به گزارش قدس آنلاین، پانزدهمین قسمت از فصل جدید برنامه «نقد سینما» جمعه شب ۱۸ مهرماه روی آنتن شبکه پنج رفت. در این قسمت از برنامه علاوه‌بر نقد و بررسی مستندهای اربعین در قالب گفتگویی ویژه با علیرضا تابش مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی، کارنامه این بنیاد و برنامه‌ریزی‌ها برای برگزاری سی‌وسومین جشنواره بین‌المللی فیلم کودک مورد بررسی قرار گرفت.
در بخش ابتدایی برنامه امیررضا مافی به‌عنوان میزبان در گفتگو با محسن یزدی رئیس شبکه مستند سیما و وحید چاوش مستندساز به بررسی ابعاد مختلف مستندسازی اربعین پرداخت.
مستندسازی به سبک «توریستی» درباره پیاده‌روی اربعین و تفاوت آن با توجه به معانی این رویداد معنوی، اولین پرسش مافی از مهمانان بود که محسن یزدی در این باره گفت: یکی از اشکالات ما در حوزه مستندسازی، نگاه آیینی صرف به مناسک مذهبی بوده است. اینکه نذری چگونه پخته می‌شود؟ در فلان شهر چه کسی حلیم می‌دهد؟ تعزیه چگونه اجرا می‌شود و سوژه‌هایی از این دست که به نظر می‌رسد از روح مذهبی و توحیدی در آن‌ها خبری نیست. نگاه در این آثار حتی «توریستی» هم نیست.
وی افزود: پیاده‌روی اربعین تا حدود زیادی ما را نجات داد و به‌واسطه جریان مستندسازی اربعین که البته متأسفانه هنوز آثار باکیفیت در آن کم است، اما با روح اربعین، این نگاه در مستندهای ما تقویت شده و شاهد آثار پخته‌تری هستیم.
وحید چاوش اما در مخالفت با این دیدگاه یزدی گفت: من موافق نیستم که جریان مستندسازی به پختگی رسیده است. نسبت به آغار حرکت هم نمی‌توانیم خیلی به وضعیت امروز مستندهای اربعین امیدوار باشیم. سیر صعودی داریم اما با توجه به اهمیت موضوع و آمیختگی آن با فرهنگ مردم، هنوز عقبیم و مردم خیلی از ما جماعت سینماگر و هنرمند جلوتر هستند. ما زبان‌مان در این حوزه خیلی الکن بوده است.
این مستندساز در تحلیل دلیل این وضعیت به نداشتن سبقه مذهبی در میان سینماگران و کم تجربه بودن سینماگران مذهبی در حوزه سینما اشاره کرد.
چاوشی با طرح این پرسش که با گذشت این همه سال از انقلاب امروز ما چند مرتضی آوینی داریم؟ گفت: امروز به تعداد انگشتان دست هم نیستند و البته در آینده خواهیم داشت. در سینمای داستانی مگر چند ابراهیم حاتمی‌کیا دارم؟ بخشی از شرایط امروز سینمای ما معطوف به گذشته است.
محسن یزدی در این بخش به شرایط خوب کلیت سینمای مستند در ایران اشاره کرد و گفت: به لحاظ کمی و کیفی شرایط امروز سینمای مستند ایران بسیار خوب است. در حوزه مستند دینی و آیینی هم معتقدم مراکز فرهنگی متولی حوزه مستند دینی عملکرد خوبی در این سال‌ها داشته‌اند. اگرچه تجربه‌های فردی موفق و پراکنده‌ای در این حوزه داشته‌ایم اما در سامان‌دهی این جریان، مدیریت فرهنگی و نهادهای متولی نیز بی‌تأثیر نبوده‌اند.
یزدی در ادامه بر زمان‌بر بودن تربیت نیروی موثر در میدان مستندسازی تأکید و نسبت به این نگاه که «مستندسازی کاری ندارد و با یک دوربین می‌توان مستند ساخت» انتقاد کرد.
در بخش دیگری از این گفتگو، وحید چاوش درباره تفاوت فرهنگی میان مردم ایران و عراق در تجربه «پیاده‌روی اربعین» گفت: واقعیت این است که تفاوت فرهنگی وجود دارد و حداقل نمونه آن تفاوت زبان است. اما هر ۲ گروه قلبی دارند که همزمان برای سیدالشهدا می‌تپد. این نقطه اشتراک مهمی است. در تمام این سال‌ها که ۱۱ مستند در این فضا کار کرده‌ام، تلاش داشتم از عراقی‌ها خیلی چیزها بیاموزم و امروز دیگر به تفاوت‌ها فکر نمی‌کنم.
یزدی در ادامه با اشاره به ۱۰ سال تجربه و پژوهش وحید چاوش در حوزه مستندسازی اربعین گفت: اینگونه اثر به سرانجام می‌رسد نه اینکه برخی می‌خواهند سه روزه به پیاده‌روی بروند و یک مستند جمع کنند! حاصل چنین نگاهی حتی همان مستند توریستی هم نخواهد بود. یک سری تصاویر به هم چسبیده است که زحمتی برای آن نکشیده‌اند. متأسفانه این افراد کم هم نیستند که به برخی شخصاً ارادت دارم اما کارشان بد است.
در ادامه مافی نسبت به پرداخت برخی مستندسازان به ظواهر پیاده‌روی اربعین انتقاد کرد که چاوش در این زمینه گفت: ظواهری مانند چای دادن و پذیرایی از زائران در این سفره عاشقانه را، من هم دیده‌ام اما سعی کردم در این مرحله باقی نمانم و بگویم در پس این پذیرایی یک عشق جریان دارد و نشان دادن این عشق مهم است. برخی مستندسازان حتی این عشق را هم درک می‌کنند اما مثلاً در قالب نریشن در مستندشان می‌خواهند بگویند «این جماعت عاشق هستند». یک زمانی اینقدر رو به چنین مفاهیمی اشاره می‌کنید، زمانی اما این «عاشق بودن» را به تصویر درمی‌آورید. این کار مهم یک مستندساز است.
وی افزود: من نوعی ۱۰ سال است که در این حوزه کار می‌کنم، کارشناسان و صاحب‌نظران هم به بنده لطف داشته‌اند و می‌گویند خوب کار کرده‌ام، اما هنوز به اندازه فهم خودم احساس می‌کنم نتوانسته‌ام آنچه باید را به تصویر درآورم و این حسرت را در دل دارم.
یزدی در ادامه با تأکید بر اینکه این جنس انتقال معنا به زبان تصویر واقعاً کار دشواری است گفت: آدمی که می‌خواهد وارد این عرصه شود باید تکلیفش با خودش مشخص باشد و بداند که این کار زحمت دارد. پژوهش در این حوزه بسیار حائز اهمیت و این‌ها جزو وظایف ما به‌عنوان مستندساز است.
مدیر شبکه مستند افزود: برخی بابت سخت‌گیری‌های ما در شبکه مستند، انتقاد می‌کنند که چرا از فلان گروه که بچه مسلمان هستند حمایت نمی‌کنید، در پاسخ می‌گویم عشق و علاقه این بچه‌ها محترم اما من مجاز نیستم حتی ۵۰۰ هزارتومان به آن‌ها بدهم. من مسئولم برای کاری که می‌تواند این عشق را به مخاطب منتقل کند، هزینه کنم.
یزدی در ادامه بار دیگر تأکید کرد نسبت به وضعیت آینده سینمای مستند بسیار امیدوار است.
جشنواره فیلم کودک؛ تجربه برگزاری مجازی
بخش بعدی «نقد سینما» شب گذشته به گفتگوی ویژه با علیرضا تابش مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی و دبیر سی‌وسومین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان اختصاص داشت.
تابش در ابتدا در پاسخ به سوال امیررضا مافی درباره تعریف سینمای کودک گفت: سینمای کودک نگاه سینماگران ما به فانتزی‌ها، رویاها و یا داستان‌های حوزه کودک و نوجوان است که بخشی از آن‌ها می‌تواند برای مخاطب کودک و نوجوان باشد و بخشی فیلم‌های درباره کودک و نوجوان.
وی درباره اولویت داشتن فیلم‌های «برای کودک» یا «درباره کودک» هم گفت: فیلم‌های کودک باید برای کودک باشد. آنچه در دنیا اقتصاد سینمای کودک و نوجوان را بارور کرده است و به نظرم ما هم باید بیش از گذشته به آن توجه کنیم، همین فیلم‌های «برای کودک و نوجوان» است.
تابش درباره وضعیت فیلم‌های حاضر در جشنواره سی‌وسوم هم گفت: در فیلم‌های امسال ترکیبی از هر ۲ نوع رویکرد وجود دارد اما تلاش ما در فارابی به‌عنوان حامی سینمای کودک این بوده است که فیلمسازان به وجوه اقتصادی و جذابیت‌های داستانی و قدرت جذب مخاطب بیش از گذشته توجه داشته باشند.
دبیر سی‌وسومین جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان درباره شرایط برگزاری این رویداد در سایه کرونا توضیح داد: از اردیبهشت ماه امسال و پس از مصوبه شورای سیاستگذاری جشنواره، وارد گفتگوهای فشرده‌ای با کارشناسان فنی در حوزه وی‌اودی‌ها و وزارت ارتباطات و بخش خصوصی شدیم. حتی جلسات متنوعی با صاحبان آثار و تهیه‌کنندگان سینما داشتم. ظرفیت برگزاری آنلاین جشنواره خوشبختانه در کشور ما وجود دارد، البته با دشواری‌هایی همراه است به ویژه برای جشنواره‌ای که اولین‌گام را در این زمینه برمی‌دارد.
وی درباره برگزاری آیین افتتاحیه و اختتامیه جشنواره هم گفت: هر ۲ مراسم به صورت لایو روی اینترنت پخش می‌شود و فراخوانی برای حضور پرشمار مهمانان در مراسم نخواهیم داشت. برای تماشای فیلم‌ها هم هیچ فراخوانی برای حضور مخاطب در سالن نداریم، جز در ۲ خانه فیلم؛ یکی در تهران و دیگری در اصفهان که فیلم‌ها برای مخاطبان خاص اکران می‌شود. در این سالن‌ها هم صاحبان آثار، اصحاب رسانه و برخی داوران نوجوان به‌صورت دعوتی حضور خواهند داشت.
تابش درباره کمیت فیلم‌های متقاضی حضور در این دوره از جشنواره هم تأکید کرد: امسال رشد ۲۰ درصدی در همه بخش‌های جشنواره داشتیم که برای خودمان قابل توجه بود. استقبالی که امسال در قالب ارسال فیلم به دبیرخانه داشتیم قابل توجه بود. در بخش سینمای داستانی ما ۷ فیلم توسط هیأت انتخاب به جشنواره راه پیدا کرد اما امسال ۱۳ فیلم در بخش سینمای ایران داریم.
وی درباره حمایت از فیلم‌های کودک برای ورود به چرخه اکران هم گفت: اگر کرونا اجازه دهد و چرخه اکران فیزیکی راه بیفتد، حتماً سیاست‌های حمایتی سال گذشته خود را ادامه خواهیم داد. گفتگوهایی هم با پلتفرم‌های فعال در حوزه وی‌اودی داشتیم و این وعده را به ما داده‌اند که فیلم‌های برگزیده جشنواره امسال بلافاصله و با توافق صاحبان آثار اکران آنلاین شود. این اتفاق دستاورد قابل توجهی برای سینمای کودک و نوجوان خواهد بود.
تابش با اشاره به فرآیند تولید فیلم‌های کودک و نوجوان افزود: ما سال گذشته روی فیلم‌ها بررسی داشتیم و یک پروفایل اقتصادی برای آثار درست کردیم. ۸۰ درصد تخمینی که در ارزیابی عملکرد اقتصادی فیلم‌های کودک و نوجوان داشتیم، محقق شد. از ۷ فیلمی که سال گذشته در جشنواره داشتیم، خوشبختانه ۶ فیلم در طول سال گذشته اکران شد. در سال گذشته مجموعاً ۹ فیلم کودک و نوجوان در اکران داشتیم، که بالای ۲۲ میلیارد تومان فقط در گیشه فروش داشتند. در بخش نمایش خانگی هم فروش‌هایی داشتند.
دبیر جشنواره فیلم کودک درباره نگرانی بابت سرقت فیلم‌های عرضه‌شده به‌صورت آنلاین گفت: ۱۳ فیلم بلند داستانی حاضر در جشنواره روی پلتفرم‌ها عرضه نمی‌شوند اما واقعیت این است که این نگرانی در همه جای دنیا بابت عرضه آنلاین آثار وجود دارد. در حوزه فیلم‌های کوتاه، انیمیشن و فیلم‌های بلندی که پاسخ فراخوان جشنواره را داده‌اند، ما هیچ اجباری برای اکران آنلاین نداشتیم و خودشان این انتخاب را داشتند. درآمد حاصل از اکران آنلاین هم صددرصد به صاحبان آثار اختصاص پیدا می‌کند. برای پخش آنلاین در جشنواره هم حق پخشی را برای آثار براساس تایم هر کدام در نظر گرفته‌ایم که این‌ها مشوق‌هایی برای همراهی فیلمسازان با بخش آنلاین جشنواره محسوب می‌شود.
تابش درباره حضور مهمانان خارجی در این دوره از جشنواره هم توضیح داد: بخش بین‌الملل جشنواره هم به‌صورت آنلاین خواهد بود. کارگاه‌ها و پنل‌های تولید مشترک به صورت برخط برگزار و لینک فیلم‌ها هم برای داوران بین‌المللی ارسال می‌شود. مجموعاً ۲۰ فیلم رئال و انیمیشن در بخش بین‌الملل داوری می‌شود که پخش آنلاین برای مخاطب ندارد. اما در بخش پلتفرمی بالغ بر ۲۰ فیلم سینمایی روز کودک و نوجوان انتخاب شده که برای مخاطب هم تماشای آن‌ها تازگی خواهد داشت.
کارنامه فارابی؛ از پاسبانی تا تسهیل‌گری
بخش دوم گفتگو با علیرضا تابش به کارنامه بنیاد سینمایی فارابی اختصاص پیدا کرد. تابش در این بخش درباره دستور کار فارابی در سال‌های اخیر و تفاوت آن با سال‌های تأسیس این بنیاد در ۴۰ سال پیش گفت: در دهه ۶۰ و در آغاز بنیانگذاری بنیاد سینمایی فارابی، این بنیاد پاسبان و نگهبان کیان سینمای ایران بود؛ سینمایی که از سمت و سوی مختلف نگاه مثبتی به آن نبود. تلاش‌های مدیران و حمایت‌های فارابی بود که سینمای بعد از انقلاب را شکل داد. امروز بنیاد فارابی از نقش نگهبانی و پاسبانی فاصله گرفته و نقش تسهیل‌گر پیدا کرده است؛ هم در حوزه سیاست‌های فرهنگی، هم در حوزه زیرساخت‌ها و نوآوری‌های سینمایی.
وی با اشاره به اینکه سینمای ایران امروز دوران گذار را طی می‌کند، افزود: دوستانی امروز با فکر آنالوگ می‌خواهند فیلم دیجیتال بسازند، در حالی که دوران آنالوگ سپری شده است. از سوی دیگر نسلی از سینماگران به مقام پیشکسوتی رسیده‌اند و جوان‌ترهایی که زمانی صرفاً علاقمند سینما بودند، امروز در کسوت فیلمسازان شاخص فعالیت می‌کنند و شاهد تغییر نسل هستیم. به نظرم وقت آن رسیده است که در بخشی از فرآیندهای کهنه و ملال‌آور سینما بازنگری کنیم. مجموعه کارهای ما در بنیاد فارابی در سال‌های اخیر هم نگاه به شتاب‌دهی آثار به شکل و فرم امروزی کمپانی‌های بزرگ فیلمسازی در جهان بوده است.
تابش تأکید: کسانی که نگاه کسب و کار به فعالیت فرهنگی دارند، نه دغدغه برای تولید محتوای فرهنگی قطعاً نمی‌توانند مخاطبان ایرانی را به بیشتر فیلم دیدن ترغیب کنند و ما به دنبال تغییر این شرایط هستیم.
وی درباره سبک و سیاق حمایت فارابی از فیلم‌ها و لزوم استمرار حمایت‌های دولتی در این حوزه هم گفت: مهم این است که ما می‌خواهیم ماهی‌گیری به افراد یاد بدهیم و یا ماهی به آن‌ها بدهیم. ما به دنبال نگاه اول هستیم.
مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی درباره وام‌های تخصیص‌یافته به فیلم‌های سینمایی توضیح داد: وام‌ها در ۲ سال ابتدایی دوره مسئولیت من به همان شکل و شمایل سابق اهدا می‌شد. وام در شورای فارابی مصوب می‌شد و به یک فیلم اختصاص پیدا می‌کرد. این وام‌ها اصطلاحاً وام‌های «قرض‌الپس‌نده!» بود! تهیه‌کننده هم می‌دانست که بعد از آنکه فیلمش ساخته و اکران شد، هیچ گاه قرار نیست این وام را تسویه کند. از سال ۹۶ به بعد اما این رویه تغییر کرد. ما وام ۴ درصدی به تهیه‌کنندگان آثار می‌دهیم و این اتفاق از طریق صندوق اعتباری هنر رخ می‌دهد.
وی در تشریح سازوکار تعریف شده برای اعطای وام به یک فیلم هم توضیح داد: فیلمنامه در شورای فارابی بر اساس آیتم‌های مشخص ارزیابی می‌شود. هر فیلمی که پروانه ساخت از وزارت ارشاد دارد و پیام فرهنگی مدنظر ما هم در آن وجود داشته باشد، مشمول این وام حمایتی می‌شود.
تابش درباره شفاف نبودن اعضا و عملکرد شوراهای ارزیابی فارابی و تأثیر نگاه سیاسی در خروجی این شورا در مقاطع زمانی مختلف هم گفت: درباره دوران پیش از خودم نمی‌توانم قضاوت و پاسخی داشته باشم. درباره دوره خودم هم شما را به انصاف منتقدان منصف ارجاع می‌دهم که بگویند عملکرد علیرضا تابش چگونه بوده است. واقعاً نگاهی غیرسیاسی و فراجناحی در حوزه حمایت از آثار داشته‌ایم.
وی ادامه داد: شوراهای فارابی در دوره مسئولیت بنده، ترکیب و عملکردشان به‌صورت شفاف روی خروجی سایت بنیاد قرار گرفته است. افرادی از بدنه سینما با ما همراهی دارند که به‌صورت شفاف هم معرفی می‌شوند که این اتفاق در طول تاریخ فارابی سابقه نداشته است و پیش از این گویی کسانی که نمی‌دانستیم که هستند درباره آثار تصمیم‌گیری می‌کردند.
مدیرعامل فارابی درباره تعداد بالای فیلم‌های کم فروش و یا اکران نشده در میان فهرست تولیدات فارابی در ۴ دهه گذشته هم گفت: سابق بر این شوراهای فارابی یا فیلمنامه‌ای را تأیید می‌کردند و یا رد. امروز اما با صاحبان اثر وارد گفتگو می‌شویم و بخش طراحی تولید را برای شتاب‌دهی در تولید آثار در نظر گرفته‌ایم. ما می‌توانستیم برای یک پروژه چند میلیارد قرارداد تولید ببیندیم، اما در قرارداد طراحی تولید، با ابعاد کلی تولید مواجه می‌شویم که رقم خیلی کمتری را برای آن می‌پردازیم تا مطالعات و بررسی‌ها پیرامون فیلم صورت بگیرد و امکان‌سنجی شود. اگر در این مرحله به نتیجه نرسیم، اساساً برای سرمایه‌گذاری در تولید ورود نمی‌کنیم. از ۲ سال پیش این فرآیند در فارابی تعریف شده و خروجی‌اش هم عدم تولید برخی از آثار بوده است.
تابش درباره توجیه اقتصادی سرمایه‌گذاری فارابی در برخی فیلم‌ها هم گفت: امروز فیلم «روز واقعه» یکی از آثاری است که چند نسل دارند آن را تماشا می‌کنند و از آن لذت می‌برند، اما در سال تولید شکست در اکران را تجربه کرد. سوال من این است که آیا نباید این فیلم در آن سال در نهادی مانند فارابی تولید می‌شد؟
وی در پاسخ به این سوال مافی که آیا فیلم مشابه «روز واقعه» در دوره مسئولیت شما در فارابی تولید شده است، فیلم «غلامرضا تختی» به کارگردانی بهرام توکلی را مثال زد.
تابش درباره ادامه فعالیت‌هایش پس از اتمام مسئولیت در فارابی هم گفت: بنده کارمند رسمی وزارت ارشاد هستم با پست مشاور وزیر. قطعاً وقتی از این مسئولیت کنار بروم هم وزیر بعدی باید تکلیف بنده را مشخص کند.
مدیرعامل فارابی درباره خریداری بخش یا تمام حقوق فیلم‌های توقیفی مانند «گزارش یک جشن» و «رستاخیز» از سوی این بنیاد و دلیل آن گفت: «گزارش یک جشن» در دوره‌ای خریداری شده که بنده مسئولیت نداشتم، اما درباره «رستاخیز» که در دوره مسئولیت بنده این اتفاق افتاد، دلیلش توقف اکران فیلم بود. به نوعی وزارت ارشاد تلاش کرد اینگونه در سهام این فیلم شریک شود.
تابش در پاسخ به اینکه فارابی چقدر برای خرید این سهم هزینه کرده است گفت: ما ۶۰ درصد این فیلم را خریداری کردیم که مبلغ پرداخت شده برای آن تقریباً ۱۷ میلیارد تومان بود. فیلم شرکای خارجی و هزینه‌های تولید بسیار بالایی هم داشت. با ارزیابی و بررسی هیأت حکمیت، این رقم معین شد و سازمان سینمایی تصویب کرد که بخشی از سهام را بنیاد سینمایی و بخشی را موسسه رسانه‌های تصویری از شرکا خریداری کند. امروز با ادغام موسسه رسانه‌های تصویری و بنیاد فارابی، ما مالک ۶۰ درصد این فیلم شده‌ایم.
مدیرعامل فارابی درباره اینکه آیا دیگر فیلم‌های اکران نشده نیز می‌توانند چنین توقعی از فارابی داشته باشند هم گفت: اگر به‌نوعی وزارت فرهنگ در اکران نشدن این آثار دخیل بوده باشد و شرایط مشابه «رستاخیز» داشته باشند که می‌دانیم چه شرایطی بود، بله حتماً می‌توانند این توقع را برای جبران داشته باشند. طی این سال‌ها شرایط این فیلم جزو معدود نمونه‌هایی بود که شاهدش بودیم.
تابش در پاسخ به اینکه آیا «رستاخیز» در صورت اکران می‌توانست چنین فروشی در گیشه داشته باشد هم گفت: اگر فیلم در عرضه خارجی زودتر ورود می‌کرد، تهیه‌کننده حرف ما را گوش می‌داد و همراهی می‌کرد، قطعاً در اکران پلتفرمی می‌توانست درآمد خیلی خوبی داشته باشد اما مخاطب داخلی احتمالاً آن میزان استقبالی را که پیش‌بینی‌شده بود، از فیلم نداشتند. «رستاخیز» اتفاقاً جزو مجموعه آثار خاص سینمای ایران است که تا سال‌ها می‌تواند درآمد کسب کند اما این درآمدزایی فوری و خیلی سریع نیست.
وی در پاسخ به پرسش مجدد مافی درباره اکران «گزارش یک جشن» هم گفت: رقم خرید فیلم را به خاطر ندارم اما معتقدم اگر الان اکران آنلاین شود، از آن استقبال خواهد شد.
روایت افخمی از سینما، جنگ و خشونت
بخش پایانی برنامه «نقد سینما» به گفتگوی امیررضا مافی و بهروز افخمی درباره تفاوت مفهوم فیلم «جنگی» و «ضدجنگ» اختصاص پیدا کرد.
افخمی در این باره گفت: به نظرم فیلم جنگی فیلمی است که سازنده‌اش جنگ را دوست دارد و حتی نسبت به‌آن گریزان هم نیست، در نقطه مقابل اما فیلم ضدجنگ است. مثل فیلم «۱۹۱۷» که اشاره کردم، فیلمی ضدجنگ است، اما فرم انتخاب شده برای آن قلابی است و به مضمونش نمی‌چسبد. «دیده‌بان» اما فیلم جنگ است و انتخاب چنین فرمی برایش اجتناب‌ناپذیر بوده است.
این کارگردان درباره لفظ «سینمای دفاع مقدس» هم گفت: این لفظ در زمان خودش باید به کار می‌رفت تا همه تردیدها را برطرف کند، اما امروز دیگر نیازی به آن نیست ما امروز سینما جنگ داریم و سینمای ضدجنگ.
افخمی با اشاره به جمله‌ای از جان‌فورد مبنی‌بر اینکه «فیلم خوب فیلمی است که حرکت زیاد و حرف کم داشته باشد.» گفت: به معنایی آدم‌ها به دنیا می‌آیند تا بجنگند و به نوعی همه موجودات در حال جنگ برای حیات هستند و این جنگ اجتناب‌ناپذیر است و هدف زندگی هم محسوب می‌شود. جنگ است که باعث به‌وجود آمدن مردان بزرگ و تغییرات بزرگ می‌شود. با این نگاه می‌توان این خرافه را هم از بین برد که برخی فیلمسازان جوان مدام می‌گویند سینما باید به‌دنبال عشق به زندگی و مخالفت با مرگ و میرایی باشد. این خرافه را باید به طور کل وارونه کنیم و به این فکر کنیم که آیا سینما ذاتاً برای نمایش خشونت و جنگ ساخته شده است یا خیر؟ مشخصاً هم این سوال را درباره سینما مطرح می‌کنم، نه مثلاً تلویزیون که آن را مدیومی بین سینما و رادیو می‌دانم. به‌نظر می‌رسد ذات سینما با خشونت و نمایش خشونت خیلی مناسبت دارد و برای همین تارانتینو می‌گوید سینما برای نمایش خشونت اختراع شده است.
مافی در این بخش تأکید کرد «این گزاره نمی‌تواند به معنای خشونت دوستی سینما باشد» که افخمی گفت: در بیان اینگونه این موضوع تعمد دارم تا مشخصاً علیه یک دیدگاه موضع صریح بگیرم. باید موضع‌مان را تکان‌دهنده مطرح کنیم و بگوییم سینما اساساً درباره مبارزه است.
مافی در ادامه بحث تفاوت میان «مبارزه» و «خشونت» را پیش کشید و افخمی نکاتی را درباره جنس پرداختن به «خشونت» در سینمای هیچکاک و تارانتینو مطرح کرد.
آنالیز مصداقی برخی سکانس‌ها و لحظه‌های فیلم‌های تارانتینو مانند «پالپ فیکشن»، «بیل را بکش» و «لعنتی‌های بی‌آبرو» بخش پایانی گفتگوی مافی و افخمی را به خود اختصاص داد.
افخمی در پایان‌بندی بحث خود تأکید کرد: صحنه‌های خشونتی که تماشاگر را آزرده کند، آزار بدهد و حتی حالش را بد کند، به‌صورتی که حتی پس از فیلم هم نتواند آن را فراموش کند، اگر تماشاگر را پخته‌تر و آگاه‌تر به زندگی کند، حتماً نمایش این خشونت موجه است.
برنامه «نقد سینما» به تهیه‌کنندگی یوسف بچاری جمعه شب‌ها ساعت ۲۲ از شبکه پنج سیما پخش می‌شود.
نظر شما