قدس آنلاین: سال‌ها پیش وقتی این ضرب‌المثل را می‌شنیدم یا می‌خواندم که «خشت اول چون نهد معمار کج... تا ثریا می‌رود دیوار کج...» همیشه یک پرسش بزرگ در ذهنم شکل می‌گرفت که شاید این حکم در خصوص یک رفتار فردی مصداق داشته باشد ولی نمی‌توان مصداقی برای آن در حوزه عمومی پیدا کرد؛ چراکه دیگران الزامی به ادامه کاری ندارند که به اشتباه بنیادی آن باور دارند.

اما با گذشت سال‌ها و چندین سال فعالیت در عرصه رسانه متأسفانه مصادیق زیادی برای این ضرب‌المثل در حوزه عمومی مشاهده کردم ولی همچنان پاسخی برای همان پرسش بدیهی پیدا نکرده‌ام که ادامه‌دهندگان ساخت یک دیواری که می‌دانند خشت اول آن کج است چه الزامی به ادامه دارند؟

با همین مقدمه می‌خواهم در ادامه به یکی از مصادیق این ادعا اشاره‌ای گذرا داشته باشم؛ چراکه شرح مفصل آن را در چند سال گذشته به دفعات شنیده و خوانده‌اید.

•       خشت کج کمربند جنوبی مشهد

موضوع، مربوط به پروژه پرحاشیه کمربند جنوبی مشهد است. پروژه‌ای که از همان روزهای اول آغاز به کار آن مشخص شد خشت کجی است که مدیریت شهری مشهد کار گذاشته و منتقدان و مخالفان بسیاری داشت.

اما درباره شکل‌گیری این اشتباه بزرگ عده‌ای از کارشناسان منتقد بر این باورند که در طرح جامعی که سال‌ها پیش نوشته شده بوده، آمده است: با توجه به اینکه پیش‌بینی می‌شود جمعیت مشهد در سال ۹۵ به بیش از ۵میلیون نفر (۴/۵) برسد و تعداد وسایل نقلیه افزایش یابد ایجاد راه دسترسی متناسب در بخش‌های جنوبی این شهر الزامی است.

در حالی که آمارها نشان می‌دهد با گذشت چهار سال از موعد اعلامی در این طرح هنوز جمعیت مشهد با رقم پیش‌بینی شده فاصله بسیار دارد ولی مدیران شهری وقت در اواخر دهه ۸۰ تصمیم به ایجاد این کمربندی می‌گیرند.

یکی از انتقادهای دیگری که از همان ابتدا به این پروژه وارد بود این است که به عقیده کارشناسان حوزه حمل و نقل، زیرساخت‌های لازم در خروجی این پروژه در محدوده نمایشگاه مشهد وجود ندارد و حتی با وجود شروع عملیات ساخت تقاطع غیرهمسطح در محدوده میدان نمایشگاه باز هم هدایت حجم ترافیکی به این محدوده می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد گره‌های ترافیکی سنگینی شود که اکنون هم شاهد بخشی از مشکلات ترافیکی در انتهای بولوار وکیل‌آباد و میدان نمایشگاه هستیم.

•       اشتباه شناسنامه‌دار

با تمام این اوصاف و با وجود تمام انتقادها و گلایه‌های دوستداران محیط زیست تخریب و انفجار، خواب آرام ارتفاعات جنوبی مشهد را آشفته کرد و مدیریت شهری در دوره چهارم شورا ضمن شنیدن دغدغه‌ها و قبول بسیاری از مشکلات همزمان کار خود را نیز پیش می‌برد و کمربند جنوبی هم مانند تعداد زیادی از پروژه‌های مسئله‌دار ارثیه دوره‌های قبلی شورا برای شورای پنجم بود.

اما نکته قابل تأمل این است که از یک سو منتقدان مدعی هستند این پروژه پیوست زیست محیطی ندارد و در مقابل مدافعان معتقدند در آن زمان الزامی برای دریافت پیوست زیست محیطی پروژه‌های این چنینی نبوده است.

مهم‌تر از همه اینکه این اقدام اشتباه دارای شناسنامه رسمی است؛ چراکه کمربند جنوبی در طرح‌های جامع دوم و سوم مطالعات ترافیک شهر مشهد، جزو مصوبات شورای عالی معماری و شهرسازی بوده و به نوعی سندی برای اثبات موجودیت خود دارد.

بنابراین با تمام این فرایندها چند سال زمان برد و سرانجام با ورود دستگاه قضا ادامه این پروژه متوقف شد و منتقدان آن امیدوار به حذف کمربند جنوبی شدند و صحبت‌های مختلفی برای استفاده بهینه از زیرساخت‌های ایجاد شده و به نوعی جلوگیری از هدررفت میلیاردها تومان بیت‌المال شد و حتی شهردار مشهد با قطعیت تمام اعلام کرد تا زمان حضورش در این سمت نخواهد گذاشت کمربند جنوبی اجرا شود و به همین منظور بخش‌های مورد نظر به کوه‌پارک اختصاص یافت.

•       شوک بازگشت به نقطه صفر

آنچه روایت شد بخش ظاهری ماجرا بود اما بخشی از اتفاق‌ها در لایه دیگری رخ می‌داد که تا زمان اعلام عمومی برای همه نامعلوم بود ولی وقتی خروجی آن تحت عنوان طرح تفصیلی جنوب غرب مشهد در جلسه شورای شهر مطرح شد باز ترس دغدغه‌مندان ساخت این پروژه زنده شد و تصور بسیاری از آن‌ها بر این است که با توجه به شواهد و قراین موجود به نظر می‌رسد تلاش‌های صورت گرفته در سال‌های اخیر بی‌نتیجه بوده و قرار است یک بار دیگر به نقطه صفر برگردند.

بر اساس ادعای منتقدان، در شهرداری دو سند وجود دارد که در همین سه ماه اخیر در شورای اسلامی شهر به امضای شخص شهردار رسیده است. یکی طرح تفصیلی جنوب غرب است که مجموع نظر مشاور و نظر نهایی همه ارگان‌های شهرداری است. دو بار هم به شورا آمده است و یک بار در کمیسیون رد شده، اصلاحات خورده و برای بار دوم در صحن شورا مطرح شده است. در هر دو بار گزینه کمربند جنوبی و تمام الزام‌های آن وجود دارد و خبری از حذف این پروژه نیست.

•       یک بام و چند هوای مدیریت شهری

یکی دیگر از قراین این ادعا که گویا قرار است دیوار کج کمربند جنوبی ادامه پیدا کند، این است که شهردار مشهد چند روز پیش در نشست پرسش و پاسخ ویژه کمربند جنوبی در بخشی از حرف‌هایش می‌گوید: از روزی که در جلسه غیرعلنی گفتیم که در ستاد تدبیر صحبت شده که خوب است که کاربری تفریحی و تفرجگاهی در این منطقه ایجاد کنیم، فشار وحشتناکی روی من از سوی شورای شهر ایجاد شد.

همین یک جمله شهردار مشهد کافی است تا بدانیم جو حاکم بر شورای شهر در خصوص کمربند جنوبی چیست، چرا شورای شهر و شهردار منتخب خودشان نتوانسته‌اند به یک توافق فنی و منطقی برسند و تعارض نظریات به حدی است که شهردار اعتراف می‌کند شورای شهر به او برای ساخت کمربند جنوبی فشار می‌آورد.

جالب آنکه رئیس شورای اسلامی شهر مشهد ضمن قبول تمام انتقادها، باز هم ساخت کمربند جنوبی را الزامی می‌داند. حیدری پس از جلسه علنی شورای شهر می‌گوید: قبول داریم با ساخت کمربند جنوبی آثار جبران‌ناپذیری بر محیط زیست این منطقه گذاشته خواهد شد به طوری که با ساخت فضای سبز و پیش‌بینی شرایط ویژه، باز هم این آسیب جبران نخواهد شد؛ با این حال اضافه می‌کند که این طرح در مصوبات طرح جامع شهری، طرح حمل ‌و نقل عمومی کشور، طرح همتای کشور و طرح ملی زیارت آمده است. مشاور این طرح بر اساس آخرین نظریه‌ای که ارائه کرده، بر حفظ این بزرگراه تأکید کرده است.

حیدری با بیان اینکه در خصوص طرح کمربند جنوبی دو دیدگاه وجود دارد، می‌افزاید: یک دیدگاه محیط زیستی در خصوص این طرح وجود دارد و آن هم این است که بزرگراه به فضای محیط زیستی این منطقه آسیب‌ می‌زند. براساس دیدگاه کارشناسی قوی حمل ‌و نقل و ترافیک و همچنین افق ۱۴۰۵، حجم وسیله نقلیه و تردد در جنوب شرق به غرب مشهد که تا سال ۱۴۰۵ اتفاق می‌افتد، آثار زیست ‌محیطی زیادی بر محیط شهر می‌گذارد. براساس نظر آن‌ها نبود این کمربند، سبب افزایش ۲۰ دقیقه‌ای سفر و افزایش ۱۰ درصدی میزان گاز کربنیک و مصرف بنزین در مشهد خواهد شد.

نتیجه اینکه به استناد ادعای شهردار و البته اظهارنظرهای اعضای شورای شهر می‌توان گفت شورای پنجم هم مایل به تکمیل دیوار کجی است که به کج بودن آن باور دارد!

•       شاید نشود

با این حال دوشنبه هفته جاری کلیات طرح تفصیلی جنوب غرب مشهد در شورای شهر به تصویب رسید و فرصت بررسی بند اختصاص یافته به کمربند جنوبی فراهم نشد و قرار است هفته آینده مورد نقد و بررسی قرار گیرد.

نظریه کمیسیون شهرسازی و معماری با موضوع اسناد اصلاحی طرح تفصیلی پیشنهادی حوزه جنوب غرب که شامل یک ماده واحده و ۹ بند است، بند هفتم این نظریه، به پروژه کمربند جنوبی مشهد اختصاص دارد.

در این بند آمده است: «پس از بحث و تبادل نظر گسترده پیرامون مزایا و معایب کمربند جنوبی، با توجه به پیش‌بینی بزرگراه جنوبی (کمربند جنوبی) در ساختار ترافیکی شهر مشهد در طرح جامع مصوب، پیشنهاد مشاور محترم مبنی بر حفظ بزرگراه جنوبی مورد تأیید قرار گرفت. لازم به توضیح است با عنایت به اقدام‌های اخیر شهرداری در راستای خلق فضای اجتماعی در پهنه‌های جنوبی شهر (کوه‌پارک)، انجام ارزیابی اثرات اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی ناشی از نقش ترافیکی محور در این بخش از شهر مورد تأکید قرار می‌گیرد».

بند هشتم آن نیز به این شرح است: «با توجه به ضرورت حفظ ارتفاعات، کنترل و جلوگیری از تحریک توسعه ناشی از بزرگراه جنوبی، مقرر گردید کلیه اراضی بلافصل شمال بزرگراه جنوبی به فضاهای سبز حفاظتی و کاربری‌های خدماتی بزرگ مقیاس اختصاص یابد».

رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر در گفت‌وگو با خبرنگار ما می‌گوید: هر احتمالی در این خصوص وجود دارد؛ هم ممکن است رأی به ساخت کمربند جنوبی بدهند و هم اینکه رأی به توقف آن داده شود.

•       خودتان پیش‌بینی کنید

حال با در نظر گرفتن تمام این اظهارنظرها و اسناد موجود در طرح تفصیلی جنوب غرب مشهد که البته پیش‌تر به تأیید ضمنی مدیران شهری در سطوح مختلف رسیده، خودتان پیش‌بینی کنید هفته آینده تیتر اخبار این موضوع چه خواهد بود به نظر شما چند درصد احتمال دارد تیتر بزنیم دیوار کج مدیریت شهری در کمربند جنوبی تکمیل می‌شود!

انتهای پیام/