مریم احمدی شیروان/

 در ایّام‌الله چهل و یکمین فجر انقلاب اسلامی به سر می‌بریم؛ آن گونه که حضرت آیت‌الله خامنه‌ای هم فرمودند، به تعبیر قرآن «ایّام‌الله آیه‌اند، نشانه‌اند، دلیل راهند... برای کسانی که صبّارند و شکورند»؛ «إِنَّ فی ذٰلِکَ لَآیاتٍ لِکُلِّ صَبّارٍ شَکورٍ» (ابراهیم: 5)؛ «صبّار یعنی کسی که سر تا پا استقامت و صبر است... شکور یعنی آن کسی که نعمت را می‌شناسد و شکرگزاری می‌کند» و رهبر معظم انقلاب، جامعه ایرانی را یک جامعه صبّار و شکور می‌دانند. برای پی بردن بیشتر به مفهوم این دو صفت، با حجت‌الاسلام دکتر سیدحسن وحدتی شبیری، رئیس دانشگاه علوم اسلامی رضوی به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.

امیدوار بودن، ویژگی انسان خداپرست است

حجت‌الاسلام وحدتی شبیری در بیان مفهوم شکر در ادبیات دینی می‌گوید: مقصود از شکر این است که بنده خدا داشته‌هایش را منتسب به پروردگار متعال بداند؛ لطف پروردگار را در تمام نعمت‌ها مشاهده کند و آن‌ها را در مسیری که پروردگار راضی است به کار ببرد. او اضافه می‌کند: صبر هم به معنای مقاومت در برابر مشکلاتی است که مانع از حرکت در مسیر رسیدن به هدف می‌شوند. انسان باید این موانع را با درایت و صبوری کنار گذاشته و در مسیری که باید بپیماید، حرکت کند.

این استاد حوزه و دانشگاه خاطرنشان می‌کند: انسان‌های خداشناس و خداپرست در زندگی فردی و در روابط اجتماعی خود، صبور و شکرگزار هستند. آن‌ها مثبت‌نگر هستند و نیمه پر لیوان را می‌بینند؛ نگاه به داشته‌ها و امیدوار بودن، ویژگی انسان خداپرست است؛ این حرف در مغایرت با امید واهی و دلبستن به خرافات است. انسان خداشناس به اهداف بزرگی که خداوند برای او ترسیم کرده امید دارد.

او تصریح می‌کند: امروز و در شرایطی که دشمنان با هدف بازداشتن مردم از حرکت و ناامید کردن نسبت به آینده بیش از همیشه در حال فعالیت هستند، بیش از هر زمان دیگری باید به ارزش‌های الهی صبر و شکر توجه داشته باشیم؛ اگر به دنبال تحقق اهداف بلند انقلاب اسلامی هستیم و برای ما استقلال و امنیت اهمیت دارد، باید مقاومت کنیم و بدانیم حرکت‌های آزادی‌خواهانه‌ای که در بین ملت‌های مظلوم مشاهده می‌شود، به برکت صبر و بردباری ملت مسلمان ایران است.

بنده خالص خدا بر بلاها و گرفتاری‌ها هم شکر می‌کند

این پژوهشگر ضمن اشاره به آیات قرآن کریم، می‌افزاید: خداوند در آیه 152 سوره بقره فرموده از من سپاسگزاری کنید و به نعمت‌های من کفر نورزید؛ «وَاشْکُرُواْ لِی وَلاَ تَکْفُرُونِ» و اگر سپاسگزار باشید نعمت‌ها را بر شما زیاد می‌کنم. و در آیه 12 سوره لقمان نیز آمده: «وَمَنْ یَشْکُرْ فَإِنَّمَا یَشْکُرُ لِنَفْسِهِ»؛ بنابراین حقیقت شکر اعتراف به نعمت صاحب نعمت است.

وحدتی شبیری می‌گوید: روایت شده است که خداوند به حضرت داوود پیغمبر وحی فرستاد که سپاسگزاری کن مرا به‌طوری که حق نعمت مرا ادا کنی؛ داوود عرض کرد: خدایا چگونه تو را سپاسگزاری کنم که حق سپاسگزاری تو ادا شود، در صورتی که خود آن سپاسگزاری، نعمتی از نعمت‌های تو است که باز احتیاج به سپاسگزاری دارد؟ خطاب رسید: به همین کلامت حق سپاسگزاری مرا ادا کردی؛ زیرا فهمیدی که این هم از ناحیه من است. داوود عرض کرد: پروردگارا آدم را پدر پیامبرانت قرار دادی و فرمان دادی که فرشتگانت او را سجده کنند؛ او چگونه حق سپاسگزاری و شکرت را ادا کرد؟ خطاب رسید که آدم اقرار و اعتراف کرد که تمام این‌ها از طرف من است، همان اقرار آدم حق شکر مرا ادا کرد.

رئیس دانشگاه علوم اسلامی رضوی عنوان می‌کند: سزاوار است که بنده خالص خدا حتی بر بلاها و گرفتاری‌ها هم شکر کند؛ چنان‌که در نعمت‌ها شکرگزار است. از نگاه بندگان خاص خدا مواردی که از نظر ما گرفتاری است، برای آن‌ها امتیاز و نعمت است؛ مانند پاسخی که حضرت زینب(س) به ابن‌زیاد داد، وقتی او پرسید: «کَیْفَ رَأَیْتِ صُنْعَ اللهِ بِأَخیکِ وَ أَهْلِ بَیْتِکِ»؛ کار خدا را نسبت به برادر و خاندانت چگونه دیدی؟ و او با صلابت و قدرت پاسخ داد: «ما رَأَیْتُ إِلاّ جَمیلا»؛ آن چه من دیدم همه زیبایی بود.

شکر در ادبیات دینی به معنای توحید است

این پژوهشگر علوم دینی تشریح می‌کند: بندگان خاص خدا هم در شرایط سخت و هم در رفاه و آرامش شکرگزارند. باید به یاد داشته باشیم که روزگاری ستمگران بر این سرزمین حکومت می‌کردند و از خود استقلال رأی نداشتیم؛ پس اکنون باید خداوند را به دلیل داشتن نعمت نظام جمهوری اسلامی شکرگزار باشیم. او تأکید می‌کند: شکر در ادبیات دینی به معنای توحید است؛ توحید افعالی به معنای اینکه نعمت را نعمت پروردگار بدانیم؛ «و أمّا بِنِعْمَه رَبِّکَ فحَدِّثْ»؛ آنچه را خداوند عطا فرموده و برتری به تو بخشیده و آنچه را که به تو روزی کرده و احسانی که به تو نموده و هدایتی را که ارزانیت داشته بازگو کن که بالاترین مرحله شکر است.

دکتر وحدتی شبیری اضافه می‌کند: بالاترین درجه‌ای که به افراد صبور داده می‌شود، این است که خدا با آن‌هاست؛ همان‌طور که در آیه 153 سوره بقره آمده: «إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِینَ‌»؛ فردی که مبتلاست و صبوری می‌کند، بزرگ‌ترین نعمت را خدا به او داده است؛ خوشا به حال آن‌هایی که این ابتلائات را نعمت می‌دانند و در گرفتاری‌ها صبور هستند. در آیه 127 سوره نحل خداوند فرموده است: «وَاصْبِرْ وَمَا صَبْرُکَ إِلَّا بِاللَّهِ»؛ صبر کن و صبر تو نیست مگر به استمداد از خدا و در آیه 17 سوره لقمان نیز فرموده است؛ «وَاصْبِرْ عَلَی مَا أَصَابَکَ»؛ بر گرفتاری که به تو اصابت می‌کند، صبور باش.

او ادامه می‌دهد: در آیات 156 و 157 سوره بقره، خداوند افراد بردبار را به ثواب و جزای فراوان بشارت می‌دهد و می‌فرماید: «أُولَئِکَ عَلَیْهِمْ صَلَوَاتٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَرَحْمه وَأُولَئِکَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ»؛ درود و الطاف الهی و رحمت خاص خدا بر صبرکنندگان و آن‌ها خود هدایت یافتگانند. به برکت این صبر فرد به مقامی می‌رسد که وقتی وارد بهشت می‌شود، ملائکه به او سلام می‌کنند؛ همچنان که در آیه 24 سوره رعد آمده: «سَلَامٌ عَلَیْکُمْ بِمَا صَبَرْتُم.»