مستند «در جست‌وجوی فریده» قصه رها شدن دختری به نام فریده است که ۴۰ سال پیش در حرم امام‌رضا(ع) رها می‌شود و پس از انتقال به شیرخوارگاه توسط زوجی هلندی به فرزندی گرفته و به هلند برده می‌شود. او پس از ۴۰ سال به ایران و مشهد برمی‌گردد تا هویت و خانواده خونی‌اش را بیابد.

فیلم مستند «در جست‌وجوی فریده» به کارگردانی آزاده موسوی و کوروش عطایی که سال گذشته اکران سینمایی شد، برگزیده جشنواره‌های مختلف داخلی و خارجی شده است و برای نخستین بار به عنوان نخستین فیلم مستند داستانی، نماینده سینمای ایران برای معرفی به اسکار ۲۰۲۰ شد.

این مستند سینمایی روایتگر قصه فریده برای یافتن خانواده واقعی‌اش و سفر او از هلند به ایران و مشهد است که بخش‌هایی از آن در حرم مطهر رضوی می‌گذرد، جایی که والدین فریده او را در آنجا رها می‌کنند تا سرنوشت دیگری برایش رقم بخورد.

کوروش عطایی، کارگردان این مستند داستانی درباره نخستین مواجهه فریده با حرم مطهر رضوی به خبرنگار ما می‌گوید: نگاه آدم‌هایی که خارج از ایران زندگی می‌کنند با نگاه ما که مسلمان هستیم و در ایران زندگی می‌کنیم، متفاوت است. فریده هم می‌دانست که حرم امام‌رضا(ع) یک مکان مذهبی و زیارتگاه مقدس است، ولی قطعاً معنویت حرم از نگاه او به عمق نگاه ما نیست. این مکان از این جهت برایش اهمیت داشت که می‌دانست در کودکی در این مکان رها شده و مکانی بوده که در آن پیدا شده و به شیرخوارگاه انتقال داده شده است. دیدن چنین مکان و فضایی برایش جذابیت داشت و مهم بود.

وی ادامه می‌دهد: فضای حرم امام‌رضا(ع)  بسیار تأثیرگذار است هم از نظر معماری و هم اتمسفر معنوی، زیرا در اماکن مقدس انرژی‌های مثبت و خوب جریان دارد و روی اکثر افرادی که در آن فضا حضور دارند، اثر مثبت می‌گذارد و حالشان را خوب می‌کند. با توجه به پیش‌زمینه‌ای که فریده نسبت به این مکان داشت، این حس معنوی روی او هم تأثیرگذاشته و احساساتش درگیر شده بود، چون جایی بود که در کودکی در آن رها شده بود.

عطایی خاطرنشان می‌کند: اطلاعات فریده از حرم مطهر در حدی بود که درباره آن جست‌وجو کرده بود و می‌دانست از بزرگ‌ترین و باشکوه‌ترین زیارتگاه‌های شیعیان جهان است و  چندین دهه پیش، خانواده‌های کم‌بضاعت یا والدینی که به هر دلیلی نمی‌خواستند فرزندشان را نگهداری کنند، آن بچه را در حرم رها می‌کردند و به امام‌رضا(ع) می‌سپردند، چون از نظر آن‌ها حرم مطهر به دلیل حضور مردم و خادمان، نقطه امنی بود.

وی با بیان اینکه نخستین واکنش فریده در مواجهه با حرم، بهت  و تعجب از روبه‌رو شدن با مکانی بود که سرنوشتش با آن گره خورده بود، می‌گوید: قصه فیلم ما، قصه پیدا شدن فریده است که می‌توانست هر جای دیگری باشد، ولی اتفاق رها شدن و انتقال فریده به شیرخوارگاه، در حرم مطهر امام رضا(ع) و مشهد اتفاق افتاده است و احتمالاً خانواده فریده در مشهد بوده‌اند. او به این شهر آمده بود تا هویتش را پیدا کند، به کوچه پس‌کوچه‌ها و مناطق مختلف مشهد می‌رفت تا ردی از خانواده‌ و گذشته‌اش پیدا کند. در واقع محوریت این مستند، قصه فریده بود که به شکل غیرمستقیم به مشهد هم پرداختیم و در لایه‌های دیگر فیلم، جغرافیای زیستی این شهر و مردمانش نیز به تصویر درآمد.

عطایی یادآور می‌شود: حرم برای فریده، نقطه‌ای زیبا و امن بود و احساس عجیبی داشت. شبی که با هم به حرم رفتیم، فقط مبهوت فضای آنجا بود و حرف نمی‌زد. خلوتی داشت که سعی کردیم مزاحم این خلوتش نشویم و حالش را تغییر ندهیم، همان حالی که در مستند نشان دادیم.