امام با مراقبت، هدایت و نظارت دائمی اهداف امامت را پیش می‌برد و توسط امامان باقر و صادق علیهماالسلام به ثمر نشست.

امروز ۱۲ محرم مصادف است با سالروز شهات امام علی بن حسین بن علی بن ابیطالب علیه‌السلام مشهور به سجاد در پنجم شعبان سال ۳۸ هجری قمری متولد شد. امام زین العابدین علیه‌السلام زمانی دیده به جهان گشودند که زمام امور در دست جد بزرگوارش امام علی علیه‌السلام بود. مشهورترین القاب ایشان سجاد و زین العابدین می‌باشد.

امام سجاد در واقعه جانگداز کربلا حضور داشت ولی به علت بیماری و تب شدید زنده ماندند، زیرا جهاد از بیمار برداشته شده است و پدر بزرگوارش با همه علاقه‌ای که فرزندش به شرکت در آن واقعه داشت به او اجازه جنگ کردن نداد. مصلحت الهی این بود که آن رشته گسیخته نشود و امام سجاد وارث آن رسالت بزرگ، یعنی امامت و ولایت گردد.

به مناسبت شهادت آن امام همام در مورد سیاست‌های ایشان بعد از واقعه المناک عاشورا با حجت‌الاسلام مجتبی الهی و حجت‌الاسلام پارسا کارشناسان مذهبی گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.

امام سجاد(ع) مانع تحریف قیام عاشورا شد

حجت‌الاسلام مجتبی الهی، کارشناس مذهبی در مورد رویکرد امام سجاد علیه‌الاسلام بعد از واقعه عاشورا به خبرنگار تحریریه جوان قدس گفت: در عاشورای حسینی، عمق رذالت بنی‌امیه آشکار شد و بر همگان معلوم گشت که کمر به قتل عام و کشتار مخالفان خود بسته و پیش‌بینی می‌شد با جنایات خشنی که در کربلا آن هم در برابر نوه پیامبر صل‌الله علیه وآله و خاندان ایشان نشان داده، از هیچ چیز ابا نخواهد داشت. این پیش‌بینی درست بود و یزید در دومین و سومین جنایت خود، سپاهی خونریز به مدینه و مکه گسیل داشت و با هدف سرکوب مخالفان، فجایع فراوانی را در این دو شهر رقم زد. از این رو امام سجاد علیه‌السلام ضمن بهره‌گیری از همه فرصت‌ها برای تبیین پیام عاشورا، از رویارویی علنی و دادن بهانه به دست بنی‌امیه برای از بین بردن باقیمانده دودمان نبوت و بنی‌هاشم، خودداری کرد.

حجت‌الاسلام الهی در مورد زنده نگه داشتن پیام عاشورا توسط امام زین‌العابدین علیه‌السلام بیان داشت: در شرایطی که دستگاه تبلیغاتی یزید و عمّال وی در سراسر سرزمین‌های اسلامی، تلاش داشتند تا اهداف سیدالشهدا علیه‌السلام را وارونه جلوه دهند و قیام حسینی را شورش علیه حاکمیت وانمود کنند، به دشواری می‌شد از همان ابتدا، به سراغ تبیین اهداف و مسئولیت‌های عاشوراییان رفت.

وی افزود: با شرایط موجود امام سجاد علیه‌السلام، ابتدا نقطه تمرکز و اهتمام خود را روی زنده نگاه داشتن شهادت سیدالشهدا علیه‌اسلام و شهیدان عاشورا و همچنین مجسم ساختن صحنه‌های عاشورا گذاشته بود. بر همین اساس ایشان پس از بازگشت از کربلا و شام، با شیوه‌هایی بدون تنش اما پرکشش و عاطفی، غم‌ها و ستم‌های وصف ناپذیر کربلا را با مردم در میان می‌گذاشت، شهادت مظلومانه پدر و برادرانش و اسارت غم‌انگیز خود و همراهانش را حکایت می‌کرد. او گرچه نامی صریح از حاکمیت و یزید، نمی‌برد، اما مخاطبان به روشنی در می‌یافتند که بنی‌امیه فرمان به چنین فجایعی داده و امویان را لعن و نفرین می‌گفتند.

این کارشناس مذهبی در ادامه به چند روش زنده نگه داشتن عاشورا و پیام آن پرداخت: امام سجاد علیه‌السلام در هر شرایط و زمان ممکن یاد و خاطر شهدای عاشورا زنده نگه می‌داشت چنانکه آمده است، ایشان هرگاه به یاد امام حسین علیه‌السّلام که می‌افتاد، می‌گریست، تا این که اشک، چشمان و محاسنش را خیس می‌کرد، تا جایی که هر کس ایشان را می‌دید، از سرِ ترحّم، به گریه او می‌گریست. همچنان در امالی شیخ صدوق آمده است که امام صادق علیه‌السلام فرموده است جدشان علی بن حسین علیه‌السلام پس از امام حسین علیه‌السلام دست کم بیست سال بر او می‌گریست.

وی ادامه داد: هیچ گاه غذایی در برابرش گذاشته نشد، مگر این که گریست، تا جایی که یکی از خدمتکاران ایشان عرض کرد: ‌ای پسر پیامبر خدا! آیا وقت آن نرسیده که‌اندوهت به پایان برسد؟ به وی فرمود: وای بر تو! یعقوبِ پیامبر، دوازده پسر داشت که خدا یکی از آنها را از او پنهان کرد؛ ولی چشمانش از کثرت گریه بر یوسف، سفید گردید و موهایش ازاندوه، سفید شد و کمرش از غمْ خمید، در حالی که پسرش زنده بود. من، پدر و برادر و عمو و هفده تن از خانواده‌ام را دیدم که در اطرافم کشته شدند. چگونه‌ اندوهم پایان پذیرد؟!

حجت‌الاسلام الهی افزود: روایت‌گری مصایب، گریه بی‌امان و پیوسته در هر زمان و مکان که پیوند و خاطره‌ای از عاشورا را زنده می‌کرد، تکرار مداوم مصیبت عظمای به قتل رسیدن نوه پاک پیامبر صل‌الله علیه وآله و ۱۸تن از خاندان وی به همراه اصحاب یاد کرد، مظالمی که بر اهل‌بیت علیه‌السلام در عاشورا و پس از آن رفت و ...، نگذاشت در غوغای تبلیغات بنی‌امیه، اصل واقعه تحریف شود و جای ظالم و مظلوم، جابجا گردد و جنایات هواخواهان خلافت اموی، در غبار فاصله و گذشت زمان، از یاد برود.

این کارشناس مذهبی به نقش حضرات رباب و ام‌البنین در رسانیدن پیام عاشورا اظهار داشت: تصادفی نیست که همین رویکرد را همسر سیدالشهدا علیه‌السلام یعنی رباب بنت امرء القیس، دنبال کرد. اعلام کرد پس از شهادت مظلومانه همسرش، دیگر تحمل فراق و زندگی در خانه مشترک‌شان را ندارد؛ بیرون از مدینه خیمه زد و تا یک سال (شاید تا پایان عمر خویش) به عزاداری پرداخت. همچنین ام‌البنین، مادر حضرت عباس بن علی علیه‌الاسلام پس از آن که کاروان اسرای اهل‌بیت علیه‌السلام به مدینه رسید و خبر شهادت سیدالشهدا و فرزندان وی را آوردند، از پای ننشست و با اشعار مصیبت و حماسه، آنچنان گریه می‌کرد که در و دیوار را به گـریه می‌آورد. چنانکه آنهایکه عداوتی با خاندان پیامبر (ص) داشتند نیز بر او رحمت می‌آوردند و می‌گریستند.

حجت‌الاسلام الهی اثرات تلاش‌های امام علی بن الحسین علیه‌السلام را این گونه بیان می‌کند: امام سجاد علیه‌السلام با مراقبت و هدایت و نظارت دائمی خود نسبت به آل علی علیه‌السلام، بنی‌هاشم و بقای شیعه در مدینه، اهداف امامت را پیش می‌برد، پس لاجرم باید مصیبت‌خوانی‌های وسیع بازماندگان شهدا در مدینه و تصویرسازی‌های آن‌ها از مصایب عاشورا و یادکردن شهیدان کربلا و ظلمی که به آنها روا شد، همگی را به هدایت و تدبیر امام سجاد علیه‌السلام منسوب دانست. از این رو مصیبت‌خوانی و روایت‌گری صحنه‌های عاشورا، این فرصت را داد که مردم از خود بپرسند، راستی چرا این همه ستم در حق خاندان وحی روا داشته شد؟! این خاندن که اهل خیر و احسان و مظلومیت بوده‌اند، چرا چنین آماج ظلم قرار گرفتند؟

وی در ادامه افزود: همین که امام سجاد علیه‌السلام توانست آنچه که در عاشورا رخ داد را به مردم تصویر سازی کند و سلاح تحریف را از دست بوق‌های تبلیغات خلافت گرفت و طبل رسوایی جنایت‌کاران زبون را بر هر کوی و برزن به صدا درآورد؛ تا آنجا که حسب نقل‌های تاریخی، حتی بسیاری از زاهدان گوشه‌نشین و مجاهدان مرزهای دور اسلامی، از این فاجعه آگاه شدند، بر آن گریستند و قاتلان را لعن و نکوهش کردند. به علاوه این پرسش‌ها، نخستین بارقه‌هایی است که می‌توانست زمینه را برای تبیین علل وقوع عاشورا، اهداف سیدالشهدا (ع) آماده ساخت و به تدریج در اواخر عمر مبارک ایشان، دوران امام باقر و سپس دوران امام صادق علیهماالسلام، فرصت‌هایی برای تحلیل و تبیین بطن ماجرا، فراهم آورد.

معرفی دوباره اسلام ناب محمدی

حجت‌الاسلام پارسا، کارشناس مذهبی هم در گفت‌وگو با تحریریه جوان قدس به دو رویکرد امام سجاد علیه‌السلام پرداخت و گفت: امام علی بن‌ الحسین علیه‌السلام بعد از واقعه عاشورا دو رویکرد اساسی را دنبال می‌کرد. اول، زنده نگه داشتن یاد و نام امام حسین علیه‌السلام و نهضت عاشورا به طریقه‌های مختلف همان هدفی که امام حسین علیه‌السلام داشتن تبلیغ و دنبال کردند. دوم، بازخوانی و معرفی دوباره اصول اساسی دین اسلام در قالب های مختلف بود بعد از تحریف‌های که توسط حاکمان بنی‌امیه شده بود، بعد از حادثه عاشورا یک فضای خفقانی که بوجود آمده و اندک پیروان واقعی اسلام و اهل‌بیت هم تحت فشار بودند، امام سجاد علیه‌السلام کاری کردند که نتیجه آن را ما در زمان امامان باقر و صادق علیهماالسلام می‌بینیم و شاگردانی که این دو امام همام تربیت کردند نتیجه تلاش‌های امام سجاد علیه‌السلام است.

این کارشناس مذهبی در این رابطه افزود: در وقایع تاریخی داریم که در آن زمان زمینه فعالیت نبود امام می‌آمدند برده‌ای را خریداری می‌کردند و بعد از  تربیت آن‌ها را آزاد می‌کردند و این گونه آن افراد می‌شدند مبلغ دین، در صحیفه سجادیه تمام اصول را بیان داشتند در حقیقت می‌توان گفت که امام سجاد علیه‌السلام در قالب دعا بسیاری مباحث و مسائل اسلامی را بیان کردند و مانع تحریف‌های اسلام و قیام عاشورا شدند.

حجت‌الاسلام پارسا در پایان راجع به دیدگاه امام سجاد علیه‌السلام به قیام‌های خونخواهی از شهدای کربلا اظهار کرد: بنی‌امیه تمام قدرت و اختیارات را در دست داشتند و تا توانستند شخصیت‌های اسلامی را تخریب و به نوعی آنها را تحریف کردند و مخصوصا چهره‌های که بر عیله حکومت بنی‌امیه قیام کردند مثل قیام توابین و مختار ثقفی، با توجه به اینکه امام نمی‌توانستند به صورت مستقیم وارد شوند رهبری قیام‌ها را برعهده بگیرند اما به صورت کلی این قیام‌ها مورد تایید امام بوده است قطعا حرکت و قیامی امام معصوم انجام می‌دهند خالی از هرگونه عیب است. طبیعتا با اقتضای شرایط امام تمام توان خود را در حفاظت از اصل شیعه گذاشتند.

خدابخش حکیمی- خبرنگار تحریریه جوان قدس