محمدحسین مروج کاشانی/

 آستان قدس رضوی در کنار ارائه خدمات فرهنگی، مذهبی، اجتماعی و... به زائران و مجاوران بارگاه مطهر امام رضا(ع) در زمینه ارائه خدمات در حوزه‌های بهداشت و درمان، سلامت و دارو نیز فعالیت‌های قابل توجهی پس از پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون انجام داده است. تجهیز مؤسسه درمانی دارالشفاء امام (ع)، ساخت و تجهیز بیمارستان فوق تخصصی رضوی، تأسیس شرکت داروسازی ثامن، اجرای دقیق وقف‌نامه‌های مرتبط با حوزه درمان و سلامت و... از جمله این موارد به شمار می‌رود.

در گفت‌وگو با مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان سامان داروی هشتم وابسته به آستان قدس رضوی به بررسی فعالیت‌ها و خدمات این شرکت پرداختیم. دکتر «امیرحسین مقصودی» در فضایی صمیمی پاسخگوی پرسش‌های ما بود. وی دانش‌آموخته مقطع دکترای رشته تحصیلی بیوتکنولوژی است.

آقای دکتر! چه ضرورتی داشت تا شرکت دانش‌بنیان سامان داروی هشتم در مجموعه آستان قدس رضوی راه‌اندازی شود؟

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، انجام فعالیت‌های مختلف مذهبی، دینی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و... به منظور ارائه خدمات بهتر و بیشتر به زائران و مجاوران حرم مطهر امام رضا(ع) و هموطنان عزیز همواره مورد توجه تشکیلات آستان قدس رضوی بوده است. یکی از این عرصه‌ها، حوزه بهداشت و درمان، سلامت و دارو بوده است که مورد توجه قرار گرفت. تولید و ساخت داروهای حیاتی برای رفع نیازهای کشور و کاهش واردات، تسهیل و تسریع دسترسی بیماران به این گونه داروها، جلوگیری از خروج ارز، کاهش وابستگی کشور به خارج و... از جمله اهدافی است که در زمینه ورود آستان قدس رضوی به این عرصه مورد توجه قرار گرفت.

شرکت سامان داروی هشتم، شرکتی دانش‌بنیان است که زیر نظر هلدینگ سلامت و داروی سازمان اقتصادی رضوی در سال ۱۳۸۷ تأسیس و پروژه تحقیقاتی تولید داروی «فاکتور۸ نوترکیب انسانی»؛ یکی از پیچیده‌ترین محصولات دارویی روز دنیا در آن زمان را در دستور کار خود قرار داد. این شرکت در سال ۱۳۹۴، موفق به تولید نخستین فاکتور۸ انعقادی نوترکیب ایرانی با نام تجاری «سافاکتو AF» شد و نویدی خوش را به بیماران هموفیلی نوع A کشور داد. همزمان با شروع تحقیقات برای تولید این دارو، شروع ساخت یک کارخانه تولید محصولات بایوتکنولوژی با هدف اخذ گواهینامه GMP اروپا را نیز شروع کرد و پس از افتتاح در سال ۱۳۹۷، در سال ۱۳۹۸ موفق به دریافت گواهینامه GMP وزارت بهداشت با درجه A شد. با این توصیف، شرکت سامان داروی هشتم در حال حاضر یکی از پنج شرکت دارویی تولیدکننده فاکتور۸ در جهان به شمار می‌آید که البته محصول فاکتور۸ نوترکیب آن آخرین نسل از فاکتور۸ موجود در دنیاست که فقط دو شرکت در جهان موفق به تولید آن شده‌اند. بنابراین توجه ویژه آستان قدس با عنایت به ظرفیت‌های موجود در سابقه ورود این آستان مبارک در راه‌اندازی و تجهیز شرکت مهمی همچون شرکت داروسازی ثامن، اطمینان به توانایی‌های نیروهای داخلی، استفاده بهینه از ظرفیت‌های موجود و رفع نیازهای بیماران (به خصوص بیماران هموفیلی) و... ضرورت راه‌اندازی این شرکت را به خوبی بیان می‌دارد.

نتیجه فعالیت این شرکت در رفع احتیاجات درمانی و دارویی کشور مربوط به بیماران مورد نظر چه بوده است؟

شرکت سامان داروی هشتم در پایان سال ۹۸ توانست بیش از ۸۵ درصد نیاز بیماران هموفیلی کشور به داروی فاکتور۸ (برابر با حداکثر نیاز فاکتور۸ نوترکیب) را تأمین کند. این شرکت با هماهنگی با سازمان غذا و دارو و معاونت درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی حداکثر نیاز کشور به فاکتور۸ را در سه ماهه نخست سال ۹۹ تولید و هم اکنون معادل نیاز ۶ ماه کشور را ذخیره‌سازی کرده است. کشور عزیزمان همانند بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته درصدد تغییر درمان از نوع پلاسمایی به نوع نوترکیب این دارو است. همان طوری که می‌دانید داروهای نوترکیب مزایای بسیار فراوانی نسبت به پلاسمایی دارند که از آن جمله می‌توان به عدم انتقال آلودگی و بیماری، کارایی بهتر، سرعت اثربخشی بیشتر و در نهایت افزایش کیفیت زندگی بیماران هموفیلی را نام برد. ضمن اینکه تولید این دارو کشور را از واردات بی‌نیاز می‌کند و چنانچه سیاست‌های کشور در راستای استفاده از قابلیت‌های این شرکت تولیدکننده داخلی باشد با پرهیز از موازی‌کاری و واردات بی‌رویه، محصول داخلی در بازار طبق برنامه از پیش تعیین شده عرضه می‌شود و تولید محصول فاکتور۸ نوترکیب، سالانه ۵۰ تا ۶۰ میلیون دلار صرفه‌جویی ارزی برای کشور به همراه دارد. این دارو پس از تولید در شرکت سامان داروی هشتم توسط شرکت توزیع «یاراطب ثامن» در اختیار مراکز معرفی شده از سوی معاونت درمان و سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت قرار می‌گیرد که میزان سهمیه هر مرکز هم توسط این نهادهای دولتی تعیین می‌شود.

خوشبختانه ساخت کارخانه تولید محصولات بیوتکنولوژی در مشهد با رویکرد صادرات محصولات و با بالاترین استانداردهای جهانی انجام شده که به اذعان مسئولان امر از باکیفیت‌ترین سایت‌های کشور است. به کارگیری فناوری روز جهانی، این شرکت را قادر ساخته تنها در یک چرخه تولید یک ماهه، تمام نیاز کشور به داروی مهم و راهبردی فاکتور۸ را تأمین کند و نیاز بیش از ۶ ماه کشور را هم ذخیره‌سازی کند تا خانواده‌های بیماران هموفیلی بابت تأمین به موقع دارو آسوده خاطر باشند.

چه قدر در زمینه تحقق شعار سال، یعنی جهش تولید توانسته‌اید موفق باشید؟

در زمینه «جهش تولید» که از سوی رهبر معظم انقلاب مورد تأکید قرار گرفته است، این شرکت فعالیت‌های خود را در این مسیر از سال ۹۸ آغاز کرد. در ابتدای سال گذشته، سهم این شرکت در تأمین نیاز فاکتور۸ بیماران هموفیلی کشور، سهم ناچیزی بود ولی با حمایت سازمان غذا و دارو، معاونت درمان وزارت بهداشت و حرکت جهادی که در شرکت سامان داروی هشتم صورت گرفت، این شرکت در پایان سال گذشته توانست با تأمین بیش از ۸۵ درصد نیاز بیماران هموفیلی کشور، جهش حدود ۳۰۰ درصدی در میزان تولید این شرکت را ثبت کند. از طرفی دیگر، چون مردم عزیز کشورمان شایستگی استفاده از بهترین نوع درمان را دارند به همین دلیل همزمان با اقدام‌های فوق، ارائه برنامه پروفیلاکسی(پیشگیرانه) به معاونت درمان وزارت بهداشت را در دستور کار قرار دادیم تا از ظرفیت و توان این شرکت برای امنیت خاطر کامل بیماران به نحو مطلوب استفاده شود.

در زمینه تولید محصولات و داروهای جدید و ارتقای فعالیت‌ها، چه اقدامی در این شرکت انجام شده است؟

اولویت آستان قدس رضوی و به تبع آن شرکت سامان داروی هشتم، تولید و ساخت محصولاتی است که در داخل کشور تولید نمی‌شوند. در همین چارچوب خوشبختانه دانشمندان جوان و متخصص شرکت در حال حاضر روی تولید ۶ محصول دیگر به موفقیت‌های خوبی رسیده‌اند که تعدادی از آن‌ها مراحل نهایی تولید خود را طی می‌کنند. این محصولات که در حوزه داروهای بایوتکنولوژی قرار دارند و شامل داروهای ضدسرطان، اتوایمیون و... می‌شوند، به تدریج با گذراندن مراحل تأییدی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در آینده نزدیک به چرخه دارویی کشور وارد خواهند شد.

ما امیدواریم شرکت سامان داروی هشتم با توجه به برنامه‌هایی که در زمینه تولید، عرضه دارو و ورود محصولات جدید به سبد دارویی خود در بازار دارد، بتواند در پایان سال ۹۹ به جهش و رشد بیشتری از نظر عملکرد نسبت به سال گذشته نایل آید، چنان که در حال حاضر نیز شاهد جهش تولید چه از نظر حجم تولید و چه از نظر بهره‌وری در این شرکت هستیم. در کنار این موضوع ما به صادرات محصولات تولیدی به خارج از کشور هم اندیشیده‌ایم.

از طرف دیگر کیفیت و استاندارد بالای جهانی محصولات تولیدی این شرکت سبب شده که همواره درخواست‌های متعدد از کشورهای مختلف برای خریداری این محصول ارائه شود که همواره اولویت نخست شرکت، تأمین ۱۰۰درصدی نیاز داخلی بوده است که خوشبختانه در سال جاری و با حمایت‌های معاونت درمان وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو، این اتفاق رخ داد و به زودی شاهد صادرات این محصول خواهیم بود. هدف اول سایت تولیدی این شرکت، دریافت گواهینامه GMP وزارت بهداشت ایران بوده که خوشبختانه در زمستان سال گذشته موفق به دریافت آن با رتبه A شد. ضمن اینکه این شرکت هم اکنون برنامه‌ریزی‌های لازم برای دریافت GMP اروپا را انجام داده که به امید خدا با دریافت آن، گام بسیار مهمی در راستای ارتقای جایگاه ایران در تولید محصولات بیوتکولوژی برداشته خواهد شد و مسیر برای صادرات سایر محصولات هموار می‌شود.

به عنوان یک شرکت تولیدی دارویی چه موانعی در زمینه فعالیت این شرکت وجود دارد؟

گرچه تحریم‌ها روی فعالیت تولیدکنندگان کشور اثرگذار بوده است، اما شرکت‌های تولیدکننده دارو به ویژه داروهای بایوتک، سال‌هاست در شرایط تحریم کار می‌کنند و می‌دانند چگونه در این شرایط فعالیت‌های خود را مدیریت کرده و اجازه ندهند بازار با کمبود مواجه شود. بنابراین اگر تحریم‌ها را کنار گذاشته و با سیاست‌های درست همچون اختصاص به موقع ارز و پرداخت معوقات شرکت‌های تولیدی، از آن‌ها حمایت شود در فرایند تولید کشور وقفه‌ای ایجاد نخواهد شد. در حال حاضر نیز شرکت‌های دارویی بایوتک مثل شرکت سامان داروی هشتم به تعهدات خود عمل کرده و کمبودی در این حوزه دارویی در بازار وجود ندارد، زیرا اندوخته‌های علمی و دانشی که در اختیار این شرکت‌هاست، آن‌ها را خیلی وابسته به خارج از کشور نمی‌کند. از طرف دیگر تولید محصولات راهبردی و وارداتی مشکلات خاص خود را دارند. به طور مثال تا پیش از تولید داروی فاکتور۸ نوترکیب در کشور، شرکت‌های خارجی حاضر به فروش حتی نوع پلاسمایی آن به ما نبودند و در هر مرحله از پیشرفت که متوجه موفقیت شرکت می‌شدند، اقدام به کاهش قیمت و ارائه مشوق می‌کردند. به گونه‌ای که در یک برهه از زمان، حتی حاضر به تحویل رایگان به صورت کمک‌های بشردوستانه شدند. اکنون اما دو سال است که با حربه واردات دارویی و با تاریخ انقضای کم و سپس فشار به سازمان غذا و دارو و وزارت بهداشت، اقدام به توزیع داروهای وارداتی می‌کنند که این اتفاق به تازگی نیز در سال ۱۳۹۹ به وقوع پیوسته و موجب عدم اختصاص ارز برای تأمین مواد اولیه به این شرکت شده است.

این اتفاق در حالی رخ می‌دهد که تغییر رویکرد درمان از ریکامبیننت به پلاسمایی خطرات جدی برای سلامت بیماران هموفیلی دارد و نه تنها ضرر و زیان قابل توجه مالی به کشور و شرکت تولیدکننده داخلی وارد می‌کند، بلکه سلامتی مصرف‌کنندگان را نیز با تهدید جدی مواجه ساخته است. امیدواریم سلامتی بیماران و دستاوردهای مهم کشور در زمینه تولید این محصول راهبردی به خاطر منافع کوتاه‌مدت نادیده گرفته نشود.