قدس آنلاین: دانشگاه «تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان» هیچ دیواری ندارد؛ فقط دورتا دورش چند پرچم سبز نصب شده تا محدوده ملکی آن مشخص باشد و این مهم‌ترین تفاوت ظاهری آن با سایر دانشگاه‌های کشور است. این یعنی ورود افراد به داخل این دانشگاه به مانند دانشگاه‌های بسیاری از کشورهای دنیا آزاد است و هر کسی که دوست داشته باشد به‌راحتی می‌تواند وارد این مرکز علمی شود و آن را از نزدیک ببیند و حتی از امکانات رفاهی و ورزشی آن استفاده کند. مهم‌تر اینکه کسی آمد و شد مردم را کنترل نمی‌کند. مجموعه عواملی موجب شده هر از گاهی دانشجویان جوان دانشگاه تحصیلات تکمیلی زنجان با برخی از شهروندان زنجانی به بازی بسکتبال، والیبال و... مشغول می‌شوند یا سازمان‌های مردم نهاد برای نشست‌های خود از سالن‌های دانشکده‌های مختلف این دانشگاه استفاده می‌کنند و جالب اینکه تاکنون اتفاق ناگواری هم در این مجموعه رخ نداده که خاطر کسی مکدر شده باشد.
شاید به همین خاطر است که مرداد سال گذشته و پس از ۶-۵ سال از تجربه موفق باز بودن دانشگاه یاد شده به‌روی آحاد مردم، دکتر منصور غلامی، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در نشست با مسئولان شهرهای یادگیرنده یونسکو، استفاده از فضاهای دانشگاه‌ها را به‌شکلی که در راستای خدمات شهری قرار گیرند بسیار مطلوب می‌خواند و می‌گوید: در نظر داریم برای ارتباط بیشتر دانشگاه و جامعه، دیوارهای دانشگاه‌ها را حذف کنیم تا همگان با بخش‌های مختلف دانشگاه‌ها آشنا شوند.
اظهاراتی که واکنش‌های متفاوتی را به همراه داشت. بسیاری از صاحبنظران آن را برداشتن دیوارهای معنوی دانشگاه با جامعه تفسیر کردند و بعضی‌ها هم آن را تنها یک شعار و اقدام نمایشی خواندند. با وجود این طولی نکشید که بار دیگر وزیر علوم به این موضوع پرداخت و با تأکید بر ضرورت حذف دیوارهای غیرفیزیکی، حذف دیوارهای فیزیکی دانشگاه‌ها را مطرح می‌کند و می‌گوید: دیوارهای فیزیکی در واقع یک بخش اجرایی خاص خودش است و نباید مانع بین دانشگاه و جامعه شود که آن هم نیازها و ضرورت‌های خاص خودش را دارد.
البته هرچند تاکنون اتفاق خاصی نیفتاده و به جز دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان درِهمه دانشگاه‌های کشور به‌روی عموم مردم بسته است اما طرح حذف دیوارهای فیزیکی دانشگاه‌ها از سوی طرفداران این ایده خود یک گام به جلو محسوب می‌شود.
با این همه پرسش این است که آیا ایده یاد شده با سیاست‌های کلان کشور در حوزه فرهنگی سازگار است و شورای عالی انقلاب فرهنگی اجرای چنین موضوعی را می‌پذیرد؟ مهم‌تر اینکه ایده مذکور قابلیت اجرا در همه دانشگاه‌های کشور را دارد و سرانجام اینکه حذف احتمالی دیوارهای دانشگاه‌های کشور چه محاسن و معایبی خواهد داشت؟
دیوار، نشان عدم اعتماد است
دکتر یوسف ثبوتی، مؤسس دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان در پاسخ به قدس می‌گوید: بسیاری از کشورهای دنیا دانشگاه‌ها را برای مردم می‌خواهند. ادارات و تأسیسات عمومی با بودجه عمومی اداره می‌شود و حتی خیلی از جاهای عمومی را با در و دیوار محصور نمی‌کنند تا دسترسی مردم به این مراکز آسان باشد. در ایران زمانی دور بوستان‌ها هم دیوار کشیده می‌شد اما سرانجام به آن بلوغ فکری رسیدیم که اگر پارک برای مردم است همه افراد جامعه باید به آسانی به آن‌ها دسترسی داشته باشند، بر این اساس در و دیوار بوستان‌ها را برداشتیم.
دانشگاه‌ها هم مؤسسات عمومی هستند و با بودجه عمومی اداره می‌شوند و باید مردم به این مؤسسه‌ها دسترسی داشته باشند و ببینند در دانشگاه‌ها چه می‌گذرد. بر این مبنا ما به هنگام ساخت دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان به دور این بنا دیوار نکشیدیم. فقط برای اینکه محدوده مالکیت دانشگاه مشخص شود پرچمی سبز اطرافش نصب کردیم. همچنین در قسمت ورودی دانشگاه قلوه سنگ بزرگی قرار دادیم که روی آن خطاب به مردم نوشته شده «از دانشگاه فرزندان خود دیدن فرمایید». نگهبان هم در طول روز از افراد پرس و جو نمی‌کند. اگر دانشگاه برای مردم شهر است باید مردم شهر بدانند در آن چه می‌گذرد؛ به همین سادگی.
وی در خصوص محاسن دانشگاه بدون دیوار می‌گوید: وقتی جلو دانشگاهی در و نگهبان می‌گذارید و از کسی که می‌خواهد وارد آن شود پرس‌وجو می‌کنید به این معنی است که شما به او اطمینان ندارید و احترام لازم را به آن شخص نمی‌گذارید، اما اگر نگهبان و دیواری و پرس‌وجویی در کار نباشد شخص هم متقابلاً در رفتارش احتیاط می‌کند و احترام دانشگاه را نگه می‌دارد.
ثبوتی درباره احتمال آسیب رساندن بعضی از افراد جامعه به هنگام حضور آزادانه‌شان در فضاهای دانشگاه هم می‌گوید: اگر فرض را بر این بگذاریم که کسی که از جایی عبور می‌کند آسیب‌رسان است نشان از عدم اعتماد به یکدیگر دارد در حالی که این فرض اشتباه است. واقعیت این است که بیشتر مردم جامعه ما، آدم‌های معمولی هستند، کارهای معمولی می‌کنند و رفتار معمولی دارند، بنابراین اگر دانشگاه بدون دیوار را تجربه کنیم واقعاً خواهیم دید آسیب خاصی از سوی مردم به دانشگاه نمی‌رسد. مگر وقتی دیوار بوستان‌ها حذف شد مردم فضای سبز و امکانات موجود داخل آن‌ها را تخریب کردند؟ پاسخ قطعاً منفی است. در خصوص دانشگاه‌ها هم اتفاق بدی رخ نخواهد داد و مردم آسیبی به دانشگاه‌ها نمی‌رسانند.
رئیس گروه علوم پایه فرهنگستان با اشاره به اینکه دانشگاه بدون دیوار پیامد منفی نخواهد داشت، می‌افزاید: این موضوع را حسب چندین سال تجربه‌ام عرض می‌کنم. در واقع با گذشت ۱۰ سال از افتتاح و بهره‌برداری دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان فقط یک حلقه شیلنگ به سرقت رفته است.
ثبوتی با تأکید بر نقش مثبت مردم در حفظ بهداشت فضای دانشگاه متبوعش می‌گوید: بسیاری از مردم در تمیز کردن محیط دانشگاه کمک می‌کنند؛ ما تجربه چنین کارهایی از سوی افراد عادی را هم داریم.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا ایده دانشگاه بدون دیوار قابلیت اجرا برای همه دانشگاه‌های کشور را دارد یا اینکه بعضی از دانشگاه باید مستثنا شوند، می‌گویند: این موضوع بستگی به این دارد که چه کسی رئیس دانشگاه باشد و فکرش چگونه کار کند. در این خصوص باید از وزیر علوم و مسئولان وزارت علوم بپرسید. شاید جواب مثبت بدهند. البته از بس به بعضی کارها عادت کردیم ترک آن‌ها برای ما کار بسیار سختی شده است. اما به نظر می‌رسد اگر وزارت علوم اعلام کند دانشگاه بدون دیوار سیاست این وزارتخانه است آن‌وقت خیلی‌ها از این اقدام استقبال و حمایت می‌کنند.
این فیزیکدان سرشناس با اشاره به اینکه هیچ اطلاعی از رویکرد شورای عالی انقلاب فرهنگی در خصوص موضوع دانشگاه بدون دیوار ندارد، می‌گوید: اما رویکرد وزارت علوم به این موضوع مثبت است، حتی یکی دو بار وزیر علوم به صراحت عنوان کردند اگر دانشگاه‌ها دیوار نداشته باشند بهتر است. به هرحال چنین اقدامی احترام به جامعه و مردم کشور است و متقابلاً مردم هم به دانشگاه‌ها بیشتر احترام می‌گذارند.
برداشتن دیوارهای دانشگاه عملی است
محمد کافی، رئیس دانشگاه فردوسی مشهد هم که یکی از موافقان ایده یاد شده است به قدس آنلاین می‌گوید: برداشتن دیوارهای دانشگاه‌ها قطعاً عملی و اجرایی است.
وی در همین زمینه می‌افزاید: شاید یکی از روش‌هایی که بهتر بتوان درک صحیحی از دانشگاه به جامعه ارائه داد، این باشد که بتوانیم مرزهای فیزیکی را کاهش دهیم و در دراز مدت برداریم.
رئیس دانشگاه فردوسی با اشاره به موفقیت‌آمیز بودن برداشتن دیوارهای پارک‌ها، بیان می‌کند: پارک‌ها در سال‌های گذشته مرز داشتند اما امروزه پارک‌های عمومی مرزی ندارند. چنین تصوری را می‌توان به دانشگاه‌ها هم تعمیم داد.
وی با اشاره به اینکه برای رفت‌وآمد مردم عادی به دانشگاه‌ها پس از برداشتن دیوارهای آن باید ضوابط و قوانینی برای آن وضع کرد، خاطرنشان می‌کند: دیوار دانشگاه‌ها یکی از عواملی است که دانشگاه‌ها در اختیار مردم نبوده است.
مرزبندی‌های ظاهری نشان‌دهنده اهمیت علمی دانشگاه است
محمدجواد هاشمیان، مسئول بسیج دانشجویی دانشگاه فردوسی مشهد اما نگاه دیگری دارد و به قدس آنلاین می‌گوید: دانشگاهی مبدأ تحولات است که تعامل سازنده با جامعه داشته باشد اما مانع تعامل، دیوار و حصار دانشگاه نیست.
هاشمیان ادامه می‌دهد: اصلاحات جامعه تابعی از اصلاحات دانشگاه است و اگر محدودیتی در حریم دانشگاه گذاشته می‌شود برای حفظ محیط دانشگاه از معضلات جامعه و فرصت دادن به صاحبان دانشگاه برای تربیت نقش آفرینان عرصه اجتماع است.
او می‌گوید: تفکر حاکم بر دانشگاه باید دانشجو را به عنوان یک عضو تأثیرگذار و اهل تعامل وارد جامعه کند نه برداشتن دیوارها.
مسئول بسیج دانشجویی دانشگاه فردوسی مشهد می‌افزاید: این مرز بندی‌های ظاهری نشان‌دهنده اهمیت محیط علمی و آموزشی و قوانین حاکم بر آن است که با هیچ مکان دیگری مثل پارک و مانند آن قابل مقایسه نیست.
او ادامه می‌دهد: البته که نقش دانشگاه تنها تعامل و رابطه با جامعه نیست و نهادها، مؤسسه‌ها و گروه‌های اجتماعی مانند یک زنجیره در جامعه اثرگذارند. تمایز دانشگاه در این است که این نهاد از یک طرف برگزیدگان و مؤثران زندگی اجتماعی را پرورش و مراکز حساس را در اختیارشان قرار می‌دهد و از طرف دیگر به عنوان مرکز علم و پژوهش، جایگاه جامعه را در منظومه جهانی تعیین می‌کند.
انتهای پیام/
نظر شما