قدس آنلاین :اگرچه بیش از سه ماه از شیوع کرونا در جهان می‌گذرد اما این ویروس همچنان برای دانشمندها ناشناخته به‌حساب می‌آید. ابهام‌ها درباره ویروس‌کرونای جدید به قدری زیاد است که هر روز از گوشه و کنار جهان خبرهای متفاوتی از منشأ، راه‌های انتقال، علائم بیماری، سرعت گسترش، میزان کُشندگی و راه‌های درمان آن می‌شنویم.

از آن طرف بسیاری از مراکز پژوهشی خبر از ساخت واکسن مقابله با کرونا می‌دهند، اما پژوهشگران دیگر همزمان، از ضرورت آمادگی برای زندگی مسالمت‌آمیز با این ویروس صحبت می‌کنند. بد نیست اما بدانید تمام این پژوهشگرانی که روی ویروس کرونا تحقیق می‌کنند و همزمان به نتایج متناقضی با همدیگر می‌رسند، کاملاً حق دارند؛ چون ساختار و ماهیت این ویروس به قدری پیچیده است که هربار به روش جدیدی عمل می‌کند.

نشریه علمی Nature هم به‌تازگی مقاله‌ای را درباره همین تناقض‌های رفتاری ویروس کرونا منتشر کرده که خبرگزاری «فرارو» آن را به فارسی برگردانده است.

ویروسِ تاجدار

بر اساس مقاله جدید نشریه Nature، سابقه کشف نخستین ویروس کرونا توسط انسان، برمی‌گردد به سال ۱۹۱۲ که دامپزشکان آلمانی یک گربه تبدار با شکم متورم را مشاهده کردند. بعدها این علائم در مرغ‌ها و خوک‌ها هم پیدا شد، اما حدود نیم قرن طول کشید تا انسان دلیل تب کردن و متورم شدن روده‌های حیواناتی مثل گربه و مرغ و خوک را کشف کند.

در دهه ۱۹۶۰ دانشمندان انگلیسی و آمریکایی توانستند با کالبدشکافی نمونه‌های مختلف، ویروسی با ساختار تاجدار را شناسایی کنند که سبب سرماخوردگی انسان هم می‌شد. ظاهر این ویروس‌ها موجب شد دانشمندان آن را «ویروس کرونا» یا همان «ویروس تاجدار» نام‌گذاری کنند.

ویروس‌های خانواده‌ کرونا تا پیش از سال ۲۰۰۳ حیواناتی مثل سگ، گربه و خوک را به کام مرگ می‌کشاندند و روی انسان فقط علائم خفیفی از سرماخوردگی به جا می‌گذاشتند تا اینکه پس از گسترش ویروس «سارس» در جهان، تمام معادلات به‌هم ریخت و ویروس‌های کرونا برای نخستین بار، با تغییر در ساختار خودشان توانستند انسان را از پا درآورند.

تصحیح ژنومی

ویروس‌های سارس و مرس خیلی زود در جهان ریشه‌کن شدند و درحالی که دانشمندان خیال می‌کردند ویروس کرونا را برای همیشه مهار کرده‌اند، از چندماه پیش نوع جدیدی از ویروس کرونا به نام SARS-CoV-۲ در جهان گسترش یافت که حدود ۱۰ برابر مرگبارتر از انواع کروناهای شناخته شده بود.

دانشمندها می‌گویند ویروس‌های کرونا به طور کلی ویروس‌های بزرگی هستند که از RNA برای تکثیر استفاده می‌کنند. ویروس‌های کرونا همچنین از معدود ویروس‌های RNA با مکانیسم تصحیح ژنومی هستند که ویروس را از جهش‌هایی که می‌تواند باعث تضعیف آن شود، حفظ می‌کند. در واقع همین توانایی است که سبب شده آنتی ویروس‌های رایجی که می‌توانند ویروس‌هایی مانند هپاتیت C را خنثی کنند، قادر نباشند SARS-CoV-۲را متوقف کنند.

به زبان ساده‌تر، آنتی‌ویروس‌ها با ایجاد جهش، ویروس‌ها را تضعیف می‌کنند، اما ویروس‌های کرونا با این مکانیسم تصحیح می‌توانند این تغییرات را از بین ببرند.

ویروسِ سمج!

ویروس‌های کرونا علاوه بر قابلیت مقابله با آنتی ویروس، ترفند ویژه‌ دیگری هم دارند که به آن‌ها پویایی کشنده‌ای می‌بخشد. آن‌ها غالباً نوترکیب می‌شوند، یعنی تکه‌های RNA خود را با سایر ویروس‌های کرونا عوض می‌کنند. به طور معمول، تبادل و تعامل مشابه میان دو ویروس مشابه بی‌معنی است، اما در مورد ویروس‌کرونا ماجرا به کلی تفاوت دارد و هنگامی که دو ویروس‌کرونا هم خانواده، در یک سلول به سر می‌برند نوترکیبی ژنی ایجاد می‌کنند که قادر است با سرعت غیرقابل باوری تمام سلول‌های میزبان را آلوده کند.

تخمین‌ها برای تولد اولین ویروس‌کرونا نیز متفاوت و از ۱۰هزار تا ۳۰۰ میلیون سال پیش، در نوسان است. دانشمندان اکنون از وجود ده‌ها گونه ویروس‌کرونا آگاهی دارند که هفت مورد آن‌ها انسان را آلوده می‌کند.

از بین چهار گونه ویروس‌کرونایی که موجب سرماخوردگی می‌شوند، دو گونه OC۴۳ و HKU۱ از جوندگان و دو مورد دیگر یعنی ۲۲۹E و NL۶۳ از خفاش‌ها به وجود آمده‌اند. سه مورد بیماری شدید سارس، مرس و کرونای جدید یا همان ۲SARS-CoV- هم طبق آخرین دستاوردها از خفاش‌ها ناشی شده‌اند. اما دانشمندان فکر می‌کنند معمولاً یک واسطه وجود دارد، یعنی حیوانی که توسط خفاش‌ها آلوده شده و سپس ویروس را به انسان منتقل کرده است. در مورد SARS، واسطه اصلی گربه‌ها بودند که در بازارهای حیوانات زنده در چین به فروش می‌رسد اما در مورد کرونای جدید هنوز نتیجه قطعی حاصل نشده است.

منشأ نامشخص

اگرچه خیلی‌ها خفاش را به عنوان منشأ ویروس کرونای جدید پذیرفته‌اند اما بسیاری از محققان در مورد منشأ اولیه آن هنوز مطمئن نیستند و پرسش‌های بی جواب زیادی را در این زمینه منتشر می‌کنند. محققان می‌گویند، این ویروس در ۹۶ درصد از مواد ژنتیکی خود با ویروس موجود در خفاش غار یوننان چین، مشترک است و همین امر برای بسیاری استدلال قانع‌کننده‌ای است تا این ویروس را ناشی از خفاش‌ها بدانند. اما در این میان یک تفاوت اساسی وجود دارد. پروتئین ویروس‌های کرونا دارای واحدی به نام دامنه اتصال گیرنده است که برای موفقیت آن‌ها در ورود به سلول‌های انسانی، بسیار مهم است. دامنه اتصال SARS-CoV-۲ اما از نظر عملکرد با ویروس خفاش یوننان تفاوت دارد.

 در مورد «پنگولین» یا همان مورچه‌خوار پولک‌دار که در بسیاری از پژوهش‌ها به عنوان متهم ردیف دوم انتشار کرونا ویروس جدید معرفی شده هم دانشمندان به این نتیجه رسیده‌اند که اگرچه دامنه اتصال یک نوع ویروس‌کرونا موجود در بدن این جانور با گونه انسانی آن مشابهت دارد اما بقیه ویروس‌های کرونای موجود در بدن این جانور تنها ۹۰ درصد مشابهت ژنتیکی با ویروس کرونای جدید نشان داد، بنابراین برخی محققان فرضیه واسطه بودن این جانور را رد کردند.

کشنده‌ترین ویروس خانواده کرونا

ویروس‌های کرونا معمولی که موجب سرماخوردگی می‌شوند، معمولاً به دستگاه تنفسی فوقانی حمله می‌کنند و پس از ایجاد عفونت، به وسیله دارو و آنتی ویروس از بین می‌روند. اما ویروس‌های مرس و سارس که مدتی پیش در جهان شایع شده بودند، بیشتر به سلول‌های ریه حمله می‌کردند و به همین خاطر جان انسان را می‌گرفتند.

ویروس جدید کرونا اما می‌تواند هر دو منطقه (دستگاه تنفسی فوقانی و ریه) را به راحتی آلوده کند. این امر آزادی عمل بیشتری به ویروس می‌دهد تا در بدن فرد تکثیر شود. دلیل اصلی وجود علائم مختلف در بیماران کرونایی هم همین عامل است.

این ویروس می‌تواند در گلو یا بینی شروع شود، سرفه ایجاد کرده و حس بویایی و چشایی را مختل کند و بعد ماجرا به همان جا ختم شود و بیمار به مرور بهبود پیدا کند. اما این گزینه‌ هم محتمل است که راه خود را به سمت ریه‌ها بچرخاند و با از بین بردن آن‌ها سبب مرگ بیمار شود. متخصصان هنوز نتوانسته کشف کنند که ویروس کرونای جدید چطور وارد ریه بیمار می‌شود.

حالت سومی هم برای ویروس کرونای جدید محتمل است و آن اینکه ویروس می‌تواند سلول‌های گلو را دور بزند و به‌طور مستقیم وارد ریه‌ها شود. در این صورت بیماران ممکن است بدون علائم خفیف معمول مانند سرفه یا تب، ذات‌الریه کنند و در مدت کوتاهی و بدون داشتن هیچ علائمی جانشان را از دست بدهند. تمام این‌ها به آن معنی است که کرونای جدید می‌تواند روش انتقال ویروس‌های سرماخوردگی را با قدرت کُشندگی ویروس‌های MERS-CoV و SARS-CoV ترکیب کند و همین عامل هم آن را تبدیل به کشنده‌ترین ویروس خانواده کرونا کرده است.

آنتی‌بادی‌های طبیعی

یکی دیگر از ابهام‌ها درمورد ویروس کرونا، عملکرد مختلف این ویروس روی افراد مختلف است. یعنی اگرچه خیلی‌ها بدون آنکه خودشان متوجه شوند، کرونا می‌گیرند و پس از مدتی بهبود پیدا می‌کنند اما خیلی‌ها هم بلافاصله پس از ابتلا به کرونا جانشان را از دست می‌دهند.

متخصصان دراین‌باره می‌گویند بیشتر افراد آلوده آنتی‌بادی‌های خنثی را ایجاد می‌کنند که متناسب با سیستم ایمنی بدن هستند. این آنتی بادی‌ها که آنتی ویروس طبیعی بدن به‌حساب می‌ایند، با ویروس پیوند خورده و از ورود آن به سلول جلوگیری می‌کنند. اما به نظر می‌رسد بدن برخی از افراد بنا به دلایل ناشناخته‌ای، قادر به ساختن چنین آنتی بادی‌هایی نیستند. به همین دلیل است که برخی افراد، بعد از یک هفته علائم خفیف، بهبود می‌یابند، در حالی که برخی دیگر به عفونت ریوی حاد مبتلا می‌شوند.

پایانِ کرونا

با وجود تمام این پیچیدگی‌ها اما سؤال اصلی هنوز پابرجاست؛ اینکه آخر و عاقبت کرونای جدید چه می‌شود!؟

نشریه علمی Nature که منبع اصلی این مطلب است، با جمع‌آوری صدها پژوهش به این نتیجه رسیده تاکنون محتمل‌ترین سناریو این است که ویروس در مدت زمان نسبتاً کوتاهی همچنان به گسترش و آلوده‌سازی بیشتر جمعیت جهان بپردازد. پس از آن، ویروس احتمالاً برای همیشه در میان انسان‌ها گسترش خواهد یافت. این امر به مرور مانند دیگر ویروس‌های کرونای عامل سرماخوردگی، به مرور تضعیف می‌شود و بنابراین دیگر نیازی به واکسن هم نیست. بررسی تاریخی شماری از ویروس‌های کرونا خفیف امروزی که منجر به سرما خوردگی می‌شوند نیز تأییدی بر این مدعاست. اکنون ثابت شده برخی از این ویروس‌های کرونا در گذشته انسان‌ها را به راحتی به کام مرگ می‌کشانده‌اند، اما امروزه کاملاً بی خطر به نظر می‌رسند.