قدس آنلاین: فصل جدید برنامه «زاویه» با عنوان «مناسبات حجاب و سیاست در ایران» در حالی روی آنتن زنده شبکه چهار رفت که پس از پخش، با حواشی و بازخوردهای فراوانی در فضای رسانه‌ای کشور روبه‌رو شد. این برنامه که در نخستین قسمت از پانزدهمین فصلش میزبان حجت‌الاسلام دکتر حسین سوزنچی، دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم(ع) و نویسنده کتاب «حجاب در آیات و روایات؛ نقدی بر کتاب حجاب شرعی در عصر پیامبر (ص)» و همچنین مهدی نصیری، پژوهشگر حوزه دین و سیاست و نویسنده کتاب «جایگاه اجتماعی زن از منظر اسلام» بود به بحث الزام حجاب در ایران و مناقشات پیرامون آن پرداخت.
انتشار برش‌هایی از این برنامه در فضای مجازی درباره آمارهایی که باورها و نظرات مردم در مورد الزام به حجاب را در پیمایش‌های رسمی نشان می‌داد، از مهم‌ترین بخش‌هایی بود که بازخوردهای فراوانی در فضای حقیقی و مجازی داشت. اظهارات پیرامون این نظرسنجی‌ها به‌ویژه از سوی مهدی نصیری و آماری که او از سوی... ی. در این برنامه ارائه داد منجر به واکنش پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت ارشاد و صدور بیانیه‌ای در این زمینه این آمار شد.
مهدی نصیری که در این برنامه و در دوگانه الزام و التزام درباره حجاب، ایده التزام را نمایندگی می‌کرد با بیان اینکه در دوگانه تکلیف و نتیجه باید به نتیجه کار نیز در مقام حکمرانی توجه داشت، به آمار اشاره کرده و اظهار کرد: این نحوه مواجهه‌ای که با حجاب از پس از انقلاب تا به امروز در پیش گرفتیم مبنی بر اینکه این فریضه الهی است و باید تثبیت و گسترشش دهیم، تأثیر مثبتی نداشته و بعضاً تأثیر معکوسی داشته است. از سال ۷۳ به این طرف نظرسنجی‌های بسیاری نشان می‌دهد سالی بین یک تا ۲ درصد افت حجاب داریم و این محسوس هم است. میانگین عدم رعایت حجاب شرعی در کشور ما ۷۰ درصد است و سیر نزولی رعایت حجاب را هم شاهدیم.
نصیری اما در بیان ادله خود به این آمار بسنده نکرده و در ادامه به آمار دیگری هم استناد کرد: بر اساس پیمایشی که وزارت ارشاد در سال ۱۳۹۴ داشته، بیشتر از ۷۰ درصد جامعه ایرانی با الزام حجاب موافق نیست.
وی در ادامه و در واکنش به اظهارات سوزنچی که آمار ارائه شده توسط او را صحیح نمی‌داند و نسبت به صحت آن‌ها خدشه وارد می‌کند، عنوان کرد: من درباره آمارها این را بگویم که تقریباً ۱۵ سالی است در جریان آمارهایی که شورای فرهنگ عمومی کشور و وزارت ارشاد درباره این موضوع ارائه می‌دهد هستم. این آماری هم که گفتم بالای ۷۰ درصد مخالف حجاب الزامی هستند برمی‌گردد به آماری که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تهیه کرده و نکته جالب آن هم این بود که در شهر قم هم درصد مخالفان الزام بیشتر از موافقان بود و در استانی مثل خراسان جنوبی نیز این درصد با هم مساوی بود. البته آمارهای دیگری هم هست که کمی متفاوت است، اما از نکات جالب این است که ما به دلیل اینکه نتایج آمارها در این موضوع خیلی مطلوب ما نبود نتایج را منتشر نکرده‌ایم. حتی کمتر به این موضوع تن دادیم که یک مرکز آماری معتبر بی‌طرف انتخاب کنیم و بخواهیم آمارهای این مسئله را با دقت بالایی در جامعه دربیاورد.
اما در خلال مصاحبه و بحث‌ها درباره این موضوع، حسین سوزنچی که ایده الزام در حجاب را نمایندگی می‌کرد نیز برای تأیید حرف‌های خود به آمار استناد کرده و اشاره کرد: باید برویم در بطن جامعه و یک بررسی آماری و پژوهشی انجام شود تا ببینیم نظر مردم چیست؟ در آخرین پژوهشی که من پیدا کردم سال ۱۳۹۶ یک پژوهش میدانی گسترده در کل کشور انجام شده است و بر اساس آن از افراد می‌پرسند حداقل پوشش مقبول اسلام چیست؟ ۸۵ درصد حرف اسلام را می‌دانستند چیست. می‌پرسند دستور اسلام باید رعایت شود یا خیر؟ ۶۸٫۷ درصد می‌گویند باید الزام شود. جامعه مخاطب این نظرسنجی هم خانم‌ها هستند. پس آن‌هایی که می‌گویند الزام نشود، اکثریت نیستند. ۲۱ درصد می‌گویند سودمند است اما الزامش نکنید مانند فرمایشی که آقای نصیری هم فرمودند. سپس از آن‌ها می‌پرسند فارغ از اینکه نظر اسلام چیست، به نظر خودِ شما زن‌ها چگونه در جامعه حضور داشته باشند؟ ۶۶٫۳ درصد می‌گویند پوشش کامل داشته باشند. یعنی می‌خواهم بگویم این حرف که می‌گویند اکثریت، مخالف الزام حجاب هستند پژوهش میدانی می‌گوید این‌طور نیست.
سوزنچی در ادامه بحث‌هایش به منبع آمار نصیری خدشه وارد کرده و گفت: درزمینه آماری که ایشان دادند، من خیلی تعجب می‌کنم و نمی‌دانم از کجا آورده‌اند. آن آماری که من در ابتدا دادم کار مرکز پژوهش‌های صداوسیما در سال ۱۳۹۶ بود که یک پژوهش بسیار مفصلی هم بود. اینکه فرمودند ۷۰ درصد قائل به عدم الزام حجاب هستند چنین چیزی وجود ندارد. بله، در قشر فوق لیسانس و دکترا این آمار می‌تواند باشد، نزدیک شصت و خرده‌ای درصد می‌گویند الزام نباشد، اما شما باید فضای عمومی جامعه را ببینید. کشوری که تهران دارد، شهرستان هم دارد. از افراد پرسیده‌اند حجاب زنان باید چگونه باشد؟ ۶۶٫۳ درصد گفته‌اند پوشش کامل به جز کفین و صورت، حالا چه با مانتو و چه با چادر، ۲۵ درصد گفته‌اند پوشش حداقلی یعنی روسری باشد اما یقه‌اش باز باشد و مقداری از مو هم دیده شود.
پایان این مناقشه در خصوص آمار اما درنهایت منجر به انتشار بیانیه‌ای از طرف روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت ارشاد شد که در آن عنوان شد:
به‌تازگی آقای مهدی نصیری، مدیر مسئول سابق روزنامه کیهان در برنامه تلویزیونی شبکه ۴ به یافته‌ای از نتایج موج سوم پیمایش ملی ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان اشاره کرده است که در تعارض جدی با یافته‌های واقعی این پیمایش است. وی گفته است: «براساس آمار وزارت ارشاد ۷۰ درصد مردم ایران مخالف الزام به حجاب هستند».
در پیمایش ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان (پژوهشی که در سال ۱۳۹۴ و در سطح شهری و روستایی کشور انجام شده است) سؤال شده تا چه اندازه با این جمله که «همه خانم‌ها باید حجاب داشته باشند حتی اگر به آن اعتقاد نداشته باشند» موافق یا مخالف هستید؟
براساس نتایج بدست آمده از این پیمایش، ۵۳.۱ درصد موافق این گزینه بوده و تنها ۲۲.۲ درصد با آن مخالفت کرده‌اند. ۲۴.۸ درصد نیز گزینه نه موافق نه مخالف را انتخاب کرده‌اند. بنابراین برداشت و اظهارنظر آقای نصیری با یافته‌های این پژوهش کاملاً ناهمخوان است.
نمودار ۱: توزیع فراوانی نظر پاسخگویان در خصوص حجاب
توزیع استانی نظر پاسخگویان در این سؤال نیز در نمودار ۲ آورده شده است.
لازم به یادآوری است ستون آبی رنگ نمودار ۲ از تجمیع درصد افراد «مخالف حجاب اجباری» با افراد بی‌طرف (کسانی که گفته‌اند نه موافق‌اند و نه مخالف) شکل گرفته است. هرچند افرادی که نظر خود را در قالب «نه موافق و نه مخالف» اظهار کرده‌اند را نمی‌توان الزاماً مخالف حجاب اجباری در نظر گرفت.
در دو استان نام برده آقای نصیری (قم و خراسان جنوبی) درصد موافقان با این گویه، از مخالفان بیشتر است. بنابراین در هر دو مورد اعلامی آقای نصیری، یافته‌های مستخرج از این طرح، با اظهارات ایشان در تضاد است.
نمودار ۲: توزیع فراوانی نظر پاسخگویان در خصوص حجاب در استان‌های کشور
پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ضمن استقبال از تحلیل علمی داده‌های برآمده از پیمایش‌های ملی پژوهشگاه، انتظار دارد تحلیل و استفاده از این داده‌ها همراه با رعایت اصول علمی باشد.
نظر شما