/ مریم احمدی شیروان/

تربیت دینی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی مساجد در صورتی محقق خواهد شد که بتواند نوجوانان و جوانان را جذب خود کند؛ مخاطبانی که این روزها با تغییر نیازها و تحول در روحیاتشان، با بحران‌های دینی و فرهنگی دست و پنجه نرم می‌کنند. در این میان، ائمه جماعات مساجد می‌توانند نقش مهمی را ایفا کرده و الگویی شایسته و سبکی مطلوب از زندگی را به این قشر نشان دهند. در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام اسماعیل صرافیان، مدرس تفسیر قرآن و امام جماعت مسجد صنعتگران مشهد، نقش مساجد در تربیت دینی نوجوانان و جوانان را مورد واکاوی قرار دادیم. او که تجربیات ارزشمندی در تعامل مسجد با نوجوانان و جوانان دارد، معتقد است اگر این قشر با بندگی خداوند گره بخورد، ریشه تمام ناهنجاری‌ها خشک می‌شود.

امام جماعت نباید نسبت به نیازمندی‌های مردم بی‌اعتنا باشد

حجت‌الاسلام صرافیان در ابتدا و در بیان ویژگی‌های یک مسجد خوب برای جذب جوانان و نوجوانان، می‌گوید: طبق آیه 96 سوره آل‌عمران «إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکَّةَ مُبَارَکًا وَهُدًی لِلْعَالَمِینَ»؛ مسجد نخستین خانه‌ای است که برای مردم تأسیس شده؛ پس باید مدیر مسجد که همان امام جماعت است باور داشته باشد مسجد خانه خدا و مردم است. به زبانی دیگر مسجد مکانی است که همه مردم می‌توانند در آن حضور پیدا کنند و هیچ فردی نمی‌تواند اشخاص و گروه‌هایی را از حضور در آن منع کند یا این حضور را برای گروه‌های خاصی منحصر و محدود کند.

او در ادامه بیان می‌کند: اگر امام جماعت و مردم به این باور برسند که مسجد خانه مردم است، پس نباید نسبت به نیازمندی‌های مردم جامعه بی‌اعتنا باشد؛ باید برای رفع آن‌ها واکنش نشان داده و برای حل آن‌ها برنامه مستقیم یا غیرمستقیم داشته باشد؛ در این صورت مسجد خود به خود جاذبه پیدا می‌کند. مردم وقتی به این باور برسند که مسجد، مکانی مردمی است و اختصاص به طبقه و قشر خاصی ندارد و عموم افراد جامعه به آن وارد شده و از خدمات آن استفاده می‌کنند، جذب آن می‌شوند.

امام جماعت باید گشاده‌رو باشد

این کارشناس دینی درباره نقش ائمه جماعات در توسعه فرهنگ نماز و جذب نوجوانان و جوانان نیز توضیح می‌دهد: اگر ائمه جماعات وامدار افراد خاصی در مساجد نباشند، خود را زیر دِین برخی افراد متمول، صاحب نفوذ اقتصادی، اجتماعی و سیاسی محله نبرده و بر این باور باشند که مفهوم خانه مردم را در مسجد اجرا کنند، در این صورت جوانان و نوجوانان جذب مسجد و انجام فرایض در آن می‌شوند؛ جوانی از مسجد گریزان است که در مسجد مورد امر و نهی بی‌مورد برخی افراد قرار بگیرد؛ اما اگر نوجوان 10 ساله احساس کند همانند یک فرد 50 ساله در مسجد دارای احترام است و امام جماعت با رویی باز پذیرای او است، از مسجد و حضور در آن استقبال می‌کند.

او با تأکید بر اینکه ارتباط مسجد و مدرسه نیز به توسعه فرهنگ نماز در میان نوجوانان و جوانان کمک شایانی می‌کند، می‌گوید: مدرسه اصلی مسجد است؛ به گفته رهبر معظم انقلاب مسجد، هم مدرسه است هم دانشگاه؛ هم مرکز تفکر و تأمل است و هم مرکز تصفیه‌ روح و اتصال بنده به خدا.

ریشه تمام گرفتاری‌ها جدا شدن مدارس از مساجد است

حجت‌الاسلام صرافیان اضافه می‌کند: شهید مطهری در تفسیر سوره مزمل گفته است پیش از طرح وارداتی و الگوبرداری نظام آموزش و پرورش، مدارس در مساجد یا نهایت همجوار آن بود. ریشه تمام گرفتاری‌های جامعه ما این است که مساجد از مدارس جدا شده است.

او در ادامه تأکید می‌کند: اگر می‌خواهیم نوجوانان به سمت نماز گرایش پیدا کنند، باید پایگاه و جایگاه اصلی جوان را مسجد قرار دهیم. وقتی حداقل 6 ساعت از بهترین زمان روزانه یک نوجوان و جوان در محیطی به اسم مدرسه می‌گذرد، دیگر حال و هوایی برای مسجد رفتن باقی نمی‌ماند، اما اگر مسجد تبدیل به مدرسه جوان شد، دیگر نماز یک ایستگاه و محل توقف و شکننده سایر برنامه‌های روزانه نیست. نماز باید جزئی از کلاس درس باشد. در آن صورت نوجوانان و جوانان به طور طبیعی در این کلاس‌ها حاضر شده و بدون ترس از دست دادن نمره و یا تشویق بدون ضابطه، با نماز عشق‌بازی می‌کنند.

مسجد با حضور نوجوانان و جوانان احیا می‌شود

این کارشناس دینی درباره تأثیر گسترش فرهنگ نماز در کاهش آسیب‌های اجتماعی می‌گوید: نماز ریشه تمام خوبی‌هاست و اگر اقامه شد هیچ آسیبی در جامعه ماندگار نخواهد بود. در آیه 41 سوره حج، وقتی خداوند متعال می‌خواهد برنامه حکومت صالحان را که قله این برنامه حکومت امام زمان(عج) است، معرفی کند، می‌گوید: «الَّذینَ إِن مَکَّنّاهُم فِی الأَرضِ أَقامُوا الصَّلاةَ»؛ یعنی از مشخصات آن‌ها این است که نماز را در جامعه اقامه کنند.

او در بیان تفاوت اقامه کردن با خواندن نماز توضیح می‌دهد: اساس سفارش قرآن کریم درباره نماز به اقامه است نه صرف خواندن آن. اقامه نماز تنها با انجام واجبات فقهی که موجب اسقاط تکلیف می‏شود تحقق پیدا نمی‌کند، بلکه به آداب و شرایط دیگری وابسته است. اگر مردم به اقامه نماز پرداخته و دلشان با بندگی خداوند گره بخورد، ریشه تمام مفاسد و ناهنجاری‌ها خشک می‌شود؛ زیرا می‌دانیم «إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَیٰ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْکَرِ».

حجت‌الاسلام صرافیان در پایان یادآور می‌شود: فحشا و منکر شامل آسیب‌های اجتماعی و انواع مشکلات اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و خانوادگی است؛ راه حل برون‌رفت از تمام مشکلات، بدون استثنا تنها از طریق اهتمام به نماز است؛ باید مساجد احیا شوند، البته این احیا به معنای برافراشتن گنبد و گلدسته نیست بلکه به این معناست که باید نیروهای زنده جامعه، جوان و نوجوان در مسجد راه داشته باشند و روی امام جماعت به آن‌ها باز باشد.