محبوبه‌ناطق/
خبر، کوتاه است؛ آوارگونه کوتاه است. آنچه چهار سال در پستوی ذهنمان داشتیم و از ترس بر زبان نمی‌آوردیم، بالاخره بر سرمان آمد. دلهره همگانی از دست دادن عزیزی که مدت‌ها با بیماری و مرگ دست به گریبان بود و یک سالی بود که همه حساس شده بودند به ترکیب بیمارستان «جم» و اخباری که از آن بیرون می‌آمد، اما سرانجام خبر آوار شد و دل‌هایمان شکست و روزنه به چشم‌هایمان جست و رودها جاری شد.
محمدرضا شجریان، چهار سال پس از آنکه برای آخرین بار جلو دوربین ظاهر شد و اعلام کرد ۱۵سال است به بیماری سرطان مبتلاست، یکشنبه ۱۳مهر ۱۳۹۹، به دلیل افت سطح هوشیاری در حدِ نزدیک به کمایِ مطلق به بخش مراقبت‌های ویژه در بیمارستان جم تهران منتقل شد و عاقبت بعدازظهرِ پنجشنبه ۱۷مهر ۱۳۹۹ در ۸۰سالگی درگذشت. همایون شجریان، فرزند محمدرضا شجریان، خبر درگذشت پدرش را در اینستاگرام رسمی خود تأیید کرد و نوشت: «خاک پای مردم ایران به دیار معشوق پرواز کرد».
تمام تلاشمان را کردیم
پزشک معالج محمدرضا شجریان در جلو درب اصلی بیمارستان، در میان جمع مردم با تأکید بر اینکه همه امکانات برای درمان استاد آواز ایران به کار گرفته شد، گفت: این چند روز با تلاش همه همکاران که در رشته‌های مختلف خدمت می‌کنند، همه درمان‌های لازم را برای استاد انجام دادیم و شبانه‌روز در خدمت او بودیم، ولی با توجه به نارسایی‌های متعدد ارگان‌های مختلف، دیگر ادامه درمان و نجات او میسر نبود.
حسن عباسی افزود: استاد شجریان از حدود ۶ ماه پیش گرفتاری‌های متعددی پیدا کرده بود و پیش از این دو بار در این بیمارستان (جم) بستری شدند و با تمهیدات صورت گرفته گرفتاری‌های خیلی حاد، کنترل شد. از سه، چهار روز پیش متأسفانه گرفتاری‌های شدیدی در ارگان‌های مختلف استاد از جمله در قلب، کلیه و ریه دست به دست هم داد و مشکلات ما را تشدید کرد و به ناچار در بخش آی‌سی‌یو بستری شدند.
وی گفت: این چند روز با تلاش همه همکاران که در رشته‌های مختلف خدمت می‌کنند تمام امکانات را به کار گرفتیم و همه کارها و درمان‌های لازم را برای استاد انجام دادیم و شبانه‌روز در خدمت او بودیم، ولی با توجه به نارسایی‌های متعدد، دیگر ادامه درمان و نجات استاد میسر نبود و متأسفانه روز پنجشنبه 17مهرماه ساعت 16:13 بعدازظهر از میان ما رفت. محمدرضا شجریان موسیقیدان و خواننده سبک اصیل‌ایرانی بود. وی همچنین خوش‌نویس در خطِ نستعلیق، رئیس شورای عالی خانه موسیقی ایران، بنیان‌گذار گروه شهناز و مبدع چند ساز موسیقی بود. او در قرائت قرآن نیز فعالیت داشت و دعای «ربنا» معروف‌ترین تلاوت قرآنیِ او بود؛ این اثر را سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، به عنوان اثر ملی ثبت کرده است.
همسنگ حافظ
تاریخ هنر موسیقی و آواز ایران را از هر طرف که ورق بزنی به یک نام می‌رسی؛ نامی که مانند قله دماوند ایستا و ماناست؛ همسنگ حافظ و سعدی و فردوسی در شعر. مادر دهر چون او نزاده و دیگر نخواهد زاد.
در تعریف او همین بس که هوشنگ ابتهاج در منزلش و در گفت‌وگویی با دکتر شفیعی‌کدکنی می‌گوید: «رضا! من نمی‌توانم تصور کنم ایران باشد و بگویند شجریان نیست؛ یعنی من اصلاً ایران بدون شجریان را نمی‌توانم تصور کنم».
شفیعی‌کدکنی: «مسلم است؛ مثل حافظ می‌ماند، اگر حافظ نباشد ایران وجود ندارد».
در نخستین ساعات اعلام درگذشت شهریار و خسرو آوازایران روبه‌روی بیمارستان جم در خیابان مطهری تهران با کسانی که برای آخرین خداحافظی با شجریان جمع شده بودند گفت‌وگو کردیم.
مریم، بانویی که بغض راه گلویش را بسته می‌گوید: «حق بده، اگر باور نمی‌کنیم در گوشه‌ای از این شهر حتی زیر ماسک اکسیژن دیگر نداریمت. باور نمی‌کنیم رفتنت را، هر چند کلاغان شوم بارها خبر رفتنت را غار کشیده بودند و آرزو می‌کردیم این بار هم خبر شوم، غار کلاغان باشد».
نظری، مردی مسن است که شانه‌هایش از فرط گریه می‌لرزد و از گوشی‌اش صدای ربنای شجریان بلند است. او می‌گوید: «باورمان نیست که شهریار آواز ایران، خسرو خوبان موسیقی دیگر بین ما نیست، ما ایمان داریم او در دل‌های ما زنده است، مادامی که ربنایش و ترانه‌هایش را می‌شنویم. تنها جسمش را مانند لباس پاره‌ای به کنار انداخته و در بهشت همنشین خوش‌الحانان شده است. آنکه مانده است ماییم که غمگین و دلتنگیم؛ غم ما از برجا ماندن است نه از رفتن استاد».
علی که با خانمش آمده و در دست شمعی دارد، معتقد است: «مادامی که زمزمه آوازهای شجریان بر لب‌هایمان می‌رقصد و به وجودش در ایران به خود می‌بالیم او زنده است».
همسرش اضافه می‌کند: «ای کاش ویروس کرونا نبود و مردم به اندازه حقی که بر گردنشان بود فرصت تشییعِ او را داشتند، اما دلخوشیم به اینکه راه‌های دیگری برای ادای‌دین به شهریار بی‌بدیل آواز وجود دارد».
مبینا دختری است که می‌گوید اصالتاً مشهدی است و تا خبر را شنیده خودش را به بیمارستان جم رسانده: «هزاردستان آوازایران محدود به مرز و جغرافیای مکانی و ذهنی خاصی نیست. او فرزند ایران است و متعلق به همه دنیا. برای عرض احترام و تسلیت به اینجا آمده‌ایم».
پیام تسلیت رئیس‌جمهوری
رئیس‌جمهوری در پیامی با تسلیت درگذشت استاد آوازایران مرحوم «محمدرضا شجریان» تصریح کرد: یقیناً ملت قدرشناس ایران، نام و یاد و آثار این هنرمند محبوب را همواره در خاطره‌ها، زنده نگاه خواهد داشت.
حسن روحانی در حساب توییتری خود نوشت: «استاد محمدرضا جریان چهره برجسته هنری و آفریننده ماندگارترین نواهای دلنشین ایرانی و خواننده ربنای رمضان، میراث ارزشمندی از خود به یادگار گذاشت. یقیناً ملت قدرشناس ایران، نام و یاد و آثار این هنرمند محبوب را همواره در خاطره‌ها، زنده نگاه خواهد داشت».
بدرقه شجریان با آوای «درود»
معاون امورهنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، در پیامِ تسلیتی، تأکید کرد: «استاد محمدرضا شجریان، متولدِ مردم بود و بدرقه او نه به لحن و لهجه «بدرود» که به آوای «درود» خواهد بود».
پیکر محمدرضا شجریان ـ پنجشنبه ۱۷ مهر ماه ـ به بهشت زهرا(س) منتقل و صبح روز جمعه هم پس از تطهیر، به امامت حجت‌الاسلام محمود دعایی بر پیکر این هنرمند فقید اقامه نماز شد.
در مراسم صبح جمعه در بهشت زهرا(س) علاوه بر خانواده مرحوم شجریان، جمعی چند صدنفری از علاقه‌مندان به استاد آواز ایران، مسئولان فرهنگی و همچنین هنرمندانی از جمله حسین علیزاده، داریوش پیرنیاکان، داوود گنجه‌ای، فردین خلعتبری، تهمورس پورناظری، وحید تاج، شهرام صارمی، علی سرابی، زیدالله طلوعی و ... حضور داشتند.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، محمدرضا شجریان را نماد ادبیات و موسیقی ایران خواند. حسین علیزاده، داریوش پیرنیاکان و داوود گنجه‌ای از سخنران‌های این مراسم بودند که هر کدام در جملاتی کوتاه به توصیف استاد شجریان پرداختند.
این مراسم کوتاه، با انتقال پیکر استاد آوازایران به سالن قرائت نماز میت، با اجرای عباس سجادی حدود ساعت ۶ آغاز شد.
در جریان سخنرانی‌های هنرمندان، حسین علیزاده در سخنانی کوتاه در این مراسم تأکید کرد: استاد شجریان نشان داد برای همیشه زنده خواهد ماند و فراموش نمی‌شود.
داریوش پیرنیاکان که توان صحبت نداشت از آرزویش گفت و اینکه دوست داشته وقتی می‌میرد محمدرضا شجریان برایش آواز بخواند.
این هنرمند در بخش دیگری از صحبت‌هایش هم از محمدرضا شجریان با عباراتی چون «دماوند» و «تخت‌جمشید» ایران یاد کرد.
داوود گنجه‌ای هم نسبت به تقارن درگذشت محمدرضا شجریان با روز اربعیناشاره کرد.
نظر شما