با شیوع بیماری کرونا برخی سوالات دینی و شبهات  از سوی جامعه مطرح می شود که بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی به پاسخ آنها پرداخته است و  در ادامه برخی از آنها بیان می گردد.

سوال: آیا تعطیلی نمازهای جمعه و جماعت و ممانعت از حضور زائران در حرم مطهر، به خاطر احتمال ابتلاء به بیماری همانند کرونا، مورد رضایت خداوند متعال و امام رضا (ع) است؟

پاسخ: برگزار نشدن نماز جمعه و جماعت و بسته شدن حرم مطهر در مدت محدود، به معنای تعطیلی ابدی شعائر دینی نیست بلکه به دلیل شرایطی اضطراری و بر اساس موازین شرعی و الهی بوده است و رضایت الهی و امام رضا در همین امر مهم است زیرا حفظ جان مسلمان از اهم واجبات و مقدم بر سایر واجبات است چه رسد به اموری مستحب چون نماز جماعت و جمعه و زیارت.

برگزارنشدن نماز جمعه یا جماعت در یک یا چند هفته، هرگز به معنی تعطیلی یا ـ نادیده گرفتن حکمی الهی نیست. از سوی دیگر، بی‌تردید اقدام برای حفظ جان یکایک مسلمانان و ارادتمندان اهل بیت علیهم السلام، هم تکلیف و هم مورد رضای خداوند و وجود مقدس امام رضا علیه السلام است چرا که اهمیت حفظ جان شیعیان به اندازه ­ای است که برخی واجبات همچون روزه را تحت تاثیر قرار می­دهد چه رسد به مستحباتی چون نماز جمعه، نماز جماعت و زیارت که به طریق أولی به جهت حفظ جان شیعیان، تحت تاثیر قرار خواهند گرفت.

بنابراین اخذ تصمیمات لازم برای حفظ جان و سلامتی زائران نه تنها مشروع است بلکه تکلیفی الهی است.

سوال: راههای دستیابی به آرامش در شرایط کنونی را بیان نمایید ؟

پاسخ: آرامش، گوهر گران‌بهایی است که بشریت در همه حالات خصوصا بحبوبه مشکلات و گرفتاری‌های زندگی، به طریقی در پی رسیدن به آن است؛ از این‌رو، مطالعات روان‌شناسی فراوانی در زمینه آرامش و عوامل رسیدن هر یک از آن صورت گرفته است، که در بیشتر آنها اقبال به امور معنوی از مهم‌ترین راه‌های رسیدن به آن معرفی شده‌ است. یکی از اصلی ترین عوامل آرامش شناخت دقیق و صحیح پدیده­ ها و مواجعه عالمانه با آنهاست. در آموزه‌های دین اسلام علاوه بر این مطلب عواملی دیگر نیز بیان شده است که تاثیر بسزایی در آرامش دارد؛ بلکه محوری­ ترین عوامل در دستیابی به آرامش هستند.  برخی از آنها عبارتند از:  ذکر و یاد خدا، توکل بر پروردگار، رضایت به خواست الهی و توسل به اولیای الهی.

بی‌تردید زندگی هر انسانی سراسر پر است از پستی‌ها و بلندی‌ها، مشکلات و راحتی‌ها، اما آنچه در این بین می‌تواند راه‌گشا بوده و انسان را در مسیر زندگی ثابت قدم نگه دارد، داشتن آرامش است.

آری این گوهر گران‌بها، آرزویی است که هر بشری در زندگی به طریقی در پی آن است و چه بسا افراد، سراب‌هایی را به عنوان نقطه آرامش باور نموده و بعضی نیز در پی رسیدن به این هدف، به بی‌راهه کشیده شده‌اند. از این‌رو، مطالعات و تحقیقات روان‌شناسی فراوانی در زمینه آرامش، اضطراب و عوامل و موانع هر یک از آنها، صورت گرفته است، که در بیشتر آنها اقبال به امور معنوی یکی از مهم‌ترین راه‌ها و عوامل رسیدن به آرامش معرفی شده‌ است.

در قرآن کریم و احادیث امامان معصوم(ع) نیز، عوامل متعددی جهت رسیدن به آرامش بیان شده است، که در ذیل، به برخی از آنها اشاره می‌گردد:

۱. ذکر و یاد خدا؛ قرآن کریم می‌فرماید: «همانا با یاد خدا قلب‌ها آرام می‌شود».

منظور از یاد و ذکر خدا یعنی این که انسان همیشه توجه و یقین داشته باشد که هیچ موجودی در عالم نمی‌تواند مستقل و جدای از «الله» وجود داشته باشد تا چه رسد به این که بتواند منشأ اثر باشد: «تمام عزت از او است»، و تمام قدرت و ملک و هستی از او است. عزت و ذلت بندگان نیز به دست او است. او بر همه چیز توانا است.

چنین انسانی هیچ نگرانی و خوف و حزنی در مشکلات و بروز بیماری‌ها ندارد؛ چنان که قرآن می‌فرماید: «کسی که دنبال هدایت من باشد او دیگر خوف و نگرانی ندارد».

بله اگر انسان واقعا با تمام وجودش باور داشته باشد که هیچ دگرگونی و قدرتی در عالم نیست مگر این که وابسته به خداوند بزرگ است و آن گاه با زبان بگوید: «لاحول و لاقوة الا بالله العلی العظیم»، دیگر دغدغه و اضطرابی نخواهد داشت. رسول مکرم اسلام (ص) فرمودند: ذکر «لاحول ولا قوة الا بالله» شفای از ۹۹ درد است که کمترین آن دردها، غم و غصه است.

۲. توکل بر پروردگار؛ توکل یعنی این که انسان وظیفه خود را در حد توانایی انجام داده و نتیجه کارها را به خداوند واگذار نماید. مثلا قرآن مجید می‌فرماید: «کسی که بر خدا توکل کند خداوند او را کفایت می‌کند».

۳. رضایت به خواست الهی؛ اگر انسان باور داشته باشد که خداوند متعال همیشه خیر خواه بندگان خود است و به خواست الهی گردن نهد هیچ دغدغه‌ای نخواهد داشت.

۴. ارتباط و توسل و اطاعت از اولیای الهی؛ خداوند به پیامبرش می‌فرماید: "هنگامی که از مردم خمس و زکات دریافت می‌کنی بر آنها درود بفرست؛ زیرا که صلوات تو بر آنها، مایۀ آرامش آنها است".

پس یکی از بهترین راه‌ها جهت رسیدن به آرامش و دور کردن استرس و اضطراب در سختی‌ها، بیماری‌ها و مشکلات، توسل به اهل بیت(ع) و یاری جستن از ایشان است؛ چراکه دعا و توجه متقابل ایشان موجب تسکین و آرامش قلب ماست.

سوال: آیا ضدعفونی کردن حرم‌های معصومین(ع) با آیه تطهیر منافات ندارد؟

پاسخ:  آیه تطهیر مربوط به طهارت باطنی ائمه است و شامل طهارت ظاهری ایشان نمی­شود، چه رسد به حرم­های ایشان؛ بنابراین تطهیر و پاکیزگی حرم اهل بیت = منافاتی با طهارت باطنی ایشان در آیه تطهیر ندارد.

آیه تطهیرمربوط به طهارت و پاکی اهل بیت(ع) از گناهان و از هر گونه خبث باطنی ایشان است و ارتباطی به طهارت و نجاست اصطلاحی در فقه نسبت به خود ائمه طاهرین و اهل بیت(ع) ندارد، تا چه رسد به حرم‌های ایشان؛ از این‌رو چه بسا عضوی از بدن یکی از امامان(ع) نجس می‌شد و آن امام  با شستن آن قسمت، نجاست را از خود زائل می‌نمود.

همچنین گاهی حرم امامان، دچار آلودگی و نجاست شده یا دچار حشرات موذی می‌شود، که خادمین محترم حرم‌ها آن آلودگی را بر طرف نموده و آن حشرات را که مزاحم زائرین هستند از بین می‌برند؛ حال فرقی نمی‌کند که آن ماده‌ آلوده‌کننده یا آن موجود موذی با چشم دیده شود و یا مثل ویروس -که موجب آلودگی و بیماری زائرین می‌شود- با چشم دیده نشود و فرقی نمی‌کند آن ماده‌ که خادمین بدین منظور استفاده می‌کنند، آب بوده یا سم باشد و یا مواد ضد عفونی کننده.

سوال: چرا باید حرم به عنوان دارالشفای عالم بسته شود در حالی که ترامپ روز دعا اعلام می کند؟

پاسخ: با توجه به شیوع ویروس کرونا، ناتوانی بشر در مدیریت وضعیت فعلی و نیازمندی او به ارتباط با پروردگار عالم برای بسیاری آشکار شده است. از این رو یکی از مهمترین راهکارهای دست­یابی به آرامش روحی و  رهایی از چنین بحرانی، دعا و تضرع به درگاه پروردگار هستی است؛ اما توجه به چند نکته ضروری است:

1. دعا و تضرع مختص به حرم­های مطهر معصومان نیست بلکه مومنان می­توانند در هر  کجا دعا و تضرع داشته باشند. در واقع مسئولین کشورهای دیگر همانند آمریکا نیز توصیه به دعا کرده­اند اما حضور در اجتماعات بزرگ همچون کلیساها را منع کرده­اند.

2. آنچه موجب گره­گشایی از مشکلات و شفای مومنان می­شود عنایت معصومان به اذن الهی است و در شرایط اضطرار، نیازی به حضور فیزیکی در حرم­های مطهر  نیست چراکه این خود معصومان هستند که شفا می‌دهند نه حرم ایشان؛ در واقع قبور مطهر و حرم­های ائمه به خودی خود اثری ندارند بلکه به برکت وجود مقدس و نورانی امامان معصوم است که موجب برکت، شفا و گره­گشایی از زندگی مومنان می­شود.

3. همچنین بسته شدن حرم­های مطهر، بر اساس معیارهای عقلی و دینی و در راستای حفظ سلامتی زائرین است چراکه همانگونه که واجبات شرعی مانند روزه­ای که برای سلامتی مضرّ باشد حرام می‌شوند، حضور فیزیکی نیز در شرایط کنونی به صلاح نیست.

از این رو با توجه به وظیفه خادمان حضرت امام رضا (ع)مبنی بر حفظ سلامتی زائران و با در نظر گرفتن ازدحام جمعیت در ایام پایانی سال در حرم مطهر و فراهم شدن زمینه شیوع بیماری کرونا در چنین شرایطی، ممانعت از تشرف زائران حضرت برای حفظ سلامتی ایشان است.

سوال: دین برای مقابله و درمان با بیماری‌های واگیردار همانند کرونا چه کمکی به مردم می‌کند؟

پاسخ: اسلام با تبیین راهبردهای مهم در زندگی انسان همانند ترغیب به علم آموزی برای حفظ سلامت و تاکید بر ایمان و معنویت، کمک شایانی به زندگی بشر در ابعاد مختلفش می¬کند.

اسلام از راه‌های مختلف و متعدد به مقابله با بحران‌هایی همچون خطر فراگیر شدن بیماری‌ها (نظیر کرونا) پرداخته است که از آن جمله به دو مورد ذیل اشاره می­شود:

1. ترغیب به علم‌آموزی برای حفظ سلامت: علم آموزش در اسلام از جایگاه ویژه­ای برخوردار است که شاهد آن روایاتی همچون «العِلمُ سُلطانٌ مَن وَجدَهُ صالَ بِهِ وَ مَن لَم یَجِدهُ صیلَ عَلَیه» (دانش، سلطنت و قدرت است، هر که آن را بیابد با آن یورش برد و پیروز شود، و هر که آن را نیابد بر او یورش برند و مغلوب گردد) و «  اُطْلُبُوا اَلْعِلْمَ وَ لَوْ بِالصِّینِ» (علم را حتی اگر در چین باشد، طلب کنید) است. از دیگر سو علوم در یک تقسیم بندی به علم ادیان و علم ابدان تقسیم شده است که این تقسیم نشانگر اهمیت شناخت بیماری‌ها و درمان آن‌ها است تا اندازه­ای که پرداختن به سلامت جسم به اندازه شناخت مسائل ایمانی دارای اهمیت است.

2. ایمان و معنویت: اسلام از طریق راسخ کردن حقیقت ایمان به عمق جان انسان و معرفی وسایلی همچون نماز، روزه، توسل به اهل بیت علیهم السلام و ... آرامش روحی ویژه¬ای را به او ارزانی داشته است. در واقع به وسیله اسلام، انسان مؤمن هرگز ودر هیچ شرایطی خود را تنها و رها نمی‌بیند. او جز خداوند حکیم توانا، مؤثری در همه هستی نمی‌بیند و به برکت آموزه‌های دین می‌داند که هیچ رخدادی، بی‌حکمت نیست و اگر آگاهانه و مؤمنانه به وظیفه خود عمل کند، در سرای آخرت، جاودانه در بهشت خواهد بود.                          منبع: بنیاد پژوهش های اسلامی