به گزارش قدس آنلاین، این برنامه مجازی با حضور پیمان سمندری کارشناس ایران‌شناسی و با محوریت معرفی منابع ادبیات روایی و داستانی کهن موجود در گنجینه کتابخانه و موزه ملی ملک بزرگترین موقوفه فرهنگی آستان قدس رضوی در تهران به صورت زنده ظهر امروز برای مخاطبان در صفحه اینستاگرام این مؤسسه پخش شد.

پیمان سمندری در برنامه دنیای قصه‌های کهن از چشم‌انداز کودکی ابراز کرد: بی‌تردید ادبیات عامیانه و قصه‌ها و افسانه‌ها سرآغاز ادبیات روایی ما در طول تاریخ بوده است که بخشی از فرهنگ عامیانه و شفاهی مردم به شمار می‌آید.

این کارشناس ایران‌شناسی افزود: در گذشته قدرت نفوذ فرهنگ شفاهی بسیار بیشتر از فرهنگ مکتوب بوده و ادبیات ما به صورت شفاهی و نسل به نسل و سینه به سینه منتقل شده است.

وی با اشاره به شاهنامه فردوسی ادامه داد: در گذشته اغلب آثار مکتوب با گردآوری داستان‌های شفاهی دوره‌های پیشین نوشته شده است که نویسندگان از ذوق و سلیقه خود نیز برای نگارش این داستان‌ها استفاده کردند.

سمندری از قصه‌ها، افسانه‌ها، روایت‌ها و حکایت‌ها به عنوان اثرگذارترین منابع ادبیات عامیانه کشور نام برد و گفت: علاوه بر قصه‌ها و افسانه‌ها، آثاری مانند ضرب‌المثل‌ها، چیستان‌ها، ترانه‌ها و نیایش‌ها نیز جز ادبیات عامیانه محسوب می‌شود. البته بخش بزرگی از این ادبیات نیز به ادبیات تعلیمی و پندآموز اختصاص دارد.

وی با اشاره بر اینکه افسانه‌ها کارکردهای میراث فرهنگی و روان‌شناختی داشتند و افزود: در میان انواع مختلف افسانه‌ها مانند مناسکی، مناسبتی، طنز و...، افسانه‌های تمثیلی به‌ویژه افسانه‌هایی که از زبان شخصیت‌های جانوری نقل شده همچون کلیله و دمنه و متل‌ها بیشتر مورد علاقه و استفاده کودکان بوده است. البته بیشتر انواع افسانه‌ها در هم تنیده است.

 روایان اصلی قصه‌ها

این کارشناس بیان کرد: قصه همچون موجودی زنده از نسلی به نسل دیگر در حال تغییر و رشد و نمو بوده و در هر نسلی با توجه به نیازها، دغدغه‌ها و مسائل روز انسان‌ها تغییر کرده است. راویان قصه‌ها نیز در دو دسته مادرها و مادربزرگ‌ها که تجربه‌های شخصی و مسائل خود را وارد قصه‌ها می‌کردند و نقالان که از سرزمینی به سرزمینی دیگر حرکت کرده و تجربه به قصه‌ها می‌افزودند، قرار می‌گیرد.

وی ادامه داد: دوره هر قصه‌ای با مکتوب شدن آن به پایان می‌رسیده یعنی قصه با نوشته شدن به عرصه جدیدی از حیات خود وارد شده و دیگر تغییر نمی‌کرده است. همچنین در گذشته قصه‌ها مخاطب عام داشتند و فقط برای استفاده کودکان پرداخته و عرضه نمی‌شدند، البته کودکان را می‌توان مخاطبان اصلی قصه‌ها دانست.

سمندری گفت: در گذر زمان با توجه به تحول جوامع و افزایش آگاهی و دانش بشر، افسانه‌ها و قصه‌های عامیانه دوره بشر اولیه به متون ادبی داستانی‌تر و امروزه به رمان‌ها تبدیل شده است.

وی با بیان اینکه مفهومی با عنوان «کودکی» در گذشته‌های دور وجود نداشته است، اضافه کرد: از میانه‌های دوره قاجار این مفهوم به تدریج شکل گرفته تا جایی که امروزه به طور کامل به رسمیت شناخته شده است و ادبیات مختص کودکان در کشور وجود دارد.

کارکردهای متنوع قصه

سخنران این برنامه مجازی تصریح کرد: قصه‌ها مانند ادبیات امروزی کودکان دو کارکرد عمده «لذت‌بخشی و سرگرم‌کردن» و «آموزش» را برای عموم افراد به‌ویژه کودکان داشتند.

وی ادامه داد:  قصه‌ها کارکردهای دیگری از جمله تخیل‌آفرینی و تحریک حواس و احساسات، رشد و پرورش توانایی‌های زبانی و اجتماعی آنان، آماده کردن کودکان برای آیین‌های گذر مانند بلوغ و ازدواج، انتقال میراث‌های تمدنی(بایدها و نبایدها، باورها و...) به نسلی دیگر، توانمندکردن کودکان برای شناخت محیط پیرامون‌شان و آمادگی برای شناخت خود، پرورش تخیل و گرایش به قهرمان را نیز داشتند.

سمندری به نقش اثرگذار قصه‌ها در انتقال غیرمستقیم آموزش‌ها اشاره و بیان کرد: قصه‌های منابع ادبی کهن باید برای کودکان با توجه به نیازهای آنان مناسب‌سازی شده و سپس نقل شود.

وی به برخی از منابع ادبیات کهن گنجینه کتابخانه ملی ملک مانند مرزبان‌نامه، قابوس‌نامه، مثنوی، کلیله و دمنه، موش و گربه، منطق‌الطیر و شاهنامه که دارای داستان‌هایی برای کودکان هستند، اشاره کرد و گفت: این آثار را با بازآفرینی و بازنویسی می‌توان در قالب اجرای انواع برنامه‌های قصه‌گویی و نمایشی به کودکان معرفی کرد.

این کارشناس با تأکید بر وجود تالار هزارداستان در موزه ملی ملک افزود: این تالار براساس کتاب‌ها و منابع روایی موجود در گنجینه ملک طراحی شده و در ادوار گذشته میزبان برنامه‌های متنوعی همچون نقالی و قصه‌گویی برای کودکان بوده است.

سمندری با اشاره به برخی از برنامه‌های گذشته کتابخانه و موزه ملی ملک در حوزه ارتباط کودکان با قصه‌های کهن مانند باغ قصه‌ها، راز قصه‌ها و کارگاه قصه‌گویی دیجیتال ادامه داد: این کتابخانه در تلاش است در آینده به طور جدی‌تری در عرصه قصه‌گویی و آشنایی بیشتر کودکان با منابع کتابخانه ملی ملک وارد شود. همچنین امیدوار است امکان بازنویسی بیشتر منابع موجود در این گنجینه و ارتباط با نویسندگان، ناشران و... فراهم شود.

وی با تأکید بر اینکه کتابخانه ملی ملک یکی از شش کتابخانه مهم کشور در حوزه نسخه‌های خطی و چاپ سنگی است، افزود: این موقوفه بر طبق سفارش حاج حسین آقا ملک بزرگترین واقف معاصر ایران مبنی بر گسترش معارف، در مسیر عرضه این منابع به شیوه‌های روزآمد در تلاش است.

دوستداران فرهنگ و تمدن اسلامی ایرانی می‌توانند برنامه‌های مجازی مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک همچون گشتی در گنج ملک را از طریق مراجعه به صفحه اینستاگرام این موقوفه به نشانی malek_museum_library دنبال کنند.

کتابخانه و موزه ملی ملک توسط حاج حسین آقا ملک در سال ۱۳۱۶ خورشیدی بر حرم مطهر رضوی وقف شده است و در حال حاضر در تهران، میدان امام خمینی، سردر باغ ملی، خیابان ملل متحد (میدان مشق) قرار دارد. خدمات این مؤسسه همچنان به صورت غیرحضوری به مخاطبان ارائه می‌شود.

منبع: آستان نیوز

انتهای پیام /