قدس آنلاین-گروه استان ها: از هنگامی‌که کلنگ احداث پل شهید کلانتری به‌عنوان طولانی‌ترین پل ساخته‌شده در ایران به طول ۱۷۰۹ متر بر روی دریاچهٔ ارومیه بر زمین خورد از همان زمان حرف‌وحدیث‌ها برای خطرات و عواقب زیست‌محیطی دریاچه هم بالا گرفت.

اگرچه این پل فاصلهٔ میان دو شهر تبریز و ارومیه را به ۱۳۵ کیلومتر کاهش داده و بساط انتظار و جابجایی خودروها توسط یدک‌کش‌های دریایی را جمع کرد اما همواره این موضوع که این پل می‌تواند توازن زیست‌محیطی را بر هم بزند به‌عنوان مهم‌ترین دغدغه دوستداران محیط‌زیست مطرح بوده است.

جاده میان‌گذر دریاچه ارومیه با طولی در حدود ۱۵.۵ کیلومتر، ساحل غربی و شرقی دریاچه را به هم متصل می‌کند اما این جاده و خاک‌ریزهای احداث‌شده افزون بر ۱۸ سال است که موردبحث و جدل بین دوستداران محیط‌زیست و هم‌چنین مسئولان است.

آنچه گذشت

دریاچه ارومیه به‌عنوان بزرگ‌ترین دریاچه داخلی در شبکه آبی ایران و به‌عنوان تالاب بین‌المللی در کنوانسیون رامسر ثبت‌شده است و از مهم‌ترین میراث‌های طبیعی، تاریخی و فرهنگی ایران به شمار می‌رود.

متأسفانه در سال‌های گذشته سطح آب دریاچه ارومیه پایین آمد و خشکیدگی ناشی از علاوه بر ایجاد توفان‌های نمکی موجب مهاجرت بسیاری از ساکنان هم‌جوارش شد.

هرچند که بسیاری از افراد در فضای مجازی سعی دارند تا تمامی تقصیرها به گردن جاده و پل احداث‌شده بر روی این دریاچه بیندازند اما واقعیت این است بنا بر گفته مسئولان احداث این جاده نمی‌تواند گناه خشک‌سالی گذشته را به گردن بگیرد.

پیش‌ازاین هم مدیر دفتر استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان غربی با دفاع از بی‌نقص بودن پل احداث‌شده ابراز کرد: قبل از احداث این پل مطالعات زیست‌محیطی صورت گرفت و نتیجه به‌دست‌آمده از این مطالعات نشان می‌داد که این پل در خشکی دریاچه نقشی نداشته است.

فرهاد سرخوش افزود: بر اساس مطالعات علمی، مهم‌ترین عوامل اصلی کاهش آب دریاچه ارومیه، کاهش سهم آب‌های ورودی به دریاچه در اثر توسعه کشاورزی، برداشت‌های غیرمجاز از منابع آب سطحی و زیرزمینی، تغییرات اقلیمی و استمرار خشک‌سالی‌های نسبی در سال‌های اخیر بوده است.

وی بیان کرد: البته نمی‌توان گفت جاده ارتباطی احداث‌شده سهمی در این ماجرا نداشته است چراکه پس از مطالعات خاک‌ریزهای دو طرف دریاچه مشکلاتشان شناسایی شد.

تحقیقات دانشگاهی چه می‌گوید

در حالی مدیر دفتر استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان غربی مدعی عدم تأثیر پل در خشکیدگی دریاچه و هم‌چنین وجود برخی مشکلات در خاک‌ریزهای ایجادشده است که تحقیقات دانشگاه تبریز با انجمن هیدرولیک ایران نیز در همین راستا بر این ادعا مهر تائید می‌زند.

در تحقیقاتی که انجمن هیدرولیک ایران و دانشگاه تبریز در همین راستا انجام داده است عامل اصلی خشک شدن دریاچه ارومیه کاهش منابع آب سطحی ورودی به این دریاچه از طریق تعدی به حقابه زیست‌محیطی این دریاچه در کل سطح آبریز دریاچه ارومیه عنوان‌شده است و به‌صراحت قیدشده است جاده میان‌گذر به دلیل عدم تأثیر بر کاهش حجم آب ورودی به دریاچه ارومیه به‌عنوان عامل اصلی خشک شدن دریاچه ارومیه شناسایی نمی‌شود.

البته در این تحقیق عنوان‌شده است: پل میان‌گذر کفایت لازم برای انتقال جریان بین دو ناحیه شمالی و جنوبی دریاچه را ندارد  و لذا اصلاح میان‌گذر از طریق بازشدگی‌های جدید برای کاهش بحران محیط‌زیستی دریاچه ارومیه ضروری است.

رفع دغدغه دوستداران محیط‌زیست

در همین راستا مدیر پروژه مهندسین مشاور طرح نواندیش بابیان اینکه نقش پل میان‌گذر و خاک‌ریز دریاچه ارومیه در اختلال چرخش آب از جنوب به شمال دریاچه ارومیه برای اولین بار در سال ۱۳۸۱ به‌صورت رسمی مطرح شد، گفت: چرخش نکردن آب از جنوب به شمال این دریاچه یک مورد زیست‌محیطی است ولی ربطی به تراز آن ندارد.

احسان مختاری با اشاره به اینکه ۸۰ درصد آب دریاچه ارومیه از قسمت جنوبی آن تأمین می‌شود، اظهار داشت: در همان سال ۱۳۸۱ مطالعاتی نیز در این راستا انجام شد ولی به دلیل اینکه این عدم تعادل در چرخش آب نقشی در تغییر تراز دریاچه ارومیه نداشت و صرفاً در میزان شوری اثرگذار بود، موردتوجه قرار نگرفت.

وی در رابطه با گزارش دانشگاه تبریز از این مشکل دریاچه ارومیه در سال ۱۳۹۵، بیان کرد: دانشگاه تبریز چهار سال پیش طی یک مطالعه تحقیقاتی به مختل شدن میزان شوری آب در شمال و جنوب دریاچه ارومیه اشاره‌کرده بود.

مدیر پروژه مهندسین مشاور طرح نواندیش بابیان اینکه در سال ۱۳۹۶ نیز انجمن هیدرولیک ایران طی بیانیه‌ای برای تنظیم گردش آب و میزان شوری دریاچه ارومیه چندین سناریو تعریف کرد، گفت: ایجاد یک پل یک کیلومتری یا ۲ دریچه ۵۰۰ متری برای گردش آب از جنوب به شمال دریاچه ارومیه ازجمله مهم‌ترین این سناریوها بود.

مختاری حساسیت‌های زیست‌محیطی را دلیلی عنوان کرد که ستاد احیای دریاچه ارومیه و وزارت راه و شهرسازی را بر آن داشت تا نسبت به تعادل در چرخش آب دریاچه ارومیه وارد عمل شوند.

وی با اعلام اینکه هم‌اینک مطالعات هیدرولوژی و زیست‌محیطی این طرح در حال اجراست، گفت: تا به این لحظه، مطالعات بر روی ۲ آبگذر بافاصله پنج و ۲.۵ کیلومتری از میان‌گذر دریاچه ارومیه در حال انجام است که طراحی آن نیز به‌زودی آغاز می‌شود.