قدس آنلاین: تجهیز کارگاه‌های مالچ‌پاشی نفتی توسط اداره منابع طبیعی و آبخیزداری خوزستان به منظور مالچ پاشی در منطقه «بیت کوصر» دشت آزادگان، در واپسین روزهای مانده به سال گذشته با اعتراض شدید فعالان محیط زیست روبرو شد.
به گفته فعلان محیط زیست منطقه بیت کوصر زیستگاه منحصر به فرد زیستگاه گونه‌های ارزشمند و کمیابی جون «هوبره» و آهوی شنی ایرانی با پوشش گیاهی غنی است که نه ماسه‌های روان دارد و نه کانون ریزگرد است که نیازی به مالچ پاشی داشته باشد اما با وجود اعتراض‌ها و پیگیری‌های متعدد محیط‌بان‌ها و فعالان محیط زیست خوزستان در مخالفت با اجرای طرح مالچ پاشی منطقه «بیت کوصر» عملیات مالچ پاشی در نیمه اسفندماه سال گذشته آغاز شد
مسؤولان منابع طبیعی اما می‌گویند: مالچ پاشی وظیفه‌ای است که به عهده ما گذاشته شده و حتی در صورت اعتراض فعالان محیط زیست، باید تعهدات خود را عملی کنیم.
برای بررسی این موضوع به سراغ فرهاد سرداری مدیر کل دفتر امور بیابان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور رفتیم تا این موضوع را به صورت دقیق موشکافی کنیم در ادامه این گفت‌وگو را می‌خوانید.
با وجود اعتراض فعالان محیط زیست، جوامع محلی و سازمان‌های مردم نهاد اما سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور عملیات مالچ پاشی را انجام می‌دهد چرا؟
سرداری: سازمان جنگلها یک دستگاه اجرایی است که قوانین و دستور العمل‌هایی را برای آن ارسال می‌کنندکه سازمان باید بر اساس آن قوانین فعالیت کند.
در بند «ه» تبصره بودجه سالهای 96، 97، و 98 سازمان جنگلها را موظف کرده بود که مالچ نفتی را برای مقابله با طوفان‌های ماسه و گردوغبار عملیاتی کند و در این زمینه حجم کاری را برای ما مشخص کرده‌اند.
با توجه به حساسیت‌های موجود و اینکه سازمان جنگلها دستگاه تخصصی برای بحث مالچ پاشی است، در سال 85 بررسی شد که آیا مالچ ضرر دارد یا خیر؟ به همین دلیل از پژوهشکده وزارت نفت درخواست کردیم که مالچ پاشی چند دهه قبل را در مقایسه با استانداردهای جهانی بررسی و حدود مجازی که در دنیا برای استفاده از هر ماده‌ای وجود دارد را تعیین کند و به ما اعلام کند که مالچ پاشی مجاز است انجام شود یا خیر؟
در این پژوهش مشخص شد مواد مالچ نفتی برای منابع خاک، پوشش گیاهی، انسان و حیوان و حتی کسانی که مستقیماً در معرض اثرات مالچ قرار بگیرند مشکلی از نظر استانداردهایی که باید رعایت شود ندارند و این یک پایه تحقیقی شد که آن را انجام دادیم.
فعلان محیط زیست معتقد هستند بسیاری از مناطق که درآن‌ها عملیات مالچ پاشی انجام می‌شود مناطق حفاظت شده و از پوشش گیاهی غنی برخوردار هستند و مناطقی که نیاز به تثبیت ماسه‌های روان است با پوشش گیاهی می‌توان به نتایج بهتر و سریعتر دست پیدا کرد؟
سرداری: سه چهار سال گذشته که بار دیگر عملیات مالچ پاشی آغاز شد فعالان محیط زیست نیز مدعی شدند عملیات مالچ پاشی در مناطق حفاظت شده در حال اجرا است به همین دلیل بار دیگر یک طرح مطالعاتی انجام شد که بر اساس 24 شاخص تعیین شده در این مطالعه مشخص شد چه جاهایی باید عملیات مالچ پاشی انجام شود و نمی‌توان از پوشش گیاهی استفاده کرد.
خبرگزاری فارس: دلیل اینکه نمی‌توان از پوشش گیاهی استفاده کرد چیست؟
سرداری: جایی که تحرک ماسه زیاد باشد اگر بخواهیم گیاهی بکاریم بادبردگی، تحرک و جابه جایی ماسه وخاک از اطراف گیاه برداشته می‌شود و گیاه نمی‌تواند مستقر شود.
طبق مطالعات اخیر 13 میلیون هکتار کانون بحران فرسایش بادی در کل کشور شناسایی شده است که ما پروژه های مختلفی از قبیل بادشکن زنده، بادشکن مرده، نهال کاری، بذرکاری، و... برای تثبیت خاک، شن و بیابان زدایی انجام دادیم، و مناطقی که نمی‌توان پروژه‌های نهال‌کاری انجام داد باید در این مناطق مالچ پاشی کرد.
از 13 میلیون هکتار کانون بحران فرسایش بادی چه میزان نیاز به مالچ پاشی دارند؟
سرداری: طبق نقشه‌هایی که از مناطق به دست آوردیم حدود 67 هزار هکتار در کل کشور کانون فرسایش خاک داریم که نیاز به عملیات مالچ پاشی دارند.
برگردیم به پاسخ قبلی شما، گفته بودید بر اساس 24 شاخص تعیین شده در مطالعاتی که انجام دادید مشخص شد که نمی‌توانید در برخی مناطق از پوشش گیاهی استفاده کنید، ممکن است برخی مناطق هدف عملیات مالچ پاشی پوشش گیاهی خوبی نداشته باشند اما زیستگاه جانوران زیادی باشند و نباید مالچ پاشی شود، نظر شما چیست؟
سرداری: نقشه‌های مناطقی که باید مالچ پاشی شود در اختیار محیط زیست نیز قرار گرفت و از آنها خواستیم نقشه ها را بررسی کنند تا مناطق تحت حفاظت آنها مالچ پاشی نشود، این 67 هزار هکتار نتیجه مناطقی شد که با مجوز محیط زیست باید مالچ پاشی شود با این حال دوستانی مدعی می‌شوند مالچ در مناطق حفاظت شده که آهو زندگی می‌کند انجام شده است این در حالی است که در زمان پاشش مالچ هیچ حیوانی نزدیک دستگاه مالچ نمی‌شود
فیلمی ساختند که در آن نشان می‌دهد گونه «غزال» در منطقه بر اثر مالچ پاشی از بین رفته است اما تا کنون به صورت مستند این موضوع را برای ما ثابت نکردند.
از طرفی از آنجایی که مالچ در حوضچه‌هایی تخلیه می‌شود و سپس از آنجا حمل و پاشیده می‌شود ما این ذخیره‌گاه را ایمن می‌کنیم تا آتش سوزی رخ ندهد از طرفی پرنده‌هایی که به صورت مهاجر از منطقه‌ای می گذرند روی این حوضچه ها توری گذاشته می‌شود تا داخل حوضچه نیفتند و شیرجه نزنند.
گفته می‌شود هزینه‌هایی که صرف عملیات مالچ پاشی می‌شود چندین برابر استفاده از پوشش گیاهی در منطقه است؟ نظرشما چیست؟
سرداری: هیچ عملیاتی به اندازه مالچ برای ما دردسرساز نشده است در دو سال گذسته حواله به من میدادند از پالایشگاه مالچ می‌گرفتم اما پول حمل، پاشش، نهال کاری همراه مالچ و.. را به ما نمی‌دهند و ما مجبورم از اعتباراتی که باید در بخش‌های دیگه استفاده شود برداشت کنیم که این کار اغلب برنامه‌ریزی ما را به هم ریخته است.
نظر شما درخصوص اعتراضات فعالان محیط زیست در رابطه با مالچ پاشی منطقه «بیت کوصر» چیست؟
سرداری: پس از اعتراض فعالان محیط زیست به همراه مسؤولان محیط زیست خوزستان از منطقه بیت کوصر بازدید کردم این منطقه عاری از پوشش گیاهی است و هر محدوده
اکوتون(مرز بین پوشش گیاهی و غیر گیاهی) ممکن دو کیلومتر یا بیشتر باشد و یکی از مشخصات این منطفه نداشتن پوشش گیاهی پایا است.
اگر عملیات مالچ‌پاشی انجام نشود کمیسیون کشاورزی مجلس به ما تذکر می‌دهد که چرا عملیات مالچ‌پاشی رو شروع نمی‌کنید؟ پاسخ می‌دهم: قانون به من می‌گوید باید محیط زیست اجازه آغاز کار را بدهد لذا اگر عملیات مالچ‌پاشی در بیت کوصر انجام شد به این دلیل است که محیط زیست مجوز آن را صادر کرده است.
در خوزستان سال اولی نیست که عملیات مالچ پاشی انجام می‌شود سالهای زیادی است که مناطق مختلف عملیات مالچ‌پاشی انجام می‌شود، عکس‌های ماهواره ای هم نشان می‌دهد که منطقه بیت کوصر چطور بوده و چطور شده است، در جایی که مالچ پاشی کردیم یک بوته گیاهی وجود نداشت یا چند درصد بود اما اکنون تراکمی از گیاهان وجود دارد ، در کل کشور جایی که مالچ پاشی کردیم سبز شد و رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس گفت: با تمام وجود آثار مثبت عملیات مالچ پاشی را لمس کردم.
سازمان جنگها در سال 84 با وجود اینکه حساسیت‌های زیادی در مورد مالچ پاشی نبود اما پژوهش مربوط به این قضیه را با موسسه پژوهش‌های وزارت نفت انجام داد این نشان دهنده این است که مانیز حاضر نیستیم خاک از بین برود.
فعالان محیط زیست معتقد هستند با عملیات مالچ‌پاشی پس از سه سال و با پوشش گیاهی بعد از یکسال خاک تثبیت می‌شود در این خصوص توضیح می‌دهید؟
سرداری: پوشش گیاهی بعد ازسه سال به رشد می‌رسد که در این شرایط خاک زیر ریشه اش را خالی نمی‌کند و گیاه دفن می‌شود و سبب کاهش محسوس فرسایش بادی می‌شود.
اما مالچ 8 تا 10 سال هم می‌ماند چرا که سازمان جنگلها به دستگاه‌ها می‌گوید ماده‌ای به ما بدهید که کارایی آن سه سال باشد که ظرف این سه سال که گیاه استقرار پیدا می‌کند بتواند محیط را تثبیت کند چرا که همراه با مالچ گیاه رشد می‌کند و سبب تقویت پوشش گیاهی هم می‌شود.
روی گیاهی که مالچ پاشیده می‌شود خیلی‌ها می‌گویند گیاه سوزی می‌شود در صورتی که مالچ سبب گیاه سوزی نمی‌شود و رشد گیاه بیشتر می‌شود و مثل کود عمل می‌کند، ماده باید طوری باشد که سبب گیاه سوزی نشود.
گفته می‌شود سازمان جنگلها برای کاهش اعتراضات فعالان محیط زیست مدعی استفاده از مالچ بیولوژیک است در حالی که موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، اذعان دارد که استفاده از مالچ بیولوژیک را ما باید تایید کنیم که تایید نکردیم؟
سرداری: اصلاً مجوز استفاده از مالچ بیولوژیک در سازمان جنگلها پیگیری نمی‌شود بلکه توسط سازمان حفاظت محیط زیست پیگیری می‌شود که برای اینکه مالچ اثرگذاری داشته باشد دستور العملی دارد، علاوه بر آن کارگروهی توسط محیط زیست مالچ را بررسی می‌کند ضمن اینکه بیش از 70 نوع مالچ معرفی شدند که اغلب تست شد از طرفی به لحاظ اقتصادی هیچ مالچی رد نشده بلکه به لحاظ عملکردی رد شده است که اگر سه سال ماندگاری نداشته باشه رد می‌شود.
مالچ‌پاشی سبب افزایش دمای زمین و تیرگی خاک می‌شود؟
سرداری: مالچ در سال اول سبب تیرگی خاک می‌شود اما بعد از رشد پوشش گیاهی
تغییر می‌کند نمونه این موضوع در استان ایلام است که منطقه ماسه‌ای بود اما پس از گذشت یکسال از مالچ پاشی و صدرصد پوشش گیاهی منطقه تیرگی آن از بین می‌رود.
برای جلوگیری از گرمایش زمین موثرترین کار ترسیب کربن است که ترسیب کربن را گیاه انجام می‌دهد ، گرمایش وقتی اتفاق می‌افتد بحث تغییر اقلیم اتفاق می‌فتد برای کاهش گرمایش و تاثیر گازهای گلخانه‌ای بهترین کار پوشش گیاهی است، ممکن در بازه زمانی یکسال مالچ سبب بالا رفتن حرارت زمین در آن محدوده شود اما زمانی که پوشش گیاهی و ترسیب کرین در یک بالانس و در یک بازده زمانی ده ساله در نظر بگیریم سبب مثبت شدن و کاهس اثر گازهای گلخانه‌ای می‌شود.
مالچ سبب از بین رفتن «میکروریزها» و مازوت به شدت خطرناکی است؟ نظر شما چیست؟
سرداری: بحث «به شدت خطرناک» در مورد مالچ باید یک پشتوانه تحقیقاتی پشت سر آن باشد که مثلاً پژوهشکده‌ای پس از تحقیق این بحث را مطرح کند، از طرفی نمی‌توان گفت چون نفت خطرناک است پس مالچ هم خطرناک است ،پایه اصلی مالچی که مجلس به ما تحویل داده و وزارت نفت را نیز مکلف کرده «وکیوم باتوم» است که 11 درصد آن را به ما می‌دهد و مابقی را به راه سازی، آسفالت مدارس و شهرداری‌ها می‌دهد دقیقاً جایی که انسان زندگی می‌کند.
چرا پایه مالچ در بیابانی که هیچ فون وفلوری «تنوع بیولوژبکی منطقه –گیاه و جانور» نیست این‌قدر حساسیت به وجود می‌آورد اما این ماده در آسفالت خیابان‌ها، مدارس و شهرداری ها استفاده می‌شود اما کسی اعتراض نمی‌کند.
اگر جایی که مالچ‌پاشی می‌شود، فون و فلوررا آن برداشت و اندازه‌گیری کنیم با جایی که چند سال گذشته مالچ‌پاشی شده و فون و فلور آن را نیز برداشت و اندازه‌گیری کنند مقایسه کنیم مطمئناً صدها برابر فون وفلور به ویژه فلور افزایش پیدا کرده است، جایی که داریم مالچ‌پاشی می‌کنیم ماسه‌بادی است و هیچ فون و فلوری ندارد
سازمان جنگها از نتایچ پژوهش مالچ ماشی استفاده نمی کند؟
سرداری: بنده داوری این موضوع را به مسؤول بخش بیابان موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور آقای امیر حسین لقمان می‌سپارم، ایشان در توصیه‌ها و پیشنهادات تحقیقات خود گفت: در کاشان به صورت نواری از مالچ استفاده کنید در صورتی که در تحقیقاتی که در خصوص 67 هزار هکتاری انجام دادیم منطقه‌ای که آقای لقمان برای مالچ تعیین کرد جزو آن مناطق نبود.
مالچ به رطوبتی که قبل از پاشش در شن زار وجود دارد اجازه تبخیر نمی‌دهد؟
سرداری: در این خصوص باید ببینیم برآیند کار چیست؟ برآیند این است که باید ببینبم‌جایی که مالچ‌پاشی می‌شود پوششی وجود دارد یا خیر؟ مناطقی که هیچ پوشش و فون و فلوری وجود ندارد بعد از مالچ‌پاشی نشان می‌دهم که مقدار گیاه منطقه چقدر شده است.
نظر شما