قدس آنلاین: پژوهشگاه رویان هشتم خرداد ۱۳۷۰ به عنوان مرکز جراحی محدود با هدف ارائه خدمات درمانی به زوج‌های نابارور و پژوهش و آموزش در زمینه علوم باروری و ناباروری توسط زنده‌یاد دکتر سعید کاظمی آشتیانی و گروهی از پژوهشگران و همکارانش در جهاد دانشگاهی علوم پزشکی ایران تأسیس شد. این پژوهشگاه قطب تحقیقاتی و فناوری در تراز بین‌المللی، پیشگام در توسعه علم، فناوری و نوآوری در علوم زیستی با مرجعیت در علوم سلول‌های بنیادی، تولیدمثل، زیست‌فناوری، طب ترمیمی و مؤثر در ارتقای سلامت جامعه است که نماد خوبی از دستاوردهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی در زمینه علمی و پزشکی است که همتراز کشورهای محدودی در دنیا به جامعه خدمات‌رسانی می‌کند. دستاوردهایی که کام دشمنان انقلاب را تلخ و دوستداران ملت مسلمان ایران را شیرین می‌کند.
پروانه افشاریان، معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه رویان در آستانه سالگرد انقلاب شکوهمند اسلامی، دستاوردهای علمی این پژوهشگاه را با ما در میان گذاشته است.
هدف از تأسیس پژوهشگاه رویان چه بود؟
پژوهشگاه رویان اوایل دهه ۷۰ به همت مرحوم زنده‌یاد سعید کاظمی آشتیانی و سایر همکاران در راستای خدمات‌دهی هر چه بیشتر به مردم ایران شکل گرفت. پس از تشکیل سمپوزیوم ناباروری در جهاد علوم پزشکی ایران، پزشکان و پژوهشگران متوجه شدند پس از بیماری‌های قلبی، درمان ناباروری دومین عامل خروج ارز از کشور است. نیاز طبیعی به فرزندآوری و اهمیت تشکیل خانواده با برخورداری از فرزند عامل مهمی در تشکیل تیمی برای خدمات‌رسانی ملی در این حوزه بود. آموزش‌های اولیه در خارج از کشور توسط پزشک و پروفسور مسلمان عراقی که در آلمان سکونت داشت به تیم ایرانی داده شد به‌نحوی که در فاصله کوتاه چند ماه پس از تشکیل مرکز درمان‌های پیشرفته ناباروری، مرکز رویان در تهران افتتاح شد. آقای دکتر کاظمی آشتیانی بر این موضوع تأکید داشتند که نباید خود را محدود به مرکز درمان ناباروری معمولی کنیم، پیشرفت روزافزون در این حوزه و سایر بخش‌های سلولی و درمانی نیازمند توسعه بخش‌های تحقیقاتی و پژوهشی در کنار بخش درمانی است. این تفکر موجب راه‌اندازی گروه‌های پژوهشی ژنتیک، جنین‌شناسی، ناباروری زنان و مردان، تصویربرداری ناباروی و اخلاق پزشکی شد.
دستاوردهای پژوهشگاه چقدر قابل رقابت با دستاوردهای علمی سایر کشورهاست؟
در این عرصه اهدای تخمک و اهدای جنین علم جدیدی با چالش‌های خاص خود است که هنوز دنیا قوانین مشخصی برای آن اعلام نکرده، اما پژوهشگاه رویان به حدی از این تبحر رسیده است که در پاره‌ای از مباحث که پرونده‌هایی از مراکز دعاوی برای حکمیت به برخی قضات سپرده می‌شود به کمیته سازمان اخلاقی پژوهشگاه رویان ارجاع می‌شود تا متخصصان آگاه این حوزه دراین موارد نظر نهایی را اعلام کنند. پژوهشگاه رویان در کنار درمان ناباروری و با توجه به اینکه درمان ناباروری نیازمند آزمایشگاهی برای فرایند لقاح و تشکیل جنین است روی سلول‌های بنیادی جنینی کار کرد و برای نخستین بار در سال ۸۴ موفق به ساخت سلول‌های بنیادی جنینی شد. موضوعی که تا آن زمان تنها پنج کشور موفق به ساخت آن شده بودند. بی‌نظیر بودن این علم و محدود بودن آن به چند کشور به این شائبه دامن زد که ایران سازنده سلول‌های بنیادی نبوده و از خارج وارد کرده است، در حالی که ساخت سلول‌های بنیادی در ایران تماماً دانشی بود که توسط محققان، بومی‌سازی شده بود. تلاش و کوشش شبانه‌روزی محققان منجر به تولید سلول‌های بنیادی شد که قادر به تولید سلول‌های قلبی بودند، این سلول‌های حیاتی در آزمایشگاه از سلول جنین‌هایی که به دلایل مختلف قادر به ادامه حیات نبودند گرفته شد. گرفتن سلول‌های بنیادی از مغز استخوان، چربی که از پوست بدن خارج می‌شود یا از مایه مغز استخوان که پس از چند روز بلافاصله جایگزین می‌شود دستاوردهایی است که پژوهشگاه رویان به آن دست یافته است.
شبیه‌سازی گوسفندی به نام رویان نیز مدتی بحث‌برانگیز بود؛ هدف اصلی از شبیه‌سازی ارائه چه خدمتی به جامعه بود؟
در کنار پژوهشگاه رویان در اصفهان مجموعه‌ای شکل گرفت، همکاری محققان این مجموعه با همکاران ما در گروه جنین‌شناسی تهران منجر به دست یافتن به علم همانندسازی و شبیه‌سازی شد. حمایت رهبر معظم انقلاب از تلاش‌های صورت گرفته نشان داد آنچه درباره غیرواقعی بودن چنین دستاوردی توسط برخی عنوان شد کذب محض است، هر چند هدف ورود به بحث همانندسازی را دنبال نکردیم اما به لطف خداوند متعال و همکاری محققانی که به صورت شبانه روزی در پژوهشگاه فعالیت دارند به این فناوری دست یافتیم. تلاش دانشمندان و محققان جوانی که در سال ۸۴ سعی و همت خود را بر موضوع مهم تولید مثل در دام سبک قرار دادند منجر به به دنیا آمدن رویان یا جنین گوسفند شبیه‌سازی شده‌ای بود که پس از جنین سقط شده پیشین به دنیا آمد. دستیابی به این فناوری و انباشت علم موجب شد همکاران ما در اصفهان بتوانند تولید دام‌هایی را با ظرفیت‌های ژنتیکی خاص مثلاً شیردهی بالا که از نمونه‌های خارجی گرفته شده بود با استفاده از یک قطعه پوست گوش گوسفند مثلاً در حد نیم سانت در نیم سانت تکثیر کنند، این موضوع با آنکه نیازمند استفاده از فناوری و امکانات بسیار پیچیده‌ای است اما توسط پژوهشگران ما روی میز آزمایشگاه انجام می‌شود.
اولویت‌هایتان در تحقیق و پژوهش در موضوعات مختلف چیست؟
مسائل اقتصادی و کاهش ارزبری و حفظ سلامت جامعه مهم‌ترین اولویت ما در تحقیقات است؛ مثلاً آنچه موجب اهمیت برخی حوزه‌ها چون تولید گوسفندان می‌شود، اهمیت اقتصادی این موضوع برای کشور است؛ چرا که این بزها می‌توانند علاوه بر تأمین گوشت کشور ارزبری را در مباحث وارداتی گوشت نیز به شدت کاهش دهند. هر سه پژوهشکده زیست فناوری اصفهان، پژوهشکده علوم تولید مثل و پژوهشگاه رویان در راستای کمک به جامعه و پاسخ دادن به مشکلات مهمی است که بخشی از دغدغه مردم به شمار می‌رود. درمان ناباروری و دستاوردهای سلول‌های بنیادی که ناظر به شناسایی، تکوین سلول‌ها، جنین انسانی و زیست‌شناسی تکوین و تشخیص برای کمک به روش‌های درمانی بر اساس سلول درمانی بیماری‌های صعب العلاج مثل پارکینسون و سرطان است همه و همه در راستای خدمات هر چه بیشتر به جامعه دنبال می‌شود. تصویری که ما در این پژوهشگاه برای پژوهش تعریف کرده‌ایم تبدیل تولید علم از صفر به صد یا کاربردی کردن علم است. این مسیر برای تحقق دستاوردهای مطلوب انسانی باید طی شود و تولید علم در جهت انباشت علمی دنبال شود. خوشبختانه در برخی علوم به مرحله کاربردی آن رسیده‌ایم؛ به عنوان مثال در انجمن تخمک، جنین و اسپرم تحقیقاتی صورت گرفت که بومی سازی آن منجر شد به دستاوردهایی چون انجماد بافت تخمدان برای بانوانی برسیم که یا ازدواج نکرده‌اند یا پیش از فرزندآوری دچار سرطان تخمدان شده‌اند؛ با این روش آن‌ها پس از درمان سرطان می‌توانند با پیوند تخمدان، مادر شدن را تجربه کنند. این موفقیت که نام ایران بر تارک آن می‌درخشد، فناوری نوینی در جهان است که کشورهای بسیار محدودی به آن دست یافته‌اند. این موفقیت نتیجه ۱۰ سال فعالیت تحقیقاتی است که پنج سال از کاربردی کردن و خدمات‌دهی آن گذشته است. در مورد سلول درمانی نیز در برخی موضوعات سال‌هاست به کاربرد درمانی رسیده‌ایم که از آن میان می‌توان به درمان برص یا لکه‌های سفید پوستی اشاره کرد. درخصوص سایر موارد مهم و مورد نیاز کشور چون آرتروز، دیابت و زخم‌های پا از زخم پوش‌هایی با پوشش سلول‌های پرده جنینی استفاده شده که خدمات آن به مردم ارائه خواهد شد. از سال ۸۴ شرکت دانش فناوری بن یاخته‌های رویان نیز با کاربردی کردن استفاده از بند ناف نوزاد به خانواده‌هایی که مایل به نگهداری بند ناف فرزندشان هستند خدمات می‌دهد. دارویی از طریق زیست فناوری جایگزین آنتی بیوتیک برای دام‌هایی که اسهال می‌شوند شده است که به شکل کاملاً تجاری عرضه می‌شود. شرکت سلول‌های بنیادی بالغین در سال گذشته با همکاری بنیاد دارویی برکت تأسیس شد به‌گونه‌ای که سال‌هاست سه سلول در خط تولید قرار دارد و مجوز تحویل آن دریافت شده و به صورت کاربردی برای درمان بیماری‌های مربوطه درآمده است. دو مرکز درمان ناباروری سال ۷۰ در ایران تأسیس شدند که تا پیش از این هرگز چنین مراکزی برای درمان ناباروری در ایران وجود نداشت و بخش اعظمی از درمان‌های ناباروری در خارج از کشور انجام می‌شد. درمان ناباروری در داخل یکی از مهم‌ترین دستاوردهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی است.
همه می‌دانیم که در مسیر دستاوردهای علمی بداخلاقی‌ها و محدودیت‌هایی ایجاد می‌شود اما به برکت پیروزی انقلاب اسلامی می‌خواهیم از شما این بار از حمایت‌هایی بپرسیم که موجب نائل شدن به این همه دستاورد شده است؛ در این باره چه توضیحی دارید؟
با آنکه از ابتدای تأسیس رویان سنگ‌اندازی‌های زیادی انجام شده اما حمایت‌های دوستداران علم و سلامت مردم، خیران و در کنار آن حمایت‌های معنوی مقام معظم رهبری مهم‌ترین دلخوشی ما برای تلاش بیشتر و خسته نشدن از کار است. رونمایی از چهار جلد مجموعه ۱۶ جلدی مجموعه سلول‌های بنیادی در آستانه چهل و یکمین سال پیروزی انقلاب اسلامی که با کمک حامیان ما در معاونت علمی جهاد دانشگاهی صورت گرفته است پشتیبانی دلگرم‌کننده‌ای است. حمایت‌های شرکت دانش بنیان سلول و دانش بنیان بند ناف صندوق حمایت از پژوهشگران و حمایت‌های معاونت علمی ریاست جمهوری در ستادهای مختلف و حمایت‌های متعدد معاونت پژوهشی وزارت بهداشت برای طرح‌های پژوهشی در کنار حمایت‌های دانشگاه علم و فرهنگ و ستاد فرهنگ‌سازی اقتصاد دانش بنیان نیز از جمله پشتیبانی‌هایی است که ما را در ادامه مسیر خدمت به سلامت جامعه پابرجاتر می‌کند. بی تردید ترویج فرهنگ خیران پژوهش که با حمایت‌های خیران سلامت دنبال می‌شود یکی از موضوعاتی است که نهادینه شدن آن در جامعه علاوه بر توسعه تحقیق و پژوهش، به تولید علم و کاربردی کردن آن در جامعه و افزایش سلامت جامعه منتهی می‌شود. بهتر است این فرهنگ در جامعه رواج پیدا کند که بهترین نوع کمک، حمایت از تولید علمی است که به پیشبرد اهداف متعالی انسانی و گسترش سلامت در جامعه کمک می‌کند.
نظر شما