قدس آنلاین: اوایل خرداد ۱۳۹۵ نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند در سفر به تهران با مقام‌های کشورمان دیدار و گفت‌وگو داشت؛ دیداری که بسیاری از تحلیلگران آن را فصل نوینی از روند رو به رشد همکاری‌های تهران - دهلی‌نو در ابعاد مختلف قلمداد کردند. یکی از توافق‌های صورت گرفته میان دو طرف در این دیدارها امضای موافقت‌نامه سه‌جانبه (با افغانستان) در زمینه تأسیس کریدورهای حمل‌ونقل و ترانزیت از چابهار در سواحل مکران تا زاهدان و مرز افغانستان بود. با توجه به اینکه مسیر زمینی هند به افغانستان از طریق پاکستان، قابل‌دسترسی نیست ایران می‌توانست به‌عنوان یک مسیر تجاری جایگزین مطمئن در اتصال دهلی‌نو به کابل و آسیای مرکزی در نظر گرفته شود؛ اما چند روز پیش بود که روزنامه هندی «هیندو» به نقل از مقام‌های این کشور مدعی کنار گذاشته شدن دهلی‌نو توسط ایران از پروژه ریلی چابهار شد. این رسانه مدعی شده پس از چهار سال که هند و ایران توافقی برای احداث خط آهن از بندر چابهار تا زاهدان هم‌راستا با مرز افغانستان امضا کردند، تهران به علت تأخیر طرف هندی در تأمین بودجه و آغاز پروژه، تصمیم گرفته ساخت این خط آهن را خودش انجام دهد.

واقعیت آن است که از همان ابتدای آغاز این قرارداد، هندی‌ها مرکز ثقل فعالیت‌های خود را بیشتر بر توسعه بندر چابهار متمرکز کرده و در توسعه مسیر ریلی کم‌کاری کردند. این مسئله تا جایی پیش رفت که طرف ایرانی بارها نارضایتی خود در این زمینه را به اطلاع دهلی‌نو رساند و در نهایت هم قرار شد قرارگاه خاتم‌الانبیا برای توسعه امور، بخشی از پروژه را بر عهده بگیرد. حال پرسش این است که علت کم‌کاری هندی‌ها در اجرای این پروژه چیست؟

به نظر می‌رسد علت اصلی به تحریم‌های غرب علیه کشورمان بازمی‌گردد. دهلی‌نو برای توسعه تجهیزاتی این طرح به فناوری غرب و به‌ویژه اروپا وابسته است و هرگونه همکاری طرف اروپایی با هند بر سر این موضوع می‌تواند آن کشور را در معرض تحریم‌های آمریکایی قرار دهد؛ همین مسئله تأثیر خود را بر پروژه یاد شده گذاشته است. این موضوعی است که طرف هند هم به آن اذعان دارد. مقام‌های هندی روز سه‌شنبه گفتند باوجود بازدید مهندسان بخش خط آهن هند از پروژه چابهار، این کشور هرگز اجرای آن را شروع نکرد و دلیل آن نیز نگرانی از تحریم‌های آمریکا بوده است.

نکته دوم قابل‌توجه آن است که اگرچه رسانه‌های هندی تلاش دارند این‌گونه وانمود کنند که این تحولات به دنبال نهایی شدن سند برنامه ۲۵ ساله جامع همکاری‌های ایران و چین صورت گرفته اما این تمام واقعیت نیست. چین در ادامه همکاری راهبردی با پاکستان که در پیگیری پروژه «یک کمربند یک جاده» صورت می‌گیرد در بندر گوادر پاکستان سرمایه‌گذاری هنگفتی انجام داده است. پکن با تهران هم روابط راهبردی دارد و مسلماً از سرمایه‌گذاری در بندرهای جنوبی ایران و مرز مکران استقبال خواهد کرد. بااین‌وجود، این دو مسئله منافاتی با هم ندارد.

به نظر می‌رسد تلاش رسانه‌های هند برای مرتبط کردن مسئله حذف این کشور از پروژه ریلی چابهار با موضوع قرارداد راهبردی ایران و چین یک رندی رسانه‌ای و فرافکنی است. هند در اجرای این پروژه واقعاً کم‌کاری داشته است. از سوی دیگر دهلی‌نو در هنگامه تحریم‌های آمریکا علیه کشورمان یکی از طرف‌هایی بوده که به ساز واشنگتن رقصیده و روابط خود را با تهران به حداقل رسانده و واردات نفت هند از ایران نیز به دلیل تحریم‌های آمریکا اینک به صفر رسیده است. این تبعیت کورکورانه هند از آمریکاست که ایران را نگران کرده؛ پس تهران حق دارد بابت کم‌کاری هند در اجرای تعهدش این کشور را زیرفشار قرار داده و در صورت لزوم مجازات کند. در نهایت همان‌گونه که گفته شد دو کشور چین و پاکستان به دلیل رقابت‌های سیاسی که با هند دارند مطمئناً از توسعه روابط تهران و دهلی‌نو راضی نبوده و از گسست همکاری‌های آن‌ها راضی خواهند بود. البته توسعه رابطه با دهلی‌نو در داخل ایران نیز مخالفان خاص خود را دارد. ولی در نهایت با وجود همه بدعهدی‌های طرف هندی ما اگر بتوانیم تنوع سرمایه‌گذاری‌های خارجی به‌ویژه در حوزه مکران را حفظ کنیم در بلندمدت به نفع منافع ملی ما خواهد بود.