قدس آنلاین-گروه استان ها:  ثبت خلیج گرگان در سال ۱۳۵۴ به همراه تالاب«میانکاله» و «لپوی زاغمرز» در استان مازندران به‌عنوان نخستین مجموعه تالاب بین‌المللی جهان در فهرست تالاب‌های کنوانسیون رامسر ثابت کرد این خلیج و نواحی اطراف آن‌یک مجموعه ارزشمند زیست‌محیطی حتی در سطح دنیا است که علاوه بر حفظ چرخه زیست دریای خزر در معیشت جوامع محلی اثرگذاری مستقیم دارد.

البته در طی سال های گذشته افزایش ۱.۵ درصدی دمای هوای کره زمین و درنتیجه تبخیر بیشتر آب در کنار حفر چاه‌های متعدد کشاورزی و کاهش فراوان سفره آب زیرزمینی که موجب مکش آب خلیج برای جبران این برداشت‌ها می‌شود موجب شد روزبه‌روز از سطح  و عمق آب خلیج گرگان کاسته شده و بر مساحت صحرای بی‌آب‌وعلفی که قبلاً بخشی از مساحت این پهنه آبی بود، افزوده گردد.

خلیج پس می‌رود

استاندار گلستان با اشاره به استمرار پسروی آب خلیج گرگان و ضرورت شتاب بخشی به عملیات اجرایی احیای این پهنه آبی شرق دریای خزر می‌گوید: بر اساس طرح مطالعات اقیانوس‌شناسی ایران، مهم‌ترین راهکار نجات خلیج گرگان لایروبی کانال‌های خوزینی و چپاقلی است.

هادی حق‌شناس اذعان می کند: لایروبی رودخانه‌های منتهی به خلیج گرگان و تأمین حق‌آبه های رودخانه‌های منتهی به این خلیج از دیگر راهکارهای اجرایی برای نجات این پهنه آبی است.

وی یادآور می شود: درصورتی‌که اقدامی برای احیای خلیج گرگان صورت نگیرد به سرنوشت دریاچه ارومیه دچار شده و شهرهای اطراف این خلیج تحت تأثیر ریز گردها قرار خواهد گرفت.

استاندار تأکید می‌کند: اگر کاری نکنیم تا چهار سال آینده ۴۰هزار هکتار از خلیج گرگان خشک می‌شود، این خلیج نیازمند آب است و اگر این انفاق نیفتد چهار سال دیگر باید صدها برابر برای ایجاد کانال هزینه کنیم.

حال ناخوش خلیج

حسین سالاری یک از دوستداران و فعالان محیط‌زیست در این رابطه به خبرنگار قدس آنلاین می‌گوید: در طی سال‌های گذشته فقط حرف شنیدیم و این حرف‌ها و جلسات هنوز به مرحله اجرا نرسیده است.

وی می‌گوید: محیط‌زیست با حفر کانال و آب‌رسانی به این خلیج مخالف است اما از طرفی ما معتقد هستیم کانال‌های «چپاقلی»، «خزینی» و «آشوراده» به‌عنوان آبراهه‌های دریایی، مسیرهایی است که می‌تواند خلیج را نجات دهد.

سالاری اظهار می‌کند: سازمان حفاظت محیط‌زیست به‌عنوان نهاد تصمیم‌گیرنده در اجرای طرح لایروبی کانال‌های خلیج گرگان چندی پیش موافقت خود را با اجرای این طرح اعلام کرد اما سپس تصمیم خود را تغییر داد و مصوبه خود را ملغی کرد.

این فعال محیط زیست بیان می کند: تامین نشدن حق آبه موردنیاز خلیج از رودخانه‌های داخلی منتهی به خلیج به دلیل سدسازی بی‌شمار و افزایش جمعیت ساحل‌نشینان ازجمله گلوگاه، بندرگز، بندر ترکمن و گمیشان را نسبت به سه دهه گذشته از دلایل پسروی خلیج می‌داند.

ضرورت تغییر کشت

سالاری با اشاره به این موضوع که شغل غالب ساحل‌نشینان خلیج گرگان کشاورزی با روش‌های سنتی است به ما می‌گوید: این موضع موجب مصرف زیاد آب در این بخش و کاهش آورد از طریق رودخانه‌ها به خلیج می‌شود. 

 وی بیان می‌کند: کشاورزان حاشیه خلیج به کشت شالی در استان گلستان مشغول هستند در شرایطی که استان درخطر کم‌آبی قرار دارد و طبق اعلام دستگاه‌های متولی تنها ۱۲ هزار هکتار از اراضی نسقی گلستان می‌تواند تحت کشت شالی قرار بگیرد اما در سال ۱۳۹۵ درمجموع ۷۳ هزار هکتار از زمین‌های زراعی زیر کشت شالی قرار گرفت و در مرداد ۱۳۹۶ این رقم به ۹۰ هزار هکتار رسیده بود

وی اظهار می‌کند: در استان گلستان تا آنجا که اطلاع داریم برای کشت برنج استفاده از آب‌های زیرزمینی ضروری است، لذا افزون بر ۳۵ هزار حلقه چاه حفرشده که  از این تعداد چاه فقط ۱۸ هزار و ۹۰۰ حلقه چاه‌های استان مجاز هستند.

نوسانات آبی درگذشته

با وجود اینکه پسروی آب نگرانی بسیاری را در بین دوستداران محیط زیست ایجاد کرده است اما مدیرکل حفاظت محیط‌زیست گلستان نوسانات آب خلیج گرگان را منسوب به سابقه دانسته و اظهار می کند: در برهه‌ای در سال ۱۳۴۲ بیشترین پسروی آب خلیج و در سال ۱۳۷۵ بیشترین پیشروی آب خلیج را داشتیم والان نیز این نوسانات در حال انجام است.

محمدرضا کنعانی در این رابطه می‌گوید: خلیج گرگان دارای یک اکوسیستم منحصربه‌فرد و متأثر از دو حوضه آبخیز آب شیرین از بالادست و آب‌شور از دریا به خلیج است لذا با انجام لایروبی و برقراری ارتباط بین خلیج گرگان و دریای خزر، نمی‌توان انتظار ورود آب اضافه به خلیج و احیای سطح خشک‌شده آن را داشت.

گفتنی است معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی نیز در کارگاه تخصصی خلیج گرگان که با حضور جمعی از دانشگاهیان، کارشناسان و مدیران گلستان برگزار شد اظهار داشت: بر اساس فرضیه‌هایی مانند احتمال نجات خلیج در صورت لایروبی کانال خزینی نمی‌توان برای احیای خلیج گرگان تصمیم‌گیری کرد و این کار به مطالعات عمیق و بررسی همه جوانب احتیاج دارد.

حمید علیزاده یادآور شد: گفت: هرچند خلیج گرگان زیر فشار فعالیت مخرب محیطی ازجمله رهاسازی فاضلاب خانگی و کشاورزی قرار دارد اما خطر خشک‌سالی این پهنه آبی را تهدید نمی‌کند.

وی به وضعیت منابع آبی دریای خزر اشاره کرد و گفت: زمزمه‌های احتمال خشک شدن این دریاچه مبنای علمی ندارد و با توجه به حجم فراوان ورودی آب، این دریا در معرض خطر خشک‌سالی نیست.