قدس آنلاین-گروه استان ها: شهر خاش در ۱۸۵ کیلومتری جنوب زاهدان مرکز سیستان و بلوچستان واقع شده است و دارای جاذبه های گردشگری بسیاری از جمله «گل فشان پیرگل»، رودخانه های زیبای ایرندگان و کارواندر، دریاچه سردریا، غارهای متعدد، چشمه های آب معدنی سرد و گرم و نیز قلعه های متعدد تاریخی و هم چنین بازارچه سرپوش و مسجد جامع یکی از مناطق مهم گردشگری این شهرستان است.

شهر خاش

شهری که ما امروز به نام خاش می‌شناسیم در مجاورت شهر کهن خاش واقع شده است. شهر قدیمی خاش پیش از حکومت نادرشاه افشار ایجاد شده بود اما به دلیل ناامنی راه‌ها و هجوم راهزنان و انواع اتفاقات ناگواری که در این منطقه رخ می‌داد از اعتبار و اهمیت ساقط بود.

نادرشاه افشار پس از تثبیت حکومت خود به سمت جنوب حرکت کرد و در طی اقداماتی شجاعانه به سرکوب راهزنان و دسته‌هایی که امنیت را مختل کرده بودند پرداخت.

وی پس از اینکه منطقه از امنیتی نسبی برخوردار شد شروع به ساختن قلعه‌هایی مستحکم کرد که برای شهر امنیت و اعتبار به همراه داشت و هم چنین موجب عمران و آبادانی این منطقه شد لذا  از این پس خاش هر روز نسبت به گذشته توسعه یافت تا جایی که آرام آرام روستای خاش به شهر خاش بدل شد.

تاریخچه ساخت قلعه

یکی  از جاذبه‌های گردشگری خاش که در جهت جنوب شرقی شهرستان خاش واقع شده است با نام قلعۀ حیدرآباد شناخته می‌شود. این قلعۀ تاریخی در انتهای خیابان ۲۴ متری رودکی قرار دارد.

این قلعه یک اثر تاریخی است که از خشت خام و گِل بنا شده است. نقشۀ اصلی این بنا در قابی مستطیلی‌شکل محصور شده است. همچنین تزئینات به کار گرفته شده در این بنای تاریخی از شکوه ویژه‌ای برخوردار است و به عنوان یکی از شاهکارهای معماری اسلامی به شمار می‌رود.

این قلعه درسال۱۹۲۰میلادی توسط شخصی به نام «عیدوخان» ساخته شد و تا سال ۱۳۰۷ هجری شمسی به عنوان محل سکونت همین شخص و خانواده اش مورد استفاده قرار می گرفت.

تاریخ ساخت این قلعه تاریخی با معماری جالب و دیدنی مربوط به اواخر دوران حکومت قاجار بوده و مصالح این بنا بطور کامل از خشت خام و گل است.

نیروهای انگلیسی به سرپرستی ژنرال دایر که در سال ۱۲۹۵ به بهانه همکاری سرداران بلوچ با قوای آلمانی به بلوچستان حمله کردند مدتی از این قلعه به عنوان محل نگهداری آذوقه و مهمات استفاده می کردند.

قلعه حیدرآباد دارای برجها و طاق‌های هلالی زیبایی است که از سوی سازمان میراث فرهنگی مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است.

نقشه قلعه

نقشه اصلی قلعه حیدرآباد به صورت مستطیل بوده که با اضافه شدن چند اتاق و دیوار در قسمت جنوب شرقی آن نقشه به بنایی ذوزنقه ای شکل تبدیل شده است.

در ساخت و تکمیل این بنا از تزئینات معماری خاصی بهره گرفته نشده لذا تنها تزئینات کنگره ای شکل نیم دایره ای متمایل به بیضی و تیرکش‌های تعبیه شده در قسمت فوقانی حصار خارجی و تزئینات کادربندی اتاقک‌های نگهبانی بالای سردر ورودی‌ها و همچنین خشت چینی نیم دایره ای، قوس سردر ورودی اتاق هشت ضلع غربی حیاط مرکزی بخش سوم قلعه و تزئینات کاربردی آن از عناصر تزئین معماری این اثر است.

پس از آن که این قلعه به صورت نیمه مخروبه رها شد اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان اقدام به مرمت و بازسازی آن کرد و هم اینک نیز از این مکان بعنوان ساختمان اداری اداره میراث فرهنگی خاش استفاده می شود.

مرمت قلعه رییس میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی خاش  با بیان اینکه عملیات مرمت قلعه حیدرآباد این شهرستان که با اعتباری بالغ‌ بر یک میلیارد ریال از شهریور سال گذشته آغاز شده بود در حال حاضر به پایان رسیده است می گوید:  در این فصل از مرمت قلعه حیدرآباد، آجر فرش بخشی از محوطه، گچ کاری ۱۴ اتاق، کاهگل پشت‌بام و لکه‌گیری دیوارهای بیرونی این قلعه انجام شده است.

ملک مسعود ریگی بیان می کند: این بنا در سال ۱۲۹۶ شمسی ساخته‌ شده و در سال ۸۰ با شماره ۳۸۲۵ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

رییس میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خاش ابراز می کند: قلعه حیدرآباد در جنوب شرق خاش از آثار تاریخی باقیمانده از دوره متقدم اسلامی است که در سال ۱۲۹۹ شمسی از جانب فردی به نام عیدوخان ساخته شد و تا سال ۱۳۰۷ هجری شمسی به‌عنوان محل سکونت از این قلعه استفاده می‌کرد.