قدس آنلاین: در روزهایی که خطر ابتلا به ویروس کرونا بسیاری را خانه‌نشین کرده و عده‌ای حتی از ترس جانشان، چشم بر غم نان هم بسته‌اند، جوان‌هایی هستند که پا به پای کادردرمانی کشور در خط مقدم مبارزه با این بیماری حضور دارند و قصه ایثار و ازخودگذشتگی مدافعان سلامت را با دوربین‌هایشان ثبت می‌کنند. این روزها مستندسازان سینمای ایران مثل زمان وقوع همه حوادث و بلایای طبیعی، پیشتاز ثبت و ضبط تلاش‌ها و ازخودگذشتگی جامعه‌پزشکی و کادردرمانی بیمارستان‌ها در مبارزه با ویروس کرونا در کشور هستند.
نه فقط مستندسازان که فیلم‌سازان هم بیکار ننشته‌اند و با تولید فیلم‌های کوتاه که عموماً جنبه آموزشی یا قدردانی از مدافعان سلامت را دارد، دین خودشان را به سربازان جبهه سلامت کشور ادا می‌کنند. فیلم‌نامه‌های تولیدات داستانی هم روی میز برخی تولیدکنندگان آثار هنری قرار دارد تا در موقعیتی مناسب به مرحله ساخت برسند. درباره ضرورت ساخت آثار تصویری درباره بحران کرونا و اهمیت سرگرم کردن و اطلاع‌رسانی به مردم در شرایط خانه‌نشینی، با دو فیلم‌سازی که آثاری درباره کرونا ساخته‌اند گفت‌وگو کردیم.
* مستندساز به مثابه دیده‌بانی صادق
مسعود زارعیان، کارگردان سینمای مستند، ساخت اثری با محوریت کرونا را در دست دارد و کار را در بیمارستان شریعتی مشهد کلید زده است. خط اصلی این فیلم، واکنش افرادی است که تست کرونای آن‌ها مثبت یا منفی شده است. او که خودش در روزهای آغازین ساخت مستندش با علائمی شبیه به کرونا مواجه شد، دو هفته را در قرنطینه خانگی بسر برد و شرایط سلامتش رو به بهبودی رفت. وی با بیان اینکه وظیفه مستندساز دیده‌بانی جامعه است، می‌گوید: رسالت مستندساز صداقت در دیده‌بانی است، نه باید سیاه‌نمایی کرد و نه مدینه فاضله را نمایش داد بلکه باید واقعیت‌ها را نشان دهیم.
وی با اشاره به نامه رهبری خطاب به مستندسازان، یادآور می‌شود: ایشان در آن نامه انتظاراتشان را از مستندسازان نوشته بودند، اینکه مستندسازان باید واقعیت‌ها و دردهای جامعه را بازگو کرده و برای آن چاره‌اندیشی کنند.
به باور وی، تخیل به معنای وجود خارجی نداشتن مرز میان سینمای داستانی و مستند است و این مرز موجب شده تا سینمای مستند از سینمای داستانی فاصله بگیرد، چرا که ماهیت مستند بر پایه واقعیت است و مستندساز بازگوکننده واقعیت‌ها و پیشقدم در ثبت اتفاقات تاریخی است.
زارعیان با بیان اینکه شیوع ویروس کووید ۱۹ رویداد بی‌نظیری است که دامن کل جهان را گرفته است، می‌افزاید: به هر حال در مقطعی از تاریخ هستیم که تقریباً نظیر نداشته و لازم است که مستندسازان این برهه را ثبت کنند، چراکه درس‌های خیلی بزرگی داشته است. من می‌خواستم از طریق نزدیک شدن به این موقعیت‌ها این درس‌ها و مفاهیمی که خودم به دنبالش هستم، بازنمایی کنم در واقع رفتاری که مردم در قبال این شرایط دارند همان لحظه تاریخی است که می‌تواند ما را به حقیقت زندگی نزدیک کند.
* به دنبال کشف داستان‌های روایت نشده
زارعیان می‌گوید: کشور ما هم مانند بسیاری از کشورهای جهان درگیر این ویروس شده و نوع رفتار و مواجهه مردم با این بیماری و واکنش‌هایشان نسبت به مثبت یا منفی شدن تست کرونا یا رفتار کادر پزشکی و نیروهای نظامی که زندگی‌شان با این ویروس گره خورده، داستان‌هایی را خلق کرده که مستندساز به دنبال کشف این قصه‌ها و ارتباط میان آن‌هاست. روایت‌هایی که باید در تاریخ ثبت شوند و کار مستندساز به عنوان دیده‌بان، ثبت اتفاقات تاریخی این بحران است.
وی خاطرنشان می‌کند: مستندسازانی که درباره این بحران اثر می‌سازند با لحظات نابی مواجه می‌شوند، با افرادی که خودشان را در معرض خطر مرگ می‌بینند یا کسانی که جانشان را کف دست می‌گذارند و با آگاهی از شرایط خطر، خدمت‌رسانی می‌کنند. همه این‌ها لحظات جذابی را می‌سازند که به درد روایت کردن و ثبت در تاریخ می‌خورد.
این مستندساز اضافه می‌کند: با توجه به تمام تأکیداتی که برای قرنطینه خانگی و حفظ فاصله‌گذاری اجتماعی می‌شد برایم جالب بود که چرا بعضی افراد رعایت نمی‌کنند یا نسبت به هشدارها بی‌توجه هستند، اما زمانی که تست کرونای آن‌ها مثبت می‌شود، واکنش‌های عجیبی دارند و خودشان را به شدت سرزنش می‌کنند، به نظرم این قصه‌ها و تصمیم‌گیری افراد در شرایط بحرانی برای همه ما آموزنده است و درس‌های بسیاری از لحاظ توصیه‌های دینی، جامعه‌شناسی و روان‌شناسی دارد.
* سربازان دوربین به دست
امیر داسارگر، کارگردان فیلم کوتاه «ماسک» نیز با اشاره به ضرورت تولیدات تصویری در دوران کرونا از فیلم کوتاه گرفته تا مستند و داستانی، می‌گوید: وقتی مسئله‌ای تمام شئون جامعه را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، توجه به آن اهمیت پیدا می‌کند. اگر بیماری کرونا را به مثابه حالت فوق‌العاده و شرایط جنگی در نظر بگیرید، سربازانی در این معرکه حضور دارند که هرکدام خدمتی می‌کنند، عده‌ای از سربازان، عرصه ایثار و حماسه‌ای که در این شرایط نمود می‌یابد را ثبت می‌کنند و به اطلاع مردم می‌رسانند و با آگاهی‌بخشی، کار آن‌ها را راحت می‌کنند. از سوی دیگر روحیه دادن به سربازان خط مقدم نیز اهمیت دارد. پرداختن به این موضوع از زوایای مختلف اهمیت دارد.
وی با بیان اینکه مسئله کرونا، مسئله پیچیده‌ای است که تمام شئون زندگی بشریت را تحت‌تأثیر قرار داده، خاطرنشان می‌کند: بسیاری می‌گویند جهان پس از کرونا، جهان قبلی نیست، بنابراین باید مردم را برای این شرایط آماده کرد، ضمن اینکه ما هم درک درستی از این موضوع نداریم که چند ماه آینده دنیا با چه شرایطی روبه‌رو می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: زمانی که پیوست فرهنگی درباه مسائل ساده‌تر ضرورت پیدا می‌کند، مسئله مهمی همچون شیوع ویروس کرونا که تمام شئون جهان را تحت‌تأثیر خودش قرار داده است، نیاز به پیوست فرهنگی پیدا می‌کند و باید از زوایای مختلف مورد بررسی قرار گیرد تا همه ما همدل و همصدا از این معبر تاریخی صعب‌العبور بگذریم.
* نمادها و نمودهای ایثار
کارگردان فیلم «منطقه پرواز ممنوع» با بیان اینکه مستندسازان بحران در خط مقدم این جبهه حضور دارند، خاطرنشان می‌کند: فارغ از بحث‌های حرفه‌ای فیلم‌سازی و مستندسازی، اینجا با نسلی از فیلم‌سازان روبه‌رو هستیم که نگاه تکلیف‌محور، مسئله‌محور و دغدغه‌مند دارند. مستندساز دوربین را به دست گرفته تا سربزنگاه در معرکه حضور یابد و چه معرکه‌ای مهم‌تر از وضعیت فعلی. با نگاه به چند دهه اخیر، مسائل ریزودرشتی وجود داشته که بسیاری از مردم نسبت به آن بی‌اطلاع بودند، ولی یک فیلمساز یا مستندساز روی آن موضوع کار کرده و موجب شده که جریانی در جامعه راه بیفتد. در چنین شرایطی که نمادها و نمودهای ایثار و جهاد را به وفور در جامعه می‌بینیم این طیف حضور همیشه در صحنه دارند، چون اتفاقی تاریخی در حال رخ دادن است که جهان را دستخوش تغییراتی می‌کند.
وی می‌گوید: ما درباره نسلی از فیلم‌سازان انقلاب اسلامی صحبت می‌کنیم که هرجا مسئله و ماجرایی وجود داشته، حضور داشته‌اند و همه این‌ها به برکت انقلاب‌اسلامی است، چون روحیه جهادی در نسل جوان امروز شکل گرفته که خودشان را مسئول می‌دانند و به خاطر باور و عقیده‌شان حاضرند خطر کنند.
وی با بیان اینکه در حال حاضر مستندسازان حضور پررنگی‌تری در صحنه دارند، می‌گوید: وقتی در دل بحران قرار داریم، ژانر مستند بهترین گونه ساخت اثر است. باید از یک حادثه عبور کرد تا بتوان درباره آن در سینمای داستانی صحبت کرد. در زمینه تیزر و فیلم کوتاه هم آثاری ساخته شده که تعداد قابل‌توجهی بوده و عمدتاً این تیزرها جنبه آموزشی داشته یا در مقام قدردانی و تکریم مدافعان سلامت و خادمان این عرصه بوده است.
* موج جدید تولیدات در راه است
داسارگر معتقد است: به خاطر فراگیری و ادامه‌دار بودن این ماجرا حتماً اتفاقات جدی‌تری در عرصه فیلم‌سازی رخ خواهد داد حتی در تراز سینمای جهان و تولید فیلم و سریال‌های سنگین و پرهزینه‌ای که ناظر به زندگی در جهان پس از کروناست، دور از انتظار نیست.
وی با اشاره به فعالیت نهادهای فرهنگی فعال کشورمان در زمینه تولید آثار فرهنگی، یادآور می‌شود: در زمان آغاز فراگیری ویروس کرونا، آثاری ناظر به آگاهی‌بخشی و توصیه‌های پیشگیرانه تولید و پخش شد. هنوز هم برخی از دوستان مشغول کار هستند تا آثاری را به پخش در ماه رمضان برسانند مثلاً آثاری درباره مواسات در اولویت تولید قرار دارد، چرا که در ماه مبارک یاری‌رسانی مالی به مستضعفان ضرورت بیشتری می‌یابد.
وی یادآور می‌شود: مخاطبان تلویزیون در ماه مبارک رمضان با موج جدیدی از تولیدات فرهنگی با محور مهربانی و مددرسانی در فضای کرونایی روبه‌رو می‌شوند که از تولیدات نهادهای فرهنگی انقلابی همچون سازمان اوج، مدرسه عمار و حوزه هنری است، نهادهایی که همیشه وسط میدان بوده و هستند.
نظر شما