قدس آنلاین: سال گذشته بود که محمدعلی کشاورز در فقدان همنشین دیرینش جمشید مشایخی گفت: «ما پنج نفر بودیم! پنج رفیق که در عرصه هنر همدیگر را جستیم. عمر رفاقت‌هایمان از ۶۰ سال گذشته بود. می‌دانید ۶ دهه رفاقت یعنی چه؟ اما حالا سه نفر از این جمع کم شدند. با اینکه از این فراق‌ها قلبم به درد می‌آید، اما شوق دیدار آن‌ها در جهان دیگر آرامم می‌کند. انگار ما باید رفاقت را در سرای دیگر هم بیاموزیم». حالا از آن پنج یار دیرین، محمدعلی کشاورز هم به جمع دوستانش عزت‌الله انتظامی، داوود رشیدی و جمشید مشایخی پیوسته و تنها علی نصیریان مانده است.

نمی‌توان از سریال‌های پرخاطره تلویزیون یاد کرد و اسم محمدعلی کشاورز را به‌ خاطر نیاورد؛ از «دایی‌جان ناپلئون» گرفته تا «سلطان و شبان»، «سربداران»، «هزاردستان»، «پدرسالار» و بسیاری دیگر از سریال‌های ماندگاری که با بازی زنده‌یاد محمدعلی کشاورز روی صفحه جادویی تلویزیون‌های قدیمی نقش بستند و تا سال‌ها بعد تکرار و ماندگار شدند.

محمدعلی کشاورز  در حالی در سن ۹۰ سالگی راهی سفر ابدی شد که نقش‌های ماندگارش بر پرده سینما، صحنه اجرا و قاب تلویزیون، مهم‌ترین میراث ماندگارش محسوب می‌شود. هنرمندی که هم در سینما خوش درخشید و هم در تلویزیون و توانست آثار ماندگاری را از خود به جای بگذارد. درباره منش هنرپیشه‌ای که دیگر تکرار نمی‌شود، با چند تن از پیشکسوتان عرصه بازیگری گفت‌وگو کردیم که می‌خوانید.

* بازیگری برایش شوخی‌بردار نبود

آتش تقی‌پور، بازیگر تئاتر، سینما و تلویزیون، درباره زنده‌یاد کشاورز می‌گوید: وقتی برای نخستین بار در دهه ۴۰ به دانشکده هنرهای دراماتیک رفتم، ایشان را ملاقات کردم و در تئاتر «حکومت زمان خان» به کارگردانی آقای رکن‌الدین خسروی با ایشان همبازی بودم. ما این تئاتر را یک ماه روی صحنه بردیم که کار بسیار خوبی بود و استقبال زیادی از آن شد. از آنجا رفتارهای محترمانه و روابط انسان‌دوستانه آقای کشاورز را به یاد دارم.

وی با بیان اینکه زنده‌یاد کشاورز، یک انسان آزاده و وارسته بود، خاطرنشان می‌کند: این خصلت آزادگی را در نوع کارهایی که انتخاب می‌کرد و نوع برخوردش با اطرافیان می‌دیدیم. او آدمی بود که فراغ‌بال داشت، حرفش را رک و راست می‌گفت و از گفتن مشکلات و حرف حق ترسی نداشت.    درس‌های زیادی از ایشان یاد گرفتم و شاگردی‌شان را کردم.

این بازیگر اضافه می‌کند: نسل قدیمی بازیگران، خاک صحنه تئاتر خوردند و مسیر ترقی را به درستی طی کردند، ولی اکنون این طور نیست. این نسل در دوره خودشان تئاتر را رونق بخشیدند و حتی به صورت زنده در تلویزیون، تئاتر اجرا می‌کردند. انضباط کاری برایشان اهمیت داشت و به موقع سر صحنه می‌آمدند. این نسل هنر را  جدی می‌گرفتند و هنر برایشان امری حیاتی بود و برایشان شوخی‌بردار نبود که با آن تفریح کنند. بیان مشکلات و مسائل مردم در آثارشان برایشان اهمیت داشت و تأثیر هنر را عمیق می‌کردند، در حالی که این منش در نسل جدید بازیگران کمتر دیده می‌شود.

نسل بازیگران قدیمی، فرهنگ و روش خاصی در این هنر داشتند، تمریناتشان جدی بود و همه‌چیز سر جای خودش بود و فرهنگ نظم در بازیگران آن دوره بیشتر بود. ضمن اینکه کار کردن با کارگردان‌های خوب و قوی موجب می‌شد که تمام اعضای گروه هم نگاهشان به اثر هنری، متعالی شود. آن زمان نسل جدی فیلم‌سازانی وجود داشتند که با نسل بازیگران امثال مرحوم کشاورز، به درک و زبان مشترکی در کار رسیده بودند، برای همین آثارشان ماندگار شده است.

وی با بیان اینکه نسل بازیگران همدوره آقای کشاورز، جایگاه و رسالت ویژه‌ای برای هنر و بازیگری قائل هستند که کمتر دیده می‌شود، یادآور می‌شود: امیدواریم جایشان خالی نماند. این‌ها در زمانی که تئاتر جدی بود، کار کردند و آدم‌های دلسوزی برای هنر ایران بودند که نسل بعدی خودشان را تربیت کردند و هیچ وقت تئاتر برایشان شوخی‌بردار نبود.

* هنر برایش اصالت داشت

پروانه معصومی، بازیگر سینما و تلویزیون هم با بیان اینکه فقدان زنده‌یاد کشاورز، خسران بزرگی برای سینمای ایران است، می‌گوید: ایشان انسان بسیار نیکی بودند و هیچ وقت حاشیه‌ای در اطرافشان نشنیدم، هنرمندی بودند که هنر برایشان اصالت داشت.

وی یکی از دلایل ماندگاری نقش‌های کشاورز را در باورپذیری در ایفای آن نقش دانسته و می‌افزاید:

گاهی فیلم‌هایی می‌بینم که بازیگر زور می‌زند بازی کند، ولی آقای کشاورز آن‌قدر واقعی بازی می‌کرد که مخاطب آن را باور می‌کرد، به همین دلیل هنوز نقش حاج اسدالله در سریال «پدر سالار» در ذهن‌ها مانده است.

وی با بیان اینکه حرفه بازیگری برای نسل جدید بازیگران چندان جدی نیست، توضیح می‌دهد: ما نسل بازیگران قدیمی به حرفه‌مان احترام می‌گذاشتیم و حرمت بزرگ‌ترها را حفظ می‌کردیم، ولی اکنون احترام به قدیمی‌ها و بزرگ‌ترها خیلی کم شده است. به یاد دارم زمانی که ما کار می‌کردیم اگر بزرگ‌تری در کاری با ما هم‌بازی بود، به ایشان بسیار احترام می‌گذاشتیم ولی اکنون بازیگران جوان به سختی سلام می‌کنند! در این نسل منش استاد، شاگردی وجود ندارد، چون استادی نداشته‌اند که در محضرش شاگردی کنند. نسل بازیگران قدیمی یاد گرفتند که باید پله‌پله رشد کنند و روابط محترمانه را حفظ کنند. شاید یکی از دلایل ماندگاری نقش‌ها و بازی‌های هنرمندان قدیمی به خاطر همین منش و روش درستشان در بازیگری بوده است.

* دنبال حاشیه نبود

داریوش ارجمند، بازیگر سینما و تلویزیون با نکوداشت یاد زنده‌یاد کشاورز می‌گوید: این هنرمند بزرگ متعلق به نسلی است که منش خوبی در هنر داشتند. این نسل از هنرمندان، آدم‌های نیکی بودند و آثارشان نشان می‌دهد بازیگری برایشان جدی بوده و اگر چنین نبود، ماندگار نمی‌شدند.

وی با اشاره به نسل قدیمی بازیگرانی همچون زنده‌یاد مشایخی، زنده‌یاد انتظامی، زنده‌یاد رشیدی و زنده‌یاد کشاورز، می‌گوید: از این نسل طلایی فقط آقای نصیریان مانده است. این نسل از تئاتر شروع کردند و  خاک صحنه خوردند. تمام ارزش‌هایی که در هنرشان دارند وام گرفته از روزگار هنرمندی‌شان در صحنه تئاتر است، چون جنس کار در تئاتر با سینما و تلویزیون فرق می‌کند و تمام کسانی که بازیگری را با تئاتر شروع کردند، در سینما ماندگار شدند.

ارجمند با بیان اینکه سریال‌هایی که آقای کشاورز بازی می‌کرد در ذهن بسیاری از مخاطبان تلویزیون ماندگار شده است، خاطرنشان می‌کند: این نسل طلایی بازیگری در روزگار خوشی به نقش‌های ماندگارشان رسیدند. همه این بزرگواران با زنده‌یاد علی حاتمی کار کردند و هنرپیشه فیلم‌های این کارگردان بزرگ سینمای ایران بودند. علی حاتمی، فیلم‌سازی تکرارنشدنی بود و هنوز جانشینی ندارد. این نسل با چنین فیلم‌سازی کار کردند که آثارشان را ماندگار کرد.

وی ادامه می‌دهد: چندی پیش فیلم «کمال‌الملک» را می‌دیدم و بازی‌های تمام بازیگران در این اثر، درخشان بود. به نظرم یکی از دلایل مهم این بازی‌های درخشان، کارگردانی علی حاتمی بود. در واقع شکوفایی هنری این بازیگران به خاطر بازی در آثار زنده‌یاد حاتمی بود که نقش‌آفرینی‌های ماندگار و فوق‌العاده‌ای را از این بازیگران گرفت. این فیلمساز، مرد یگانه‌ای در سینمای ایران بود که دیگر تکرار نشد.

وی یادآور می‌شود: نسل جوان سینما باید ببیند که نسل گذشته چه کردند. نسل گذشته، عاشق بودند، دنبال هنر بودند و نه دنبال حاشیه هنر.

انتهای پیام/