مریم احمدی شیروان/

 سبک زندگی و سیره اخلاقی معصومان(ع) امروزه اهمیتی دوچندان پیدا کرده است، زیرا انسان‌ها برای درست زندگی کردن در فضای آلوده این عصر نیازمند الگوهای قابل اعتماد هستند تا اساس زندگی خود را بر پیروی از آنان نهاده و مسیر خود را با اطمینان خاطر انتخاب کنند. یکی از این الگوها نُهمین امام شیعه حضرت جوادالائمه(ع) است.

در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام دکتر رمضان محمدی؛ مدیر گروه تاریخ اسلام پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و مدیر انجمن تاریخ و حوزه، سبک زندگی و سیره اجتماعی جوان‌ترین امام شیعیان را مورد بررسی قرار دادیم. امامی که مجموعه رفتارش می‌تواند الگویی کامل برای همه به خصوص جوانان باشد.

امامت امام جواد(ع) تفاوت آشکاری با امامت دیگر امامان دارد

حجت‌الاسلام محمدی در ابتدا با بیان اینکه امامت امام جواد(ع) تفاوت آشکاری با امامت دیگر امامان دارد، می‌گوید: آن حضرت در هشت سالگی به امامت رسید و این موضوع از ابتدا مشکلاتی را برای شیعیان ایجاد کرد و آنان دچار تحیر شدند، اما این مسئله خیلی زود برای شیعیان حل شد. آن حضرت با وجود مشکلات متعدد، سلوک و سیره فوق‌العاده‌ای داشت. البته ائمه(ع) همه از نور واحد هستند و در سلوک اجتماعی و فردی خود به پیغمبر(ص) اقتدا می‌کردند.

او اضافه می‌کند: امام جواد(ع) نیز مانند سایر ائمه اطهار(ع) در سلوک اجتماعی و فردی خود به پیامبر اکرم(ص) اقتدا کرده بود و هر فردی که به آن‌ها اقتدا کند گویی به پیامبر اسلام(ص) اقتدا کرده است. پس اگر بخواهیم سبک زندگی امام جواد(ع) را به صورت دقیق مرور کنیم متوجه می‌شویم این امام بزرگوار از همان هشت سالگی سیره‌های مختلف فردی، اجتماعی، خانودگی و... را داشته و تمام این نکات و سیره‌های رفتاری و عملی برای ما مهم هستند.

این کارشناس تاریخ اسلام به بیان نکاتی از سبک زندگی امام(ع) پرداخته و توضیح می‌دهد: نخستین نکته درباره سیره فردی امام جواد(ع) دوری از تظاهر و خودنمایی بود. این امام بزرگوار با همه شأن و جلالت خود لباس‌های عادی می‌پوشید، البته پوشیدن لباس‌های فاخر را ممنوع و مضر به امامت و جامعه شیعه نمی‌دانست. او همواره همچون پیامبر اکرم(ص) از بوی خوش استفاده می‌کرد و به آراستگی ظاهرش اهمیت بسیاری می‌داد.

این استاد حوزه و دانشگاه یادآور می‌شود: یکی از راویان به نام احمد ‌بن عبدوس روایت کرده است که امام جواد(ع) را دیدم، از حمام خارج شده و خضاب کرده بود. تعبیر احمد ‌بن عبدوس از امام جواد(ع) این است که ایشان مثل یک دسته گل بود. این روزها با شیوع گسترده ویروس کرونا مسئله بهداشت اهمیت زیادی دارد. امام جواد(ع) به استحمام و بهداشت خود اهمیت بسیاری می‌داد و وقتی در مدینه بود برای شادابی جسم گاهی مواقع حجامت می‌کرد.

سبک زندگی جوادالائمه(ع) و کمک به کسب و کارهای آسیب‌دیده از کرونا

مدیر گروه تاریخ اسلام پژوهشگاه حوزه و دانشگاه تصریح می‌کند: امام جواد(ع) گوشه‌گیر نبود و معمولاً در اجتماعات شرکت می‌کرد. آن حضرت در بین جمع غذا می‌خورد. به اطرافیانش سفارش می‌کرد که حقوق حیوانات را رعایت کنند و اگر به صحرا می‌روند، اضافه غذایشان را برای حیوانات بریزند تا حیواناتی که ممکن است گرسنه باشند از این نعمت استفاده کنند.

دکتر محمدی ادامه می‌دهد: اگر خداوند نعمتی را به امام جواد(ع) می‌داد، خانواده خود را از این نعمت محروم نمی‌کرد. حضرت(ع) اهل تفرج بود و گاهی به بیرون مدینه می‌رفت و در منطقه‌ای به نام صریا با دوستانشان ملاقات می‌کرد. امام(ع) همیشه به اطرافیان، دوستان و اقوامش توجه می‌کرد و از حال آن‌ها غافل نبود. سبک و شیوه‌ای در زندگی که عمل به آن به خصوص در شرایط خاص زندگی امروزی بسیار کارگشاست. حالا که به خاطر بیماری کرونا بسیاری از کسب و کارها تعطیل شده و یا از رونق افتاده، بسیار پسندیده است که به سیره امام جواد(ع) عمل کرده و به وضعیت صاحبان کسب و کارهای تعطیل شده که دوستان، اقوام، آشنایان و همشهریان ما هستند توجه ویژه داشته باشیم.

این کارشناس دینی بیان می‌کند: امام جواد(ع) پیش از سفر پیش‌بینی‌های لازم را کرده و در سفر گرفتار نمی‌شد. آن حضرت به حوادث اطراف خود توجه داشت و بی‌دقتی‌های دوستان و یارانش را جبران می‌کرد. به طور نمونه اگر گاهی نامه‌هایی می‌آمد و یاران فراموش می‌کردند که آن نامه را چه کسی فرستاده است، حضرت از روی دستخط، فرستنده نامه را می‌شناخت و در این خصوص به یارانش تذکر می‌داد.

امام جواد(ع) مظهر جود و کرم اهل بیت(ع)

مدیر انجمن تاریخ و حوزه توجه به نماز و روزه را از ویژگی‌های عبادی امام جواد(ع) دانسته و می‌افزاید: این امام بزرگوار اهتمام زیادی به حج می‌ورزید و پایه‌های بندگی خود را ظهور و بروز می‌داد. او اگر چه از نظر سیاسی در مضیقه بود اما از اینکه فرایض خود را در میان عموم انجام بدهد، ابایی نداشت و اهمیت زیادی به واجبات می‌داد.

دکتر محمدی عنوان می‌کند: امام جواد(ع) به زیارت مرقد پیامبر اکرم(ص) می‌رفت و به مستحبات اهمیت می‌داد. حضرت با قرآن مأنوس بود و بسیار توصیه می‌کرد که مردم برای گشایش روزی سوره قدر را بخوانند و خودش نیز آیات قرآن را به صورت پیوسته می‌خواند.

این استاد حوزه و دانشگاه تشریح می‌کند: امام جواد(ع) هرگز قسم نمی‌خورد و تأکید داشت هرگز در مسائل راست نیز قسم نخورند. او مردم را از قسم خوردن نهی می‌کرد و می‌فرمود خداوند با فرستادن هر پیامبر تأکید کرده است که انسان باید به بندگی خدا و یگانگی پروردگار اقرار کند و خداوند متعال را در همه امورش مقدم بداند.

او با تأکید بر اینکه امام جواد(ع) مظهر جود و کرم اهل بیت(ع) است، خاطرنشان می‌کند: امام جواد(ع) از نظر اخلاقی بخشنده‌ترین مردمان بود و با گشاده‌رویی به هر که از او تقاضای مالی می‌کرد، اموالی را می‌بخشید. آن حضرت بسیار بردبار بود و از خشم دوری می‌کرد. گاهی خدمتکارها به حرف ایشان گوش نمی‌کردند اما حضرت می‌گفت بخشندگی بهتر از خشم است. امام جواد(ع) به صله رحم نیز اهمیت زیادی می‌داد و بستگانشان را در تمام موارد راهنمایی و کمک می‌کرد.

تجلی آیات قرآن در سبک زندگی امام جواد(ع)

مدیر گروه تاریخ اسلام پژوهشگاه حوزه و دانشگاه بیان می‌کند: امام جواد(ع) مانند پدر خود به امور مربوط به فرزندان اهمیت خاصی می‌داد و به اینکه چه کسی فرزندانش را آموزش دهد، توجه خاصی داشت. حضرت امورشان را برنامه‌ریزی می‌کرد و حتی برای پس از خود نیز برنامه‌هایی را مشخص کرده بود و به احمدبن ابی‌خالد یکی از خادمانش وصیت کرده بود که فرزندان خردسالش را برای آموزش به چه مکان‌هایی بفرستد. امام جواد(ع) به نظام خانواده اهمیت بسیاری می‌داد و برای خانواده خود اهمیت زیادی قائل بود.

دکتر محمدی در پایان با اشاره به سیره اجتماعی حضرت نیز یادآور می‌شود: در سیره اجتماعی امام(ع) نیز موارد قابل اشاره بسیار است اما در این فرصت محدود باید گفت که ایشان به مشکلات جامعه به خصوص شیعیان توجه داشت و به اقتضای زمان با شیعیان همراهی می‌کرد. آن امام(ع) خمس را که حق طبیعی خود بود به مردم تنگدست می‌بخشید. امام جواد(ع) در زمینه مناسبات خود با جریان‌های غیرشیعه به اندازه‌ای خوب عمل می‌کرد که آن‌ها به ملاقات با ایشان تمایل داشتند. آن امام به افرادی که به جریان‌های غیرشیعه اهانت می‌کردند هشدار می‌داد که خودشان را اصلاح کنند. امام جواد(ع) به نبود تنش در جامعه تأکید بسیار داشت و در زمینه علمی به گونه‌ای عمل می‌کرد که رشد علمی بسیار مثبتی در زمان زندگی‌اش دیده شد و برخی از شاگردان حضرت، افراد مهم و اثرگذاری بودند. امام جواد(ع) با اخلاق اجتماعی و تعامل خوب با مردم نشان داد مرجعیت اجتماعی از آنِ اهل ‌بیت(ع) است زیرا مردم تجلی قرآن را در اهل ‌بیت(ع) می‌دیدند نه در سیره حکامی که بر آن‌ها حکومت می‌کردند.