به گزارش قدس آنلاین، به نقل از روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان شمالی، صنایع‌دستی به‌عنوان یک نماد فرهنگی در جوامع مختلف همواره از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.

در خراسان شمالی با توجه به وجود قومیت‌های مختلف همراه بافرهنگ‌های متنوع فضای مناسب برای تولیدات صنایع‌دستی فراهم آمده و این اتفاق موجب شده است تا بسیاری از نقوش و هنرهای آن‌ها از قومی به قوم دیگر راه پیدا کند، به‌گونه‌ای که مجموعه هنرهای سنتی و صنایع‌دستی استان را می‌توان چشم‌اندازی بدیع از تکامل اندیشه‌ها دانست.

هنر نمدمالی یکی از صدها نمونه صنایع‌دستی استان خراسان شمالی است که در ادامه به شرح مختصری از این میراث ناملموس مردمان استان اشاره می‌شود.

کهن‌ترین شیوه و روش فراهم‌سازی زیرانداز که تاکنون شناخته‌شده نمدمالی است. نَمَد نوعی بافته سنتی زیراندازی است که با پشم تولید می‌شود و ساده‌ترین نوع کف‌پوش است که ساخت آن به دستگاه خاصی نیاز ندارد. فرق نمد با سایر بافته‌های زیرانداز در این است که برای تهیه نمد از فشار، رطوبت و حرارت در به وجود آوردن آن بهره گرفته می‌شود.

مواد اولیه نمدمالی پشم حیوانات اهلی چهارپا ازجمله گوسفند و شتر است که از تراکم توده‌های پشم و کرک در شرایط متناسب و با ایجاد فاصله و ورز دادن پشم ساخته می‌شود، به این صورت که پشم بعد از تمیز شدن، رنگرزی و حلاجی می‌شود، سپس بر اساس اندازه و طرح ذهنی هنرمند پشم‌های رنگین درزمینهٔ کار، چیده شده و نمدمال با کمک دست‌وپا آن را روی زمین می‌غلتاند و در ضمنِ این کار، کف صابون و آب به آن می‌افزاید به‌این‌ترتیب براثر درگیری و تراکم پشم با توجه به دو خاصیت جعد یابی و پوسته‌ای شدن، نمد تولید می‌شود.

زمینه نمد خودرنگ بوده و معمولاً به رنگ‌های کرم و قهوه‌ای تولید می‌شود و در نگاره‌های جای گرفته در آن معمولاً از رنگ قرمز استفاده می‌شود.
از نقوش متداول مورداستفاده در نمد می‌توان به تصاویر و موتیف‌های هندسی و همچنین حرکات مارپیچ و حلزونی اشاره کرد.
نمد از صنایع‌دستی باارزش و کهن قوم ترکمن و منطقه راز و جر گلان محسوب می‌شود، البته این مصنوع در منطقه شیروان، بجنورد و جاجرم نیز به چشم می‌خورد.

تنها ماده اولیه مصرفی در نمد، الیاف پشم است روش تولید نمد شامل پشم‌چینی، شستشو، خشک‌کردن، حلاجی، رنگرزی الیاف، آماده کردن فتیله رنگی پشمی برای طراحی ازجمله مراحل کار نمدمالی است. بر اساس اندازه، طرح و نقوش در نمدمالی در میان اقوام ترکمن بر مبنای طرح ذهنی هنرمند انجام می‌شود. بیشترین تولید نمد در این منطقه از نوع فرش، زیرانداز و پادری است.

مراحل تولید نمد

  استادکار قالب حصیری را بر روی زمین می‌گستراند و نقش را به‌وسیله پشم‌های رنگی روی قالب به طریق دلخواه نقش چینی کرده و در این حالت نقش آماده می‌شود.

 سپس پشم‌های رنگی (رنگ‌های مورداستفاده در نمدها قرمز، سرمه‌ای، مشکی و سفید و به‌ندرت سبز، و رنگ‌های متن نیز سفید، سفید بور، مشکی، کبود، جو زی و مشکی تیره است.) تنیده نشده را روی آن می‌ریزند سپس توده‌ای از پشم حلاجی‌شده را به دست چپ می‌گیرند و دست پنجه را به دست راست و با کمک شاخه‌های پنجه از پشم برمی‌دارند و آرام‌آرام روی گونی می‌گسترانند و به ضخامتی که موردنظرش است پشم می‌گذارد.

سپس مقداری آب و صابون را با دست و یا آب‌پاش کوچک و یا جارو، روی پشم‌های گسترده شده می‌پاشند و آن را نم‌دار می‌کنند. قالب را لوله می‌کنند به‌طوری‌که یک‌لایه قالب با حصیر حائل است و نمی‌گذارد پشم‌ها به هم بچسبد. قالب را با طناب می‌پیچند و نمد مالان با کمک دست‌وپا روی آن می‌کوبند و آن را می‌غلتانند تا پشم‌ها درهم‌تنیده و نمد شکل می‌گیرد که آن را خودشان نمد خام می‌نامند، در این موقع طناب دور قالب را بازکرده و پشم‌های دور نمد را باحوصله تا می‌کنند و روی نمد می‌خوابانند که لبه آن گرد می‌شود. یک‌بار دیگر آب‌صابون می‌پاشند و آن را لوله می‌کنند و با کمک آرنج‌ها نمد را می‌مالند. هرچند دقیقه‌ای که آن را می‌مالند نمد را باز می‌کنند. سپس در آفتاب‌پهن می‌کنند تا خشک شود و با قیچی لبه حاشیه را برش می‌زنند. اکنون نمد آماده است.

ساختن یک قطعه نمد معمولاً یک‌روزه انجام می‌شود و نمدمالان اغلب به‌صورت دونفری کار می‌کنند. صبح تا ظهر به حلاجی پشم‌ها می‌گذرد و بعدازظهر کار اصلی شروع می‌شود. برای تهیه نمدی به ابعاد ۲×۲ متر حدوداً ۱۲ کیلوگرم پشم خالص لازم است.

هنگام نقش‌اندازی در نمد از تصاویر و نقوش هندسی و همچنین حرکات اسپیرال یا حلزونی استفاده می‌شود.

نمد از حیث مشخصات فنی و طرح و نقش بسیار جالب و درخور ستایش است. تولید فرش‌های نمدین، به‌مراتب ساده‌تر از تهیه سایر فرش‌ها نظیر قالی و گلیم است. این بافته سنتی، رطوبت را از خود عبور نمی‌دهد، عایق گرما و سرما بوده و از استحکام قابل‌توجهی برخوردار و عمر آن زیاد است.