مریم احمدی شیروان/

 نهم دی ۱۳۸۸ در تاریخ این مرز و بوم ماندگار شد و بی‌شک رمز این ماندگاری بصیرت مردم بود. بصیرت را فهم همه‌جانبه و حقیقت‌یاب معنا کرده‌اند که رمز عبور از فتنه‌هاست. در دهمین سالگرد این حماسه دینی و در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام علی‌اکبر نوایی شورورزی، عضو کمیسیون اجتماعی و سیاسی شورای عالی و رئیس مرکز نخبگان و استعدادهای برتر حوزه علمیه خراسان، معنا و راه‌های رسیدن به این بصیرت را مورد واکاوی قرار دادیم.

بصیرت از ارکان دینداری است

حجت‌الاسلام نوایی با بیان اینکه دینداری مطلوب به چهار حوزه مهم تقسیم می‌شود، می‌گوید: برای دیندار شدن ابتدا باید معرفت دینی داشت؛ معرفتی که تعالیم و آموزه‌های دین را در بر می‌گیرد. پس از آن احساس دینی است که پیوند عاطفی بین دیندار و ارکان دین را شکل می‌دهد. مرحله بعد مهارت دینی است که شامل نحوه کاربست تعالیم و آموزه‌ها در زندگی می‌شود و رکن چهارم داشتن بصیرت و بینش دینی است که در تعامل با معرفت، احساس و مهارت به شخص دیندار توان می‌دهد در رویارویی با رویدادهای پیچیده، با تحلیلی صحیح از مسائل، راه درست را شناخته و تشخیص دهد. او اضافه می‌کند: در فرهنگ دینی برای مفهوم بصیرت جایگاه ویژه‌ای در نظر گرفته شده؛ به طور نمونه در آیه ۱۰۸ سوره یوسف آمده است: «قُل هذِهِ سَبیلی أَدعو إِلَی اللَّه عَلی بَصیرَةٍ أَنا وَمَنِ اتَّبَعَنی وَسُبحانَ اللَّهِ وَ ما أَنا مِنَ المُشرِکینَ»؛ یعنی ‌ای پیامبر به مردم بگو این راه من است من و پیروانم، با بصیرت کامل، همه مردم را به سوی خدا دعوت می‌کنیم.

عضو کمیسیون اجتماعی و سیاسی شورای عالی حوزه علمیه خراسان روایتی از امام علی(ع) نقل می‌کند که «فَقْدُ الْبَصَرِ أَهْوَنُ مِنْ فِقْدانِ الْبَصیرَةِ» یعنی نابینایی، آسان‌تر و قابل تحمل‌تر از نداشتن بینش و بصیرت است و می‌افزاید: بصیرت به معنای چشم باطن است و در فرهنگ دینی ما از جایگاه ممتازی برخوردار است؛ همچنین بصیرت را روشن‌بینی، روشن‌اندیشی، حقیقت‌نگری، فهم خلاق، عمیق و همه‌جانبه و شکافتن مغز از پوست معنا کرده‌اند.

بصیرت دینی، حکمت را به دنبال دارد

او در تشریح مشخصات فرد بصیر می‌گوید: با توجه به معنای بصیرت، بصیر فردی است که همه حرکت‌های جامعه، نقشه‌ها، ترفندها، حیله‌ها، مکرها و نقشه‌های دشمن و سربازان آن‌ها و میدان حرکت آن‌ها را کاملاً هوشیارانه ببیند و نگاه کند. فرد بصیر فقط به ظاهر نگاه نکرده و بر اساس آن قضاوت نمی‌کند؛ فرد بصیر باطن شناس بوده و بصیرت نیروی ادراک قلب است.

حجت‌الاسلام نوایی یادآور می‌شود: نیروی ادراک قلب یا همان بصیرت را در دعاها هم از خداوند طلب کرده و می‌گوییم «وَ اجْعَلِ النُّورَ فِی بَصَرِی وَ الْبَصِیرَةَ فِی دِینِی» ‌ یعنی نور در چشم ظاهر من قرار بده و بصیرت و معرفت در دینم؛ اگر بصیرت به فردی داده شود، موجب حکمت می‌شود. بصیرت علم عبور از فتنه، نجات و عاملی برای رشد است.

رئیس مرکز نخبگان و استعدادهای برتر حوزه علمیه خراسان در بیان معیارهای شناسایی فرد بصیر تصریح می‌کند: نمی‌شود با بصیرت رفتاری شعارگونه داشت. برخی افراد دم از بصیرت می‌زنند، اما در عمل آدم‌های بی‌بصیرتی هستند. بر اساس آیات قرآن فرد بصیر باید تقوا داشته باشد؛ همچنان که آمده است «إِن تَتَّقُوا اللَّهَ یَجعَل لَکُم فُرقانًا» یعنی اگر از مخالفت فرمان خدا بپرهیزید، برای شما وسیله‌ای جهت جدا ساختن حق از باطل قرارمی‌دهد.

او اضافه می‌کند: بصیرت نتیجه ایمان است؛ در آیه ۹ سوره یونس آمده: «یَهْدِیهِمْ رَبُّهُمْ بِإِیمَانِهِمْ» یعنی پروردگارشان به سبب همان ایمان آن‌ها را به راه سعادت رهبری کند. ویژگی دیگر فرد بصیر جهاد در راه خداست. در آیه ۶۹ سوره عنکبوت آمده است: «وَالَّذینَ جاهَدوا فینا لَنَهدِیَنَّهُم سُبُلَنا» یعنی آن‌ها که در راه ما با خلوص نیت جهاد کنند.

بصیرت نیاز اساسی جامعه دینی است

حجت‌الاسلام نوایی بیان می‌کند: بصیرت با تمام واژه‌های قدسی و ملکوتی، فرازین و برتر دین ارتباط تنگاتنگی دارد؛ به همین جهت آن را نیاز اساسی بشریت و نیاز اساسی جامعه دینی می‌دانیم. تمام ملت‌ها به بصیرت نیاز دارند، اما به صورت مضاعف در جامعه دینی این بصیرت باید پرنمود و برجسته باشد.

این استاد حوزه علمیه به فواید بصیرت برای فرد و جامعه نیز اشاره کرده و عنوان می‌کند: بصیرت موجب شناخت دام‌ها و فتنه‌ها می‌شود. انسان با بصیرت می‌تواند عمل رهایی‌بخش مبتنی بر معیار انجام دهد و به حقیقت دست پیدا کند. به وسیله بصیرت جامعه می‌تواند بر کشتی نجات نشسته و از موج‌های خروشان و شکننده به سلامت عبور کند. بصیرتی که رهبر معظم انقلاب هم آن را نیازی پایه برای جامعه اسلامی معرفی می‌کنند.

او در این باره می‌افزاید: روزگار ما، روزگار فتنه‌هاست و در دوران فتنه و شیطان زندگی می‌کنیم و برای عبور از این روزگار فتنه‌خیز، بصیرت لازم است. بصیرت برای جامعه انسانی به طور عموم و به خصوص برای مسلمانان و نظام اسلامی ما مانند مرکبی راهوار و مأمن امنی است که افراد در آن وارد می‌شوند و از موج‌های فتنه نظامات شیطانی عبور می‌کنند. برای اینکه جامعه ما در اوج بصیرت دینی قرار گیرد و بتواند با تمام فتنه‌ها مقابله کند، باید به شناخت حقیقت رسیده و در مسیر نجات‌بخش امامت و ولایت حرکت کند.