اعظم طیرانی / محمود مصدق:
کرونا تجربه‌ای است جهانی؛ موضوعی که گرچه با سلامت مردم درآمیخته اما به نظر می‌رسد بسیاری می‌کوشند رشته آن را همچون بسیاری از موضوعات دیگر با سیاست‌های جهانی گره بزنند.
در این میان آنچه اهمیت دارد ضرورت نگاه هوشمندانه به عملکرد سازمان‌های جهانی مدعی حمایت از توسعه بهداشت جهانی در کشورهای در حال توسعه به‌ویژه کشور ماست تا بار دیگر تجربه غلطی همچون سیاست‌های دیکته شده جمعیتی تکرار نشود.
۵ پرسش از وزارت بهداشت و ستاد ملی مبارزه با کرونا
زهرا شیخی، سخنگوی کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی به‌تازگی با هشدار در خصوص همین مسئله، ضمن انتقاد از عملکرد سازمان بهداشت جهانی و ستاد ملی مقابله با کرونا در توییتر خود خواستار پاسخگویی به پنج پرسش مهم توسط وزارت بهداشت و ستاد ملی مبارزه با کرونا شد.
وی با طرح این پرسش‌ها که «چرا ۲۷ درصد نمونه‌های تحقیقات بالینی سازمان بهداشت جهانی مربوط به ایران است که تنها یک درصد از مبتلایان جهانی کرونا را دارد؟»، «چرا کشوری که به شدت تحریم دارویی است، در پژوهش‌های ناشناخته روی سلامت، در ردیف اول قرار می‌گیرد؟»، «چرا تجربه تلخ اعتماد به سازمان‌های ظاهراً جهانی در حوزه جمعیت را دوباره با کرونا تکرار می‌کنیم؟»، «چرا ترکیب ستاد ملی مبارزه با کرونا و نحوه تصمیم‌سازی آن شفاف نیست؟» و «چرا از نمایندگان ملت در مجلس هیچ‌کس عضو این ستاد نیست و از درون آن خبر ندارد؟» خطاب به مسئولان ستاد ملی مقابله با کرونا گفت: مردم باید ماسک بزنند اما کسانی که به بهانه کرونا معیشت و سلامت مردم را معامله می‌کنند باید ماسک از چهره بردارند؛ با جیب مردم بازی کردید، با جان آن‌ها بازی نکنید، سلامت مردم بازیچه نیست!
نمونه آزمایش‌های کرونا نشوید
محمدرضا محبوب‌فر، اپیدمیولوژیست و عضو انجمن علمی آموزش بهداشت و ارتقای سلامت ایران می‌گوید: با وجود خروج ایالات متحده آمریکا از سازمان بهداشت جهانی و قطع بودجه این سازمان، در مجاورت سه کشور ایران، روسیه و چین آزمایشگاه‌های بیولوژیکی وجود دارد که با محوریت آمریکایی‌ها در خصوص ویروس کرونا و ویروس‌های مشابه آزمایش‌هایی در حال انجام است و استعداد همه‌گیری و ابتلای ملت‌های جهان را در برابر آن می‌سنجند.
این آزمایشگاه‌ها در حال حاضر به صورت مخفی در حال فعالیت هستند و هیچ نظارت بین‌المللی روی آن‌ها وجود ندارد. ملت‌های جهان باید در این زمینه آگاه شوند و کمپین جهانی در خصوص تحت نظارت بودن این آزمایشگاه‌ها از سوی جامعه بین‌الملل آغاز به کار کند. این مسئله درباره ایران هم بسیار حائز اهمیت است تا مردم این کشور در شرایط تحریم و انزوای جهانی بیشتر از این پایلوت و نمونه آزمایش‌های ویروس کرونا نشوند.
محبوب‌فر با طرح این پرسش که چرا ۲۷ درصد نمونه‌های تحقیقات بالینی سازمان بهداشت جهانی مربوط به ایران است که تنها یک درصد از مبتلایان جهانی کرونا را دارد، می‌گوید: این پرسش باید زودتر، از شخص رئیس جمهور و اعضای ستاد ملی مقابله با کرونا پرسیده می‌شد.
وی می‌افزاید: از ۹ ماه پیش که ویروس کرونا در دنیا شیوع پیدا کرده تا کنون که جهان با موج دوم و سوم بیماری ویروسی کووید ۱۹ در فصل پاییز و سردی هوا روبه‌رو است اگر قصور و کوتاهی در ایران و سایر کشورهای جهان بوده متوجه سازمان جهانی بهداشت است؛ زیرا در این مدت انتقادهای شدیدی به آن شده و اعتقاد بر این است این سازمان در شیوع کرونا و ارائه آمار اشتباه در بین کشورهای جهان مقصر بوده است.
اعمال تحریم‌های ظالمانه آمریکا و متحدانش بر ایران
به گفته این عضو انجمن علمی آموزش بهداشت و ارتقای سلامت ایران، با اینکه کشور ما یک درصد آمار مبتلایان به کووید ۱۹ در جهان را به خود اختصاص داده، جزو کشورهای رکورددار قربانیان کرونا در جهان است.
وی ادامه می‌دهد: عملکرد سازمان بهداشت جهانی در خصوص اعلام آمار مبتلایان و متوفیان کووید ۱۹ در کشور چین و سایر کشورهای جهان بر پایه پنهانکاری استوار بوده؛ به‌تازگی نیز در ۱۴ مهر گذشته اعلام کرده تعداد مبتلایان کرونا در کشورهای جهان به واقعیت نزدیک نیست و آمار واقعی ۲۰ برابر مبتلایان و قربانیان اعلام شده است. این اظهار نظر نشان می‌دهد این سازمان جهانی در ارائه آمار و اطلاعات شفاف نبوده است.
بیشترین مشارکت با داروهای بی‌اثر
«آن‌طور که متخصصان می‌گویند ایران در میزان مشارکت بیماران در مطالعات بالینی سازمان بهداشت جهانی در حوزه درمان کووید۱۹ رتبه نخست جهان را کسب کرده است. این در حالی است که از ۱۹۷ کشور، تنها ۳۰ کشور در این آزمایش‌ها مشارکت داشته‌اند و نتایج حاصل از این مطالعات نشان می‌دهد تا کنون هیچ‌کدام از داروهایی که مورد استفاده قرار گرفته اثربخش نبوده است».
حسین رضایی زاده، سرپرست مرکز رشد طب و داروسازی سنتی و فراورده‌های طبیعی دانشگاه تهران با بیان این مطلب اضافه می‌کند: این موضوع نشان می‌دهد از مجموع مطالعات بالینی جهانی انجام شده در حوزه درمان بیماری کووید۱۹، ایران در بین ۳۰ کشور شرکت کننده، رتبه نخست همکاری با سازمان بهداشت جهانی را کسب کرده است. یعنی خانواده بیماران - چه آن‌هایی که در قید حیات هستند و چه آن‌هایی که فوت شده‌اند برای استفاده از این داروها رضایت داده و در این آزمایش‌های بالینی مشارکت داشته‌اند- بیشترین همکاری را با کادر پزشکی در زمینه اثربخشی داروهایی که در حال آزمایش بوده است داشته‌اند. قسمت بد ماجرا این است که متأسفانه تاکنون اثربخشی هیچ یک از این داروها به اثبات نرسیده و نتایج بدست آمده نشان می‌دهد هیچ یک از این داروها تأثیر درمانی نداشته‌اند.
دکتر رضایی زاده می‌افزاید: اگر بخواهیم با نگاه بین‌المللی به این موضوع نگاه کنیم باید بگوییم در بین ۳۰ کشور شرکت‌کننده بالاترین مشارکت را داشته‌ایم و هیچ پیشوند و یا پسوند خوب و یا بد نمی‌توانیم به آن بدهیم، اما هنگامی که مشخص می‌شود اثربخشی این داروها رد شده، به این معناست که این داروها از خطوط درمانی استاندارد و یا پروتکل‌های درمانی خارج شده‌اند. البته ممکن است با تشخیص پزشکی با قبول عوارض و هزینه‌های آن برای برخی از بیماران خوب بوده باشد چرا که ما بیماران بهبود یافته‌ای در این مدت داشته‌ایم، اما نتیجه کلی بدست آمده از این مطالعات در ۳۰ کشور جهان نشان داده این داروها بی‌اثر بوده است.
وی تصریح می‌کند: ما در علم پزشکی اصطلاحی با عنوان «هزینه اثربخشی درمان» داریم که بررسی می‌کند مجموع سرمایه جسمی و مالی که برای تأمین و استفاده از دارو می‌شود چقدر و میزان اثربخشی دارو چگونه است که در مورد استفاده از داروهای آزمایش شده برای درمان بیماران کرونایی می‌توان گفت تاکنون نتیجه اثربخش نبوده؛ یعنی ما در کارآزمایی‌های بالینی که نتیجه آن هم غیر اثربخش بوده، بیشترین مشارکت را داشته‌ایم.
وی یادآور می‌شود: شرکت در این گونه آزمایش‌های بالینی مجموعه‌ای از مسائل اجتماعی، اقتصادی، پزشکی و سیاسی است که چون همکاری بین‌المللی ایران خوب بوده، بالاترین میزان مشارکت را از بین ۳۰ کشور شرکت‌کننده کسب کرده است. البته جای گلایه دارد که اگر ما فکر می‌کنیم در یک شرایط جنگی قرار داریم، باید از همه ابزارها، ایده‌ها و ظرفیت‌ها استفاده می‌کردیم؛ یعنی باید از سایر داروها و روش‌هایی که فکر می‌کردیم مؤثر است استفاده می‌کردیم که متأسفانه این اتفاق نیفتاده است.
مطالعه توسط یک متخصص گوارش!
قائم مقام انجمن مراقبت‌های ویژه کشور و استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی که مسئولیت آموزش بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان مسیح دانشوری تهران را نیز عهده‌دار است هم در گفت‌وگو با ما می‌گوید: مهم‌ترین نکته مطالعه صورت گرفته این است که از روزی که سازمان بهداشت جهانی این طرح را در اختیار وزارت بهداشت قرار داده مسئولیت آن در وزارت بهداشت در اقدامی غیراخلاقی به یک متخصص گوارش سپرده شده؛ در حالی که در همه کشورهای دنیا مطالعات حوزه کرونا توسط تیم «آی سی یو» و «متخصصان عفونی» رهبری می‌شود، اما متأسفانه در ایران این اتفاق نیفتاده و رهبری مطالعه به یک متخصص گوارش واگذار و ۳۰ درصد کار توسط وی طراحی شده است.
سید محمدرضا هاشمیان ادامه می‌دهد: مرگ و زندگی بیماران شرکت‌کننده در این مطالعه در حیطه تخصص مسئول انتخاب شده نبوده و این مهم از سوی انجمن مراقبت‌های ویژه کشور قابل پیگیری است.
این داروها خطر آنچنانی ندارند
اما معاون تحقیقات وزارت بهداشت در پاسخ به قدس درباره نتایج مطالعات کارآزمایی بالینی چهار داروی مدنظر سازمان جهانی بهداشت روی بیماران ایرانی می‌گوید: نتیجه مطالعاتی که در این زمینه توسط هزارو۵۰۰ متخصص در دنیا - که ۸۷ نفر از آن‌ها ایرانی هستند- این است که غیر از دگزامتازون که مقداری روی درمان کووید ۱۹ مؤثر است بقیه داروها از جمله رمدسیویر که خیلی هم گران است تأثیر مهمی در درمان این بیماری و کاهش مرگ و میر ناشی از آن ندارد.
رضا ملک زاده در پاسخ به این پرسش که آیا سازمان جهانی بهداشت همه کشورها را مکلف کرده در مطالعات بالینی یاد شده مشارکت کنند یا فقط بعضی از کشورها موظف به این کار شده‌اند، می‌گوید: این سازمان همه کشورها را دعوت کرده در این مطالعات مشارکت کنند و بیشتر کشورها هم ابراز علاقه کرده‌اند؛ اما درنهایت ۳۰ کشور دنیا در این مطالعات فعال شده‌اند که یکی از آن‌ها هم ایران بوده است؛ چون بیماری کووید ۱۹ در ایران خیلی بیشتر بوده و شهرهای مختلفی را دربرگرفته و از سوی دیگر ما یک تیم مطالعاتی بسیار قوی در هر یک از شهرها داریم، تعداد بیمارانی که از ایران وارد این مطالعه شدند بیشتر از بقیه کشورها شده است.
وی در خصوص مرجع صدور مجوز برای ورود وزارت بهداشت به مطالعات بالینی یاد شده هم می‌گوید: نهادهای رسمی برای اجرای طرح‌های تحقیقاتی بهداشتی و درمانی در کشور، شورای پژوهشی و کمیته اخلاق پزشکی هستند که این طرح هم به تصویب این دو مرجع رسیده است.
ملک زاده در پاسخ به اینکه آیا نتایج مطالعات چهار داروی مطالعاتی سازمان جهانی بهداشت در کشورهای دیگر نیز نتایج مشابهی با مطالعات انجام شده در ایران داشته است، می‌گوید: نتایج این داروها در همه کشورها مشابه هم بوده است. حتی نتایج مطالعات انگلستان که چهار داروی مورد نظر را به صورت جداگانه روی ۱۲ هزار بیمار انجام دادهنشان می‌دهد این داروها برای درمان کرونا خیلی مؤثر نیستند. در اینجا باید گفت داروهایی که مورد مطالعه قرار گرفته‌اند داروهای تازه‌ای نیستند و همه آن‌ها از قبل برای درمان بیماری‌های عفونی در ایران و دیگر کشورهای دنیا استفاده می‌شدند و مورد تأیید سازمان غذا و داروی آمریکا و ایران هم هستند؛ این داروها عوارض چندانی ندارند اما احتمال می‌رفت برای درمان کووید ۱۹ مؤثر باشند که متأسفانه تاکنون جواب مثبتی نداشته‌اند.
وی در پاسخ به این پرسش که چرا ایران در بین تمام کشورهای دنیا روی داروهایی که این همه خطا دارند باید بیشترین مشارکت را داشته باشد، می‌گوید: این پرسش اشتباه است. نخست اینکه این داروها خطر و زیان آنچنانی ندارند و علت اینکه در ایران بیشترین مشارکت را داشته‌ایم این است که ما تیم تحقیقاتی قوی‌تر و بزرگ‌تری داریم و بیمارستان‌ها و دانشگاه‌های علوم پزشکی ما در همه استان‌ها هستند یعنی از لحاظ زیر ساختی وضعیت بهتری داریم؛ ضمن اینکه وزارت بهداشت ارتباط خوبی با آن‌ها دارد به طوری که توانستیم آن‌ها را فعال‌تر کنیم؛ بنابراین ما از سایر کشورها و حتی از اسپانیا موفق‌تر عمل کردیم.
وی می‌گوید: متأسفانه هنوز عده‌ای از افراد در طب سنتی که هیچ تجربه مشارکت تحقیقاتی بزرگ ملی و بین‌المللی در کارنامه آن‌ها وجود ندارد و به جای پزشکی دقیق، مروج شبه علم بوده‌اند، امروز با تشکیک در مطالعه کارآزمایی بالینی سازمان بهداشت جهانی برای درمان کووید۱۹ از راهکارهای سنتی برای درمان این بیماری سخن گفته و به انتقادهای بی‌اساس از میزان مشارکت بیماران ایرانی در این مطالعه پرداخته‌اند.
افزایش این آمار ارتباطی با روند تحقیقات درمانی و ایجاد ناامیدی در نتایج آن ندارد، چرا که درمان بیماری‌های عفونی ساده‌تر از کرونا هم به زمان لازم برای تحقیقات نیاز داشته است.
نظر شما