قدس آنلاین: بر اساس آمار رسمی سازمان جهانی یونسکو نرخ جمعیت باسواد برخی از کشورها به ۱۰۰ درصد رسیده است؛ کشورهایی همچون اوکراین، ازبکستان، اسلوونی، بلاروس، تاجیکستان، ترکمنستان، گرجستان، قزاقستان، قرقیزستان، روسیه، لهستان، لتونی و لیتوانی.
در کشور ما نیز پس از پیروزی انقلاب اسلامی، با تشکیل سازمان نهضت سوادآموزی تلاش بسیاری صورت پذیرفت تا نرخ بی‌سوادی در کشور کاهش یافته و به این وسیله مقدمات پیشرفت در تمامی شئون اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی فراهم شود. هدفی که اینک پس از گذشت چهار دهه به نظر می‌رسد بخش قابل توجهی از آن محقق شده است.
شاپور محمدزاده، رئیس سازمان نهضت سوادآموزی می‌گوید: پیش از پیروزی انقلاب اسلامی نرخ باسوادان بالاتر از ۶ سال فقط ۴۷.۵ درصد بود، در حالی که این آمار در سال ۹۵ به ۸۷.۶ درصد رسید. یعنی میزان باسوادی در سال‌های پس از پیروزی انقلاب افزون بر ۴۰ درصد افزایش داشته است. وی اضافه می‌کند: آمار باسوادان گروه سنی ۱۰ تا ۴۹ سال نیز پیش از انقلاب ۴۸.۸ درصد بود در حالی که بر اساس سرشماری سال ۹۵ این رقم به ۹۴.۷ درصد رسیده است. تفاوت نرخ باسوادی در بین زنان و مردان از ۲۳.۴ درصد در سال ۱۳۵۵ به حدود ۶.۸ درصد در سال ۹۵ کاهش یافته و این رقم در برآورد سال ۹۸ به کمتر از ۶.۵ درصد رسیده است.
محمدزاده می‌گوید: این آمارها نشانگر تلاش و دستاوردهای خوب و درخشان در زمینه سوادآموزی در کشور است.
گام‌های بسیار دیگری باقی است
با تمام تلاش‌های انجام شده و دستاوردهای تحقق یافته در این زمینه، به گفته برخی از مسئولان هنوز به دلیل برخی مشکلات تا رسیدن کامل به اهداف مورد نظر در این خصوص گام‌های بسیار دیگری باقی است. معاون امور آموزشی سازمان نهضت سوادآموزی در این خصوص می‌گوید: هنوز ۲میلیون بی‌سواد در جامعه هدف زیر ۵۰ سال وجود دارد و تکلیف سازمانی است که این جامعه هدف باسواد شوند؛ هرچند شناسایی، ایجاد انگیزه و سوق دادن آن‌ها به سمت کلاس بسیار سخت است.
علیرضا نخعی به فراهم شدن تمهیدات لازم از سوی سازمان نهضت سواد آموزی در این خصوص اشاره می‌کند و با آنکه می‌گوید ۱۰۰ هزار کلاس درس، ۵۰ هزار آموزش‌دهنده، ۱۰ هزار معلم و امکانات دیگر برای ریشه‌کنی بی‌سوادی در جامعه فراهم شده است اما تصریح می‌کند: مشکل ما آن است که افراد بی‌سواد استقبال خوبی ندارند.
به گفته نخعی دستگاه‌های دولتی و غیردولتی مثل شوراها، مساجد و پایگاه‌های مقاومت بسیج می‌توانند در این زمینه کمک کنند، زیرا برای کشور جمهوری اسلامی شایسته نیست حتی یک بی‌سواد داشته باشد.
وی اضافه می‌کند: هر چند قرار بود تا پایان برنامه ششم، بی‌سوادی ریشه‌کن شود ولی بنا به دلایلی این مسئله محقق نشد و طبق برنامه‌ریزی‌های جدید تلاش می‌کنیم هر سال ۴۰۰ هزار نفر از مجموعه ۲ میلیون بی‌سواد را جذب کنیم و در پنج سال این مسئله در کشور حل شود.
آمارهای متفاوت
با آنکه مسئولان نهضت سوادآموزی از آمار ۲ تا ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار نفری بی‌سوادان کشور می‌گویند، اما برخی دیگر از مسئولان بر آمارهایی بیش از این مقدار اشاره دارند؛ چنانکه تیرماه امسال لیلا رضایی، مدیرکل دفتر دوره‌های آموزش سوادآموزی وزارت آموزش و پرورش از آمار ۸ میلیونی بی سوادان گفته بود.
وی با تأکید بر اینکه آموزش بزرگسالان برخلاف تصور عامیانه کاری سخت و تخصصی است و لازم است متناسب با مقتضیات و نیازهای روز انجام شود، گفته بود: وجود افراد بازمانده از تحصیل مانند افراد کم‌توان ذهنی در هر جامعه‌ای موضوعی طبیعی است که سبب می‌شود همواره درصدی از بی‌سوادی در جامعه داشته باشیم، اما جامعه مخاطبان ما رده سنی ۱۰ تا ۴۹ سال است که چیزی در حدود ۲.۵ تا ۳ میلیون نفر را در کشور دربرمی‌گیرد و موضوع سوادآموزی در مورد آن‌ها صدق می‌کند.
وی با بیان این نکته که در ایران حدود ۸ میلیون بی‌سواد وجود دارد، اظهار امیدواری کرده بود تا پایان برنامه ششم توسعه در پایان هر سال ۶۰۰ هزار نفر زیر پوشش سوادآموزی قرار گیرند.
بیش از ۳ میلیون مرد بی‌سواد
شهلا کاظمی‌پور، جمعیت‌شناس به آمارهای سال ۹۵ مرکز آمار ایران استناد می‌کند و با اشاره به وضعیت تحصیلی مردان ۶ سال به بالای ایران یادآور می‌شود: بر اساس آمارهای سال ۹۵، ۹۲ درصد از مردان ایرانی باسواد و ۸ درصد (۳ میلیون و ۲۲۶ هزار نفر) آن‌ها بی‌سواد هستند. این در حالی است که جمعیت زنان بی‌سواد ۶ سال به بالا به ۵ میلیون و ۵۷۰ هزار نفر می‌رسد. این یعنی در مجموع حدود ۸ میلیون نفر (۱۰ درصد از جمعیت ایران) بی‌سواد هستند.
کاظمی‌پور با اشاره به اینکه ۹۲ درصد از جمعیت مردان ۱۰ سال به بالا باسواد هستند، اظهار می‌کند: از میان آن‌ها ۲۰ درصد دارای تحصیلات ابتدایی (کم‌سواد)، ۲۰ درصد راهنمایی، ۹/۵ درصد تحصیلات متوسطه، ۲۱ درصد دیپلم و ۲۱ درصد داری تحصیلات عالیه هستند.
مشکلات بسیار برای سوادآموزی
تلاش برای تحقق اهداف سوادآموزی با مشکلات بسیاری همراه است؛ تفاوت فرهنگی در مناطق مختلف کشور و مهاجرپذیری اتباع بیگانه گاهی این روند را کُند کرده است؛ با این حال سازمان آموزشیاران نهضت سوادآموزی از هیچ‌گونه تلاشی برای دستیابی به اهداف این مجموعه غفلت نورزیده‌اند.
شاپور محمدزاده، رئیس سازمان نهضت سوادآموزی با اشاره به مشکلات در این حوزه می‌گوید: آموزشیاران ما حتی کتک هم خورده‌اند، چرا که برخی خانواده‌ها سماجت به خرج می‌دهند؛ بنابراین یک مقدار انگیزه‌ها برای سوادآموزی کم شده بود که مراکز یادگیری محلی را توسعه بخشیدیم.
وی تأکید می‌کند: در تمام جوامع یک درصدی وارد این چرخه نمی‌شوند؛ حال می‌تواند به خاطر بهره هوشی پایین‌تر از ۹۰ باشد یا وجود افرادی که آموزش‌پذیر نیستند.
اتباع خارجی، زندانیان و سربازانی که باسواد شدند
وی در خصوص سوادآموزی اتباع خارجی نیز می‌گوید: ما تعداد زیادی اتباع افغانستان در ایران داریم که باسوادی آن‌ها نیز به عهده ماست. در سال‌های اخیر توانستیم ۸۱۱ هزار و ۹۸۹ نفر اتباع را مورد آموزش قرار دهیم؛ همچنین تاکنون ۲۲ هزار نفر از اتباع خارجی در سال جاری برای شرکت در کلاس‌های سوادآموزی ثبت نام کردند. ما برای آموزش اتباع فقط ۴ درصد از کمک‌های بین‌المللی استفاده و ۹۶ درصد دیگر را خودمان پرداخت می‌کنیم. وی درباره آموزش زندانیان نیز می‌گوید: از جمله اقدامات ما سوادآموزی زندانیان بوده و ۳۶ تفاهم نامه با سازمان‌ها و نهادهای مختلف منعقد کردیم که از جمله آن‌ها سازمان زندان‌ها بوده است. برای افرادی که در زندان‌ها هستند بازه سنی ۱۰ تا ۶۰ ساله‌ها را در نظر گرفتیم که در این سال‌ها تعداد زیادی از زندانیان با سواد شدند. در ۴۰ سال اخیر ۷۸۹ هزار و ۵۱۳ نفر را در زندان‌ها با سواد کردیم.
محمدزاده به سوادآموزی نیروهای مسلح نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: آموزشیاران این سازمان تاکنون ۵۴۶ هزار و ۷۱ سرباز بی‌سواد را باسواد کرده‌اند.
آموزشیاران را هم ببینیم
در حالی که به گفته مسئولان نهضت سوادآموزی، این سازمان در ادامه راه خود درصدد آسان‌سازی روش‌های سوادآموزی و جذب نوآموز با شیوه‌هایی همچون بهره‌گیری از روش‌های خودآموز، فرد به فرد، آموزش تلویزیونی، آموزش موبایلی، تدوین کتب مهارت‌های زندگی و مهارت‌های حرفه‌ای و خلاصه بهره‌گیری از تمام توان موجود برای دستیابی به اهداف مورد نظر است، اما به نظر می‌رسد آنچه را باید همزمان پیگیری کند، رسیدگی به وضعیت آموزشیاران این سازمان است. این در شرایطی است که شاپور محمد زاده، رئیس سازمان نهضت سوادآموزی از کاهش ۳۷ درصدی بودجه این سازمان در سال ۹۹ می‌گوید و اینکه در سال‌های اخیر نیز این بودجه تا ۷۰ درصد تحقق پیدا کرده است.
از سوی دیگر پرویز کوثری، معاون توسعه مدیریت نهضت سوادآموزی گرچه معتقد است پایان بی‌سوادی به این معنی نیست که به آموزشیاران نیاز نداشته باشیم، اما می‌گوید: در سال‌های اخیر به دلیل ممنوعیت ورود نیروی انسانی جدید و کاهش نیروهای موجود، قسمتی از فعالیت‌ها را برونسپاری کرده‌ایم و هم‌اکنون ۸۵ درصد فعالیت‌ها توسط آموزشیاران و ۱۵ درصد نیز از طریق برونسپاری انجام می‌گیرد.
وی با بیان اینکه همکاران آموزشیار توقع درستی برای استخدام دارند، می‌گوید: ما در تلاشیم با مشارکت سایر سازمان‌ها به این توقع پاسخ دهیم، اما تعهدی برای استخدام نداریم.
آنچه می‌ماند آن است که نباید فراموش نکنیم رفع نیاز و نگرانی معلمان و آموزش‌دهندگان نهضت سوادآموزی و حفظ شأن و حرمت معلمی، پیش‌نیازی ضروری برای مقابله با بی‌سوادی و اجرای برنامه‌های توسعه در بخش آموزشی است.
نظر شما