عبدالله سعیدی استاد زمین شناس ساختمانی و معاون سابق سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور در گفت و گو با قدس آنلاین به مناسبت روز مبارزه با بلایا و سوانح طبیعی به بیان نکاتی درخصوص آسیب پذیری پهنه جغرافیایی کشور ایران و شهرهای پر خطری چون تهران پرداخته است که درادامه می خوانیم.

اگر بخواهیم وضعیت جغرافیایی به نام ایران را به لحاظ آماری در دسته کشورهای بلاخیز طبیعی جستجو کنیم؛ کدام خطرات و بلایای طبیعی ایران را تهدید می کنند؟

ایران در بخش میانی کمربند کوه زایی جوانی جای گرفته که ریسک بلایای طبیعی بالایی دارد؛ شاید بتوان گفت ایران جزو ده کشور یا کمتر از ده کشوری به شمار می رود که بسیار بلاخیز با توانایی و پتانسیل بالای طبیعی است لذا عوامل جغرافیایی متعددی حتی هل داده شدن صفحات عربستان و کشورهای منطقه به سمت ایران منجر به تحت فشار قرار گرفتن پهنه جغرافیایی ایران شده است. طبیعتاً هر جسم تحت فشاری در نهایت با از دست دادن توان خود دچار گسیختگی می شود که این مسأله به تشدید خطر زلزله می افزاید؛ ایران کشوری است که همواره در معرض یکی از بلایای طبیعی به نام زمین لرزه قرارداشته و دارد. علاوه بر زلزله، زمین لغزش های بزرگ، سیلاب ها و طوفان ها در زمره بلایای طبیعی به شمار می روند که خطر وقوع آنها  در ایران و تحمیل ضرر و زیان های مالی و انسانی بسیار نزدیک و دور از انتظار نیست.

بزرگترین یا اولین خطری که ایران را به لحاظ بلایای طبیعی تهدید می کند چیست؟

عوامل یاد شده ای چون زلزله، زمین لغزش ها، سیلاب ها و طوفان ها که در دریای عمان می توانند به شکل سونامی ایران و کشورهای اطراف دریای عمان را تهدید کنند خطراتی است که تهدید کننده دائمی به شمار می روند اما زمین لرزه بزرگترین و خطرناکترین بلای طبیعی است که انسانها در بسیاری از مواقع توانایی مقابله با آن را ندارند و عدم توجه به امکان وقوع چنین خطر تهدید آمیزی از فاجعه خود زلزله بدتر است چرا که با وجود آگاهی به زلزله خیز بودن ایران و اینکه بسیاری از کشورهای آسیایی در اثر زلزله خسارات مالی و جانی بیشماری را متحمل شده اند اما متأسفانه هنوز درایران هیچ کس به فکر مقابله با خطرات زمین لرزه و بعد ازآن سیلاب ودر درجه سوم و چهارم زمین لغزش ها ؛طوفان و سونامی نیست. بی تردید با برنامه ریزی و توجه به راهکارهای کارشناسان می توان از خسارات جانی و مالی به شدت جلوگیری به عمل آورد؛ هیچ  کشوری اعم ازکشورهای لرزه خیزی مثل باختر آمریکا ؛ ژاپن، گرداگرد اقیانوس آرام مثل کشورهای آمریکای جنوبی و آسیا تاکنون توانایی پیش بینی زمین لرزه را نداشته اند فقط خطرات زمین لرزه ها را تعیین و مقدار آن را محاسبه می کنند که بزرگای زمین لرزه هایی که  گسل فعالی می تواند پدید آورنده آن باشد تا چه میزان خواهد بود. در  نتیجه برپایه این بزرگای زمین لرزه های احتمالی راهکارهای پیشگیری از خسارت های زمین لرزه احتمالی مطرح می شود. در حالی که در ایران به هیچ عنوان برنامه ای برای جلوگیری از خسارتها مطرح نیست. مسوولان شهر تهران و مسوولان کشوری در حالی که به این موضوع واقف هستند که تهران به عنوان کلانشهری با گسل های فعال در شرایط ویژه ای است؛ علی رغم کار کارشناسی، مصاحبه ها و سخنرانی ها و طرح و بحث های کارشناسان زمین شناسی مسوولان کمترین کاری در راستای جلوگیری از خطرات ترتیب نداده اند؛ با آنکه زمین شناسان همواره توصیه می کنند که نباید وارد پهنه گسل یا محیط گسل شد، حفظ حریم گسل ها بسیار واجب است؛ همانگونه که حفظ حریم در روابط انسانی، اخلاقی و اجتماعی واجب است؛ حفظ حریم در طبیعت نیز بسیار مهم است چرا که با وارد شدن به حریم یک گسل فعال انسانها خود را در معرض خطر قرار داده اند؛ موضوعی که درایران به هیچ وجه مورد توجه قرار نگرفته است. جالب است حفظ حریم در طبیعت مسأله ای ثابت شده است بنحوی که همه موجودات زنده و حیوانات حریمی برای خود قائل هستند که حتی در برابر ورود همنوع خود نیز جبهه گرفته و مانع ورود می شوند اما انسان چنین امر مهمی را در رعایت حفظ حریم مورد توجه قرار نمی دهد و عدم توجه به ورود در مناطق پر خطر طبیعی درایران به نسبت سایر کشورها در بدترین وضعیت ممکن قرار دارد. عدم الگوبرداری از کشورهای زلزله خیزی چون ژاپن و بی توجهی مسوولین به راهکارها و توصیه های متخصصان امر در اجرایی کردن دستورالعمل های ساخت و ساز در کلانشهری مثل تهران در وقوع زلزله ای بزرگ می تواند خسارات جبران ناپذیری را به مردم و کشور تحمیل کند.

آیا همه مناطق ایران پرریسک هستند؟

کشور از لحاظ توان پهنه خیزی دسته بندی شده است برخی مناطق کم خطر و برخی مناطق پر خطرتر هستند.؛ به گمان بنده در مجموع هیچ جای ایران به لحاظ وقوع زمین لرزه به صورت محض امن نیست؛ با اینکه گمان می رفت مناطفف مرکزی چون اصفهان زلزله خیز نیستند وامن به شمار می روند مشاهده کردیم که وقوع زمین لرزه هایی در این مناطق این احتمال را منتفی کرد که دربرخی نقاط ایران جای امنی وجود دارد.

همواره با پیش لرزه های کوچک این هشدار داده می شود که تا هشت ساعت مردم از قرار گرفتن زیر سقف خودداری کنند چرا که امکان وقوع زلزله ای بزرگ محتمل است ارزیابی شما از این توصیه چیست؟

 معمولا شوک اصلی زمین لرزه ها بعد از زمین لرزه های کوچک اتفاق می افتد. به این معنا که با ملاحظه و مشاهده پیش لرزه ها در ایستگاه های لرزه سنجی و ثبت آنها همواره این هشدار باید جدی گرفته شود که امکان شوک بزرگتری در ساعتهای آتی هست لذا مردم باید به تذکرات اعلام شده و رفتن به محل امن توجه کنند. آموزش دهی بعد از زلزله در کشور خطر خیزی چون ایران باید دائمی باشد نه اینکه بعد از وقوع زلزله ای در یکی از شهرها به صورت مقطعی عنوان و هشدار دهی های همیشگی به دست فراموشی سپرده شود.اگرخدای ناکرده گسل های فعالی چون گسل شمال تهران،  گسل پردیسان یا  نیاوران فعال شود به این معنا که منجر به وقوع  زمین لرزه بالای 6 ریشتر شوند قطعاً در تهران فاجعه رخ می دهد. بیست سال پیش نهایتاً تا اتوبان آیت الله هاشمی رفسنجانی ( نیایش سابق) خانه ساخته شده بود در حالی که ساخت شهرک های بزرگ تا شمالی ترین نقاط تهران و ساختن بزرگترین هتل تهران روی گسلی که بنده آن را دهانه تمساح می نامم، خطری است که می تواند با بسته شدن دهان تمساح و وقوع زلزله فاجعه بیافریند. هنگامی که بر روی دامنه و سنگ های کوه البرز ودر شیب ها  ساختمان ساخته شده است زمین  لرزه یا زمین لغزش ها می توانند به راحتی موجب ریختن و تخریب ساختمان ها شوند. از همه مهمتر و عجیب تر این است که علی رغم هشدارهای مکرر کارشناسان شهرداریها چنین مجوزهایی می دهند؛ مجوزهایی که انسانها و ساختمان ها را به سمت دهان تمساح می کشاند!

انتهای پیام/