قدس آنلاین: دوازدهمین دوره جشنواره هنرهای تجسمی فجر در سال ۹۸ با شیوع بیماری کرونا دستخوش تغییراتی شد، به طوری که در ابتدا مراسم اختتامیه آن کنسل و سپس در هفته گذشته اسامی برگزیدگان از سوی دبیرخانه این جشنواره اعلام شد. بنابر اعلام دبیرخانه جشنواره طی روزهای آینده گواهی شرکت در دوازدهمین جشنواره تجسمی فجر همراه با کتاب این رویداد برای برگزیدگان ارسال می‌شود و تمامی شرکت‌کنندگان می‌توانند کتاب و گواهی شرکت را از دبیرخانه جشنواره دریافت کنند.
سمانه دوستی‌نیا، برگزیده رشته نگارگری در دوازدهمین دوره جشنواره هنرهای تجسمی فجر است. او از سال ۸۴ در این رشته فعال بوده و علاوه بر خلق آثار، عضو گروه احیا و مثنی‌سازی آثار هنری تدریس در مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی است.
دوستی‌نیا سابقه تدریس هنر نگارگری دارد. این هنرمند تاکنون در جشنواره‌های متعددی برگزیده شده است.
برگزیده جشنواره جوانان در بخش گل و مرغ، رتبه دوم جشنواره حوزه هنری سال ۱۳۸۶ و رتبه اول در رشته گل و مرغ در جشنواره امام‌رضا(ع)، در فهرست موفقیت‌های این نویسنده دیده می‌شود.
گفت‌وگوی ما را با این نگارگر در خصوص هنر نگارگری بخوانید.
* چطور شد به هنر نگارگری علاقه‌مند شدید؟
** من کاملاً اتفاقی به نگارگری علاقه‌مند و وارد این هنر شدم، به طوری که تحصیل در دانشگاه را برای فعالیت در این رشته هنری رها کردم و از سال ۸۴ از طریق همکاری با اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان‌رضوی تصمیم گرفتم وارد کار در این عرصه شوم.
آنچه سبب علاقه‌مندی من به نگارگری شد، ایدئولوژی و جهان‌بینی برخی از هنرمندان مطرح این هنر بود. آن‌ها علاوه بر اینکه تأثیر نور در رنگ‌های به کار رفته در نگارگری را در نظر نگرفته‌اند، نگاه جدید و عمیقی به این هنر و نوع رنگ‌بندی آن دارند، چراکه معتقدند رنگ‌ها در نگارگری با استفاده از نور نمی‌تواند برای مخاطب نشان‌دهنده یکسان بودن باشد. به زبان ساده‌تر اگر مخاطب طرحی از نگارگری ببیند و در آن چشمش به رنگ نارنجی بیفتد، به دلیل استفاده از نور در آن اثر ممکن است رنگ نارنجی که صبح می‌بیند با رنگی نارنجی که عصر در همان اثر می‌بیند، متفاوت باشد. این هنرمندان برای اینکه مخاطب متوجه تفاوت رنگ در اثر هنری نشود، نور را از اثر حذف کرده‌اند.
* آیا وجود چنین ظرافت‌هایی در نگارگری سبب می‌شود تا مخاطب زیبایی اثر را درک کند؟
بله، این ظرافت‌ها یکی از مؤلفه‌های جذب مخاطب به نگارگری است، اما یکی از مهم‌ترین ویژگی‌هایی که سبب علاقه‌مندی مخاطب به این هنر می‌شود، ریشه مذهبی و اسلامی بودن آن است، زیرا نگارگری همچون هنرهایی مانند خوشنویسی کاملاً جنبه دینی همراه با ایدئولوژی‌ها و جهان‌بینی خدایی و معنوی دارد.
از سوی دیگر، برخی از هنرمندان معتقدند با استفاده از یک رنگ در همه اثر می‌توانند یکسان بودن همه خلائق پروردگار در جهان هستی را به مخاطب نشان دهند. به زبان ساده‌تر، اگر هنرمند برای خلق یک اثر از شاهنامه یا آثار مطرح و فرهنگ فاخر رنگ‌های مختلفی از آبی داشته باشد یعنی رنگ‌هایی از جمله آبی لاجوردی، آبی آسمانی، آبی نفتی و...، برای اینکه جهان‌بینی عالم هستی را بهتر و بیشتر به مخاطب منتقل کند، تنها از آبی‌لاجوردی ممکن است برای بخشی که لازم است استفاده کند تا هم مخاطب را در رنگ‌بندی سرگردان نکند و هم بتواند موضوعات عالم معنا را از طریق این هنر به مخاطب منتقل کند.
* هنر نگارگری تا چه حد می‌تواند فرهنگ ایرانی - اسلامی را به مخاطب عام منتقل کند؟
** مخاطب عام به واسطه جذب شدن به ظرافت‌ها ممکن است از اثر مورد نظر خوشش بیاد، اما اینکه از طریق رنگ‌بندی‌ها بتواند جهان‌بینی هنرمند را درک کند و در نهایت متوجه فرهنگ ایرانی- اسلامی غنی شود، درصد پایینی دارد، همچنین مخاطبی که کمی تخصص در هنر نگارگری دارد قطعاً متوجه این نکات می‌شود.
* این هنر چه اندازه با پژوهش نگارگران مرتبط است و یک نگارگر برای خلق اثر بهتر چه مطالعاتی باید انجام دهد؟
** متأسفانه به جز تعداد اندکی از اساتید که برای تدریس نگارگری نیازمند اطلاعات به‌روز هستند یا برخی از هنرجویان که می‌خواهند این هنر را به صورت تخصصی دنبال کنند یا نمره خوبی از درس مورد نظر بگیرند، به دنبال تحقیق و بررسی هستند، زیرا نگارگری با وجود اینکه می‌تواند با بهره‌گیری از علوم موجود در این رشته سبب خلق آثاری فاخر شود، اما از این نظر بسیار مظلوم واقع شده و کمتر هنرمندی به زوایای تحقیق و پژوهش توجه می‌کند.
* در دانشگاه‌های هنر کشور ما تا چه اندازه به تخصص محوری، انجام پژوهش و تحقیقات لازم برای خلق یک اثر در نگارگری توجه می‌شود؟
** در حال حاضر علاوه بر کشور ما، در کشورهایی از جمله اسپانیا، ترکیه و هندوستان نیز در سال‌های اخیر رشته نگارگری و سایر هنرهای اسلامی به صورت علمی و تخصصی در دانشگاه‌های هنر وجود دارد. جالب است بدانید در این سال‌ها در کشورهایی همچون اسپانیا، تحقیقات تخصصی بسیاری برای رشته‌های هنرهای اسلامی انجام شده و می‌شود، اما در مقابل متأسفانه در دانشگاه‌های کشور ما نه‌تنها این بخش درست انجام نمی‌شود بلکه حتی اساتید به جنبه مهم تحقیق و پژوهش توجهی ندارند، زیرا برای آن‌ها صرفه اقتصادی یا علمی ندارد تا برای این موضوع وقت و زمان بگذارند.
* از حضور در جشنواره هنرهای تجسمی و برگزیده شدن در این رویداد هنری بگویید؟
** من در چند سال قبل نیز در این جشنواره شرکت کردم، اما این دوره به علت شیوع بیماری کرونا شرایط برگزاری دوره دوازدهم جشنواره هنرهای تجسمی فجر تغییر کرد و هفته گذشته نیز اسامی برگزیدگان اعلام شد. این در حالی است که شنیده‌ام نگارگری در این جشنواره بسیار مظلوم واقع شد، زیرا هنرهایی مانند نقاشی که آثار بزرگ‌تری دارند و شاید برای مخاطب عام جذاب‌تر باشند، بیشتر در این دوره دیده شده‌اند.
تفاوت این دوره با دوره‌های قبل این بوده که ظاهراً جایزه‌ای به هنرمندان برگزیده ارائه نمی‌شود، اما در مقابل اثر برگزیده خریداری و به این شکل مورد حمایت مسئولان هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار می‌گیرد.
* ایده جدید مرکز هنرهای تجسمی مبنی بر خرید آثار برگزیده در این جشنواره، می‌تواند از هنرمندان و اثرشان حمایت کند؟
** ببینید مسئله این است که هر سال هنرمندان جوایز خود را دریافت می‌کردند، اما امسال ایده حمایت مالی و خرید آثار برگزیده جشنواره بدون جایزه مطرح شده، این در حالی است که هنرمندان آثار خود را برای مخاطبان در قالب برگزاری نمایشگاه‌ها به نمایش می‌گذارند و به هر حال خرید نیز از سوی علاقه‌مندان انجام می‌شود، بنابراین به نظرم این ایده، حمایت کامل از هنرمندان نیست.
* مسئولان مرتبط و وزارت ارشاد چگونه می‌توانند از هنرمندان هنرهای تجسمی حمایت کنند؟
** در سال‌های گذشته مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی با برگزاری جلسات و دعوت از هنرمندان، مجموعه‌داران و میهمانان داخلی و خارجی، شرایط معرفی آثار هنری به زائران و علاقه‌مندان را فراهم می‌کرد.
به نظرم این موضوع می‌تواند حمایت خوبی از هنرمندان باشد. ما در بسیاری از نقاط کشور شرایط معرفی آثار به زائران داخلی و خارجی را داریم. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در استان‌های مختلف و سازمان‌هایی همچون میراث‌فرهنگی و شهرداری‌ها می‌توانند از این الگو پیروی کنند تا هنر ایرانی- اسلامی بیش از گذشته به زائران خارجی و داخلی معرفی شود.
نظر شما