ما ترجیح دادیم برای حفظ مالکیت معنوی این اثر به تنهایی فعالیت کنیم.
*در سال‌های اخیر شاهد تبلیغ آموزش دروس روباتیک حتی در مهدهای کودک هستیم. آیا این آموزش‌ها در تقویت مهارت‌های این دانش مؤثر است؟
امیرمحمد ظریف: ما خودمان هم از دوره کودکی آموزش‌های روباتیک را فرا گرفته و تجربه کردیم، بنابراین زمانی این آموزش‌ها مؤثر است که نخست متکی به ساخت چند کیت و کپی‌برداری نباشد، بلکه خلاقیت و نوآوری را در کودکان تقویت کنند، سپس زمینه تداوم این آموزش‌ها مهیا باشد نه اینکه یک سال کودکی به عنوان سرگرمی و بازی چند اثر کپی‌برداری شده بسازد و بعد تمام شود. درحالی که در عمل شاهدیم بیشتر این کلاس‌ها تنها بیزینس بوده و با نگاه تجاری شکل می‌گیرد.
امیرمهدی ظریف: تجربیات جهانی با آنچه که ما انجام می‌دهیم متفاوت است. بنابر گفت‌وگوهایی که با فعالان حوزه هوش مصنوعی از سایر کشورها داشتم، مطلع شدم کشورهایی همانند روسیه از مقاطع تحصیلی پایین حدود سوم ابتدایی برنامه‌نویسی را به دانش‌آموزان تعلیم می‌دهند درحالی که در کشور ما به طورمعمول برنامه‌نویسی از دوره دانشجویی جدی گرفته می‌شود. درواقع طرح درس را از سنین کودکی طراحی کرده که پیش از دیپلم تکمیل شده است.
*در سال‌های اخیر فضا برای رقابت‌های روباتیک در کشور فراهم شده، این رویدادها چقدر می‌تواند نتیجه بخش باشد؟
امیرمحمد ظریف: یکی از مؤثرترین مسائل در روند کسب علم و تخصص رودررویی با همان مسئله علمی هست. ازهمین رو برگزاری مسابقات روباتیک بسیار مؤثر هستند، زیرا چالش‌هایی که مطرح می‌شود بیشتر تخصصی بوده و نیاز به تحقیق و اطلاعات کافی دارد. همچنین از طرف دیگر رقابت‌های مزبور موجب تلاش بیشتر افراد شده و تبادل اطلاعات نیزصورت می‌گیرد.
امیرمهدی ظریف: به نظرم تجربه چنین رویدادهایی ۵۰ درصد در تقویت مهارت‌ها و دانش شرکت‌کنندگان اثرگذار است، چراکه گروه‌های متعددی را می‌بینند و با فعالیت آن‌ها آشنا می‌شوند که همین امر می‌تواند نواقص و کاستی‌هایی که محققان دارند را حل کنند.
*آیا در آینده می‌خواهید در رشته هوش مصنوعی و روباتیک تحصیل کنید؟
امیرمهدی ظریف: چون قرار است ما یک تیم باشیم و مکمل یکدیگر عمل کنیم، بنابراین من در رشته مکانیک ادامه تحصیل خواهم داد و برادرم رشته رایانه را انتخاب خواهد کرد.
*بی‌تردید خانواده نقش مؤثری در رشد فرزندان دارد، شما چگونه روند فعالیت فرزندتان را تسهیل کردید؟
خانم ظریف «مادر این دانش‌آموزان» : پسرانم با فاصله ۲۰ سال از خواهر و برادر بزرگ‌ترشان به دنیا آمدند و من همیشه نگران بودم که به دلیل این فاصله سنی نتوانم وظیفه خودم را انجام دهم، بنابراین با تولد آن‌ها فعالیت‌های حرفه‌ای‌ام را به عنوان مدرس طراحی و دوخت محدود کردم. همچنین زمانی که پسرهایم ۱۲ ساله بودند، پدرشان فوت شد که این قضیه تا همین امروز برایم دشوار است، چنانکه بارها با وجود هرمشکلی با پدرشان صحبت کرده و از ایشان کمک می‌گیرم. همچنین همیشه سعی کردم در بطن مسائل فرزندانم باشم و با آن‌ها چاره‌اندیشی کنم.
نظر شما