قدس آنلاین، امروزه اهمیت گیاهان دارویی و شناساندن نقش حیاتی آنها در پیشبرد اهداف ملی، منطقه‌ای و جهانی برای تقویت سلامت و خودکفایی دارویی ایجاد اشتغال و توسعه اقتصادی بر کسی پوشیده نیست گیاهان دارویی به عنوان ذخایر و گنجینه‌های ژنتیکی می‌توانند بزرگترین ثروت ملی برای هر کشوری به عنوان یکی از تولیدات مهم در بخش کشاورزی محسوب شوند.

گیاهان از ارزش و اهمیت بالایی در سلامت و بهداشت جهانی برخوردار هستند و در بسیاری از کشورهای در حال توسعه طب گیاهی به عنوان بخش مهمی از سیستم درمانی آنها شناخته می‌شود تنوع اقلیمی و کلینیکی ایران وجود ۱۱ اقلیم از ۱۳ اقلیم شناخته شده جهان و وجود ۳۰۰ روز آفتابی در سال موجب شده ایران از تنوع گیاهی قابل توجهی برخوردار شود و تعداد گونه‌های گیاهی شناخته شده در آن بیش از ۸ هزار گونه باشد.

از میان این گونه‌ها ۲ هزار و ۳۰۰ گونه دارای خواص دارویی، عطری، ادویه ها و آرایشی بهداشتی هستند به علاوه، یک هزار و ۷۲۸ گونه از این گیاهان به عنوان گیاهان بومی ایران به عنوان یک ظرفیت انحصاری در کشور محسوب می‌شوند.

سطح زیر کشت محصولات گیاهی در ایران حدود ۱۸۰ هزار هکتار و تولید بیش از ۲۰۰ هزار تن محصول است که ارزش صادراتی آن ۴۰۰ میلیون دلار است که سهم ۱۰ درصدی از صادرات محصولات کشاورزی را به خود اختصاص داده که این مساله نشان از پتانسیل بالای این بخش دارد.

استان‌های خراسان رضوی، خراسان جنوبی، فارس، کرمان، همدان و اصفهان به ترتیب بیشترین سطح زیر کشت و تنوع گیاهان دارویی را به خود اختصاص داده‌اند که ۸۹ درصد از سطح زیر کشت گیاهان دارویی کشور در آنها قرار دارد.

در این بین استان‌های خراسان رضوی، خراسان جنوبی، فارس، کرمان، همدان و اصفهان به ترتیب بیشترین سطح زیر کشت و تنوع گیاهان دارویی را به خود اختصاص داده و در مجموع نزدیک به ۸۹ درصد از سطح زیر کشت گیاهان دارویی کشور در این استان‌ها قرار دارد.

استان همدان از گذشته های دور به واسطه داشتن موقعیت جغرافیایی و آب و هوای مناسب یکی از قطب‌های اصلی گیاهان دارویی در کشور بوده و شواهد تاریخی نشان می‌دهد که ابوعلی سینا حکیم نام‌آور و پزشک ایرانی از این گیاهان بسیار نام برده تا جایی که کتاب «قانون» خود را در این شهر به پایان رسانده است.

استان همدان در زمینه تولید گشنیز و رازیانه رتبه نخست کشور را دارد و ۱۹ قلم گیاه دارویی در این استان کشت می‌شود که عمده‌ترین آنها گل گاوزبان، سنبل الطیب، بابونه و آویشن، خاکشیر، نعنا فلفلی، ختمی، به‌لیمو، اسطوخودوس، آرتیشو یا کنگر فرنگی گل همیشه بهار و کاسنی است.

شهرستان نهاوند قطب کشاورزی استان همدان که در زمینه تولید بسیاری از محصولات کشاورزی دارای رتبه نخست استان و کشور است منطقه مناسبی برای کشت گیاهان دارویی به شمار می‌رود در این منطقه گیاهان دارویی توسط کشاورزان به ویژه روستاییان در مزارع و یا داخل باغ کشت می‌شود و با توجه به سودآور بودن آن کشت محصولات در سال‌های اخیر مورد استقبال قرار گرفته است.

سرپرست جهاد کشاورزی نهاوند در گفت‌وگو با فارس با اشاره به شرایط مناسب این شهرستان برای کشت گیاهان دارویی اظهار کرد: این شهرستان با دارا بودن آب و هوای معتدل کوهستانی زمین‌های حاصلخیز و شرایط آبی مناسب به عنوان قطب کشاورزی استان همدان شناخته شده است.

علی کمالی‌نژاد گفت: علاوه بر آن بر اساس داده‌های هواشناسی میانگین میزان بارش سالیانه در این شهرستان نزدیک به ۴۰۰ میلیمتر ثبت شده که این وضعیت نشان از شرایط مساعد شهرستان برای کشت گیاهان دارویی در کنار سایر محصولات دارد.

شهرستان نهاوند علاوه بر داشتن آب و هوای مناسب و اقلیم مساعد از گیاهان دارویی برخوردار است که اسانس ان از غلظت و ترکیبات خاصی برخوردار بوده مشتریان خاص خود را داراست.

وی نوع گیاهان دارویی موجود در این شهرستان را در سطح استان منحصر به فرد دانست و اضافه کرد: شهرستان نهاوند علاوه بر داشتن آب و هوای مناسب و اقلیم مساعد از گیاهان دارویی برخوردار است که اسانس ان از غلظت و ترکیبات خاصی برخوردار بوده مشتریان خاص خود را داراست.

سرپرست جهاد کشاورزی نهاوند با بیان اینکه در حال حاضر یکی از مهمترین گیاهان دارویی که در این شهرستان کشت می شود محصول گشنیز است افزود: در حال حاضر گشنیز بذری در سطح ۲ هزار و ۲۰۰ هکتار از اراضی کشاورزی این شهرستان کشت می‌شود و بیش از ۵ هزار تن از آن محصول برداشت می‌شود.

وی به ظرفیت‌های منحصر به فرد این شهرستان در کشت گشنیز اشاره کرد و افزود: شهرستان نهاوند در حال حاضر ۹۰ درصد مجموع محصول گشنیز استان و ۷۰ درصد محصول کل کشور را تولید می‌کند که این ظرفیت می‌تواند یک برند برای نهاوند باشد.

کمالی‌نژاد گفت: در صورت برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری لازم، این بخش می‌تواند زمینه توسعه و اشتغالزایی در سطح شهرستان و ارزآوری برای کشور را فراهم کند که با توجه به قابلیت و شرایط موجود در صورتی که کسی بخواهد در این زمینه سرمایه‌گذاری کند ما از آن استقبال می‌کنیم.

وی صنایع تبدیلی برای فراوری گیاهان دارویی را از جمله نیازهای شهرستان عنوان کرد و ادامه داد: متاسفانه در نهاوند به دلیل نبود صنایع تبدیلی، کار استخراج مواد و آنالیز آن و اسانس‌گیری از محصول انجام نمی‌گیرد و به صورت فله و خام به پاکستان صادر شده و کار فراوری برای گرفتن عرقیات و اسانس‌گیری در این کشور انجام می شود که همین مساله سود اصلی را نصیب آنها می‌کند.

متاسفانه در نهاوند به دلیل نبود صنایع تبدیلی، گیاه دارویی گشنیز به صورت فله و خام به پاکستان صادر شده و کار فراوری برای گرفتن عرق و اسانس‌گیری در این کشور انجام می شود که همین مساله سود اصلی را نصیب آنها می‌کند.

مدیر جهاد کشاورزی شهرستان نهاوند در ادامه با معرفی دیگر گیاهان دارویی موجود از گل محمدی و زعفران به عنوان‌ دو نوع دیگر از گیاهان دارویی که در این شهرستان کشت می‌شوند گفت: با توجه به آب و هوای مساعد شهرستان چندین سال است زعفران در این شهرستان کشت می‌شود که امسال بیش از ۱۳ هکتار از اراضی زیر کشت این محصول رفته و سالانه ۷۹ کیلوگرم از آن برداشت می‌شود.

وی در رابطه با میزان کشت گل محمدی در اراضی زراعی این شهرستان اظهار کرد: گل محمدی در ۱۳ هکتار از اراضی نهاوند کشت شده که سالانه ۲ هزار و ۶۰۰ کیلو گل از آن برداشت می‌شود، کار فراوری آن در واحدهای فنی و مکانیزه موجود در شهرستان صورت گرفته و از آن ۳۱ هزار و ۲۰۰ لیتر گلاب و یک‌هزار و ۷۳۲ کیلو برگ خشک گل به دست می‌آید.

کمالی‌نژاد با بیان اینکه این شهرستان هم به لحاظ تنوع کشت گیاهان دارویی و هم به لحاظ سطح زیر کشت مقام اول استان را داراست اضافه کرد: اگرچه ممکن است برخی شهرهای استان در یک نوع گیاه دارویی مقام اول را داشته باشد اما نهاوند هم در زمینه تنوع گونه‌های گیاهی و هم در خصوص سطح زیر کشت در سطح استان مقام اول را داراست.

وی ادامه داد: این اتفاق فرصتی کم‌نظیر برای توسعه کشت انواع گیاهان دارویی و سرمایه‌گذاری روی آنهاست تا با توجه به صرفه اقتصادی به لحاظ اشتغالزایی و کم‌آب‌بر بودن آنها بتوان زمینه توسعه کشت انها را در سطح شهرستان فراهم آورد.

مدیر جهاد کشاورزی شهرستان نهاوند به انواع گونه‌های گیاهان دارویی که در حال حاضر در این شهرستان کاشته می‌شود پرداخت و گفت: خوشبختانه با استقبال خوب کشاورزان امسال بیش از ۱۸ گونه گیاهان دارویی مانند کاسنی، گل همیشه بهار، مرزنجوش، اسطوخودوس، مریم گلی، موسیر، سیر، بادرنجبویه، به لیمو، رازیانه و ارزن در سطح بیش از ۷۲ هکتار از مزارع این شهرستان کشت شده است.

وی افزود: برخی از این محصولات به شرکت‌های دارویی باریج اسانس در تهران و کهکیلویه صادر می‌شود و بر همین اساس با توجه به درآمدزایی خوبی که عاید کشاورزان منطقه شده نسبت به سالیان گذشته از افزایش قابل توجهی برخوردار بوده است.

یکی از گیاهان دارویی مهم نهاوند گل همیشه بهار است، از این گیاه برای درمان بیماری‌های پوستی ناشی از سوختگی ویژه در کودکان استفاده می‌شود و علاوه بر آن انواع محلول‌ها کرم و صابون‌های مختلف از آن به دست می‌آید

کمالی‌نژاد در ادامه با برشمردن خواص دارویی برخی از گیاهان دارویی نهاوند گفت: یکی از گیاهان دارویی مهم نهاوند گل همیشه بهار است، از این گیاه برای درمان بیماری‌های پوستی ناشی از سوختگی ویژه در کودکان استفاده می‌شود و علاوه بر آن انواع محلول‌ها کرم و صابون‌های مختلف از آن به دست می‌آید که مورد توجه شرکت‌های دارویی قرار گرفته است.

وی گفت: علاوه بر می توان از گل گاوزبان و زعفران نیز که از کیفیت بالایی برخوردار بوده و مورد استقبال فراوان مصرف‌کنندگان قرار دارند نام برد ضمن آنکه می‌توان از کتیرای نهاوند به عنوان یکی دیگر از محصولات گیاهی این شهرستان اشاره کرد که از لحاظ مرغوبیت شهرت جهانی دارد و در صنایع دارویی و چسب‌سازی کاربرد فراوانی دارد اشاره کرد.

مدیر جهاد کشاورزی شهرستان نهاوند افزود: البته در کنار مزیت و ظرفیت‌های موجود، بخش گیاهان دارویی با چالش‌هایی روبروست که در صورت رفع آنها می‌توان به آینده خوب کشت این گیاهان در سطح شهرستان امیدوارتر شد.

وی بیان کرد: گیاهان دارویی از جمله کشت‌هایی است که به علت کوچک بودن قطعات زمین کشاورزی قابلیت استفاده از شیوه‌های مکانیزاسیون برای مراحل مختلف کشت، داشت و برداشت آن را نداشته و لذا چیدن گیاهان باید با دست انجام گیرد که این مساله نیاز به کارگر بیشتر دارد که در نتیجه باعث هزینه‌بر بودن آن می‌شود، ضمن اینکه خشک کردن گیاهان دارویی نیز برای بالا بردن کیفیت نیاز به اتوکلاو دارد.

کمالی‌نژاد گفت: با توجه به نبود صنایع تبدیلی و فراوری لازم برای اسانس‌گیری برخی از گیاهان به صورت خام از استان و کشور به خارج صادر می‌شود لذا سود واقعی نصیب کشورهای خارجی می‌شود بنابراین انگیزه لازم برای توسعه کشت گیاهان دارویی در کشاورزان ایجاد نمی‌شود.

وی افزود: از دیگر چالش‌های موجود بر سر راه گیاهان دارویی این است که دولت آنگونه که قیمت تضمینی برای خرید محصولات کشاورزی مانند گندم، جو و یا ذرت اختصاص می‌دهد برای خرید گیاهان دارویی در نظر نمی‌گیرد و اینها از مشکلاتی است که باید راهکارهای لازم برای رفع آنها مد نظر قرار گیرد.

در پایان آنچه را که می‌توان در این رابطه مورد تاکید قرار داد این است که با توجه به پتانسیل و توانمندی‌های کم‌نظیر طبیعی در نهاوند لازم است هم در بعد پژوهش و تحقیقات و هم در بعد اقتصادی سرمایه‌گذاری‌های لازم در این منطقه صورت گیرد تا با ایجاد کارخانه فراوری داروهای گیاهی و به ویژه محصول گشنیز، این شهرستان برای صنعت دارویی کشور ارمغانی سبز را به همراه بیاورد.