قدس آنلاین: وقوع مناقشه قره باغ در نزدیکی مرزهای ایران و تحت تاثیر قرار گرفتن امنیت منطقه در پی تشدید اختلافات قدیمی ارمنستان و آذربایجان بر سر قره باغ، موجب شده تا این روزها هر یک از قدرت های درون منطقه و خارج از آن پیرامون این مساله به موضعگیری یا اقدامات همسو با راهبردهای خودشان دست بزنند.

گرچه تشدید دور جدید درگیری ها بین ارمنستان و آذربایجان از حدود یک ماه پیش (۶ مهر) آغاز شد، اما این بحران ریشه در فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و در پی آن درخواست استقلال ارامنه قره باغ از آذربایجان دارد. با اینکه چند دهه از این نزاع قدیمی می‌گذرد و اتحاد میسنک در سال ۱۹۹۲ توسط کنفرانس امنیت و همکاری در اروپا در راستای پیش بردن مذاکرات و حل وفصل بحران تشکیل شد اما عملاً نتوانست اقدام موثری انجام دهد.

جمهوری اسلامی ایران که از نظر موقعیت جغرافیایی در جوار آذربایجان و ارمنستان قرار گرفته و تشدید درگیری ها بین دو کشور موجب شده نه امنیت مرزهای آن بلکه امنیت منطقه نیز تحت الشعاع قرار بگیرد، تلاش کرده از طریق مذاکره و رایزنی های دیپلماتیک با طرفین درگیر به فروکش کردن اختلافات کمک کند. در همین راستا، وزارت خارجه کشورمان طرحی ابتکاری برای حل مناقشه قره باغ تهیه کرده است. همچنین سید عباس عراقچی به عنوان فرستاده ویژه جمهوری اسلامی ایران، هفته گذشته به کشورهای آذربایجان، ارمنستان و روسیه سفر کرد تا طرح را ارائه و درباره آن با مقامات این کشورها رایزنی کند.

طرح در چند مرحله می‌تواند اوضاع را به صلح پایدار برساند

عراقچی در مصاحبه ای پیرامون جزییات طرح اظهار کرده که این طرح در چند مرحله می‌تواند اوضاع را به یک صلح پایدار برساند و به اختلافات موجود و البته به اشغال اراضی جمهوری آذربایجان خاتمه دهد.

به گفته معاون سیاسی وزارت خارجه کشورمان، بحث خاتمه اشغال سرزمین‌های جمهوری آذربایجان، حفظ حقوق اقلیت‌ها، حقوق بشر دوستانه، خاتمه مخاصمه و شروع گفت‌وگو با کمک کشورهای تاثیرگذار با هدف تضمین صلح از محورهای اصلی طرح ابتکاری جمهوری اسلامی ایران است.

بسیاری از دولتهای منطقه همچون ترکیه به دلایل بسیاری به دنبال نقش آفرینی فعال در مساله قره باغ هستند و حتی سعی دارند قره باغ را به میدان تسویه حساب قدیمی خود با ارامنه و ارمنستان تبدیل کنند، علاوه بر آن ناکامی تلاش های دولت های اروپایی هم نشان داد که چاره حل اختلافات را باید  در خود منطقه جستجو کرد. در همین راستاست که پیشگام شدن ایران برای حل منازعه قره باغ، نه تنها با هدف حفظ و ثبات امنیت مرزی و حاکمیت آن صورت میگیرد بلکه نقش آفرینی در رفع سریع مناقشه میتواند بهانه حضور و دخالت قدرت های بیرونی در منطقه را کمرنگ کند.

 فرآیند ۲+۳؛ تضمینی برای حل مناقشه

موضوعی که پژوهشگر ارشد مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری نیز در تحلیلی درباره ضرورت تلاش ایران برای حل مناقشه گفته است: تنها کشوری که در مجاورت منطقه مورد منازعه قره‌باغ قرار دارد، ایران است. حتی گرجستان هم که در منطقه قفقاز است دور از منطقه درگیری قرار دارد. ما آنقدر نزدیک هستیم که حتی خمپاره‌ها به روستاهای ایران اصابت می‌کند و به‌نوعی امنیت ملی و امنیت مرزهایمان را مورد تهدید قرار می دهد.

ولی کوزه گر کالجی افزوده است: ضمن حفظ اصول بی‌طرفی دیپلماسی فعال و پویایی را در منطقه داشته باشیم، گفت: به نظرمی رسد فرآیند ۲+۳ یعنی (روسیه، ایران و ترکیه به عنوان همسایگان و جمهوری آذربایجان و ارمنستان طرفین مناقشه) می‌تواند ضمانتی برای طرف آذری و ارمنی در حل مناقشه ارائه دهد.

اسرائیل در مناقشه قره باغ بدنبال درآمدزایی و تهدید ایران است

در همین رابطه، سفیر سابق ایران در آذربایجان در گفت و گو با قدس در تحلیلی پیرامون دلایل ورود کشورها به بحران قره باغ و جایگاه ایران در معادلات اظهار داشت: ایران با حضور در بحران قره باغ و میانجیگری به دنبال استقرار صلح و ثبات است اما کشورهای دیگری که به دنبال تاثیرگذاری بر موضوع قره باغ هستند، مطامع خودشان را دارند. از یکسو شاهد تحرکات اسراییلی ها هستیم در حالی که به خوبی میدانیم رژیم صهیونیستی به دنبال حل مناقشه نیست بلکه با تشدید اختلافات درصدد است به آذربایجان سلاح بفروشد و از این طریق برای خودش درآمدزایی کند. واضح است اگر مناقشه قره باغ پایان یابد این رژیم متضرر خواهد شد، بنابراین نفع خود را در آتش افروزی می‌بیند و اقدامات خود را هم در همین جهت برنامه ریزی میکند.

محسن پاک آیین ادامه داد: اسراییل همچنین میخواهد به خاطر مساله قره باغ با ارمنستان مرتبط باشد و با این کشور در زمینه اطلاعاتی و نظامی همکاری کند که البته آنهم در جهت درآمدزایی و حضور بیشتر در منطقه قفقاز برای تهدید ایران است. اما جمهوری اسلامی ایران کاملاً هوشیار است و تمام تحرکات اسراییل در اطراف خودش را رصد می‌کند و آمادگی لازم برای واکنش مناسب را دارد.

دیپلمات سابق کشورمان افزود: ترکیه از سال ۱۹۱۵ با ارامنه و ارمنستان مشکل دارد و از طرف ارامنه متهم به قتل عام ارمنی ها در ۱۹۱۵ متهم شده است. در واقع خصومت قبلی ترکیه با ارمنستان بر مساله فعلی آنان درباره قره باغ تقدم دارد، بدین صورت که مناقشه قره باغ در ۱۹۹۱ شروع شده اما ترکیه از ۱۹۱۵ با ارمنستان درگیر است. بنابراین ترکیه برای تنبیه ارمنستان و اعمال خشونت به دنبال پیگیری اهدافش در قره باغ است. بدین ترتیب باید گفت ترکیه ظرفیت میانجیگیری بین دو کشور را ندارد زیرا با ارمنستان هیچگونه روابطی ندارد و رفت و آمدی بین دو کشور نیست. علاوه بر آن ارمنستان هم میانجیگری ترکیه را نخواهد پذیرفت. از سویی هم اسراییل ادعای میانجیگری ندارد بلکه به دنبال این است که منافع خود را تامین کند.

طرح ایران مورد حمایت طرف‌های درگیر است

پاک آیین تصریح کرد: با این شرایط، تنها ایران و روسیه می مانند که به نظرم طرح ابتکاری ایران برای حل مناقشه میتواند مورد حمایت روسیه هم قرار بگیرد، زیرا دو کشور مشترکات زیادی دارند و هر دو مایل هستند اختلاف قدیمی منطقه قفقاز حل شود. ما باید با جدیت طرح خودمان را در مجامع بین المللی و با کشورهای دوست مطرح کنیم. البته کار سخت و زمانبری است اما باید آنرا جلو ببریم.

وی همچنین گفت: به نظرم در مقطع فعلی، ابتکار ایران امید و انگیزه ای را برای حل مناقشه قره باغ ایجاد کرده، زیرا در طول ۲۸ ساله اخیر طرح های گروه مینسک کاملاً با شکست مواجه شده است. همچنین شورای امنیت سازمان ملل هم با وجود اینکه چهار قطعنامه علیه ارمنستان صادر کرده اما تا الان نتوانسته از مکانیسم‌های اجرایی برای عملیاتی شدن قطعنامه ها بهره ببرد. در چنین وضعیتی ایران میتواند با طرح ابتکاری خود مذاکرات را جلو ببرد.

بدین ترتیب، در حالی که صف بندی قدرت های بزرگ در بحران قره باغ و دمیدن در آتش اختلافات، حاکی از برنامه ریزی آنان برای شکل گیری منطقه ای با شرایط جدید است، با اینحال جمهوری اسلامی ایران با تکیه بر اصل بیطرفی و پیش بردن راهبرد مذاکره میتواند مورد اعتماد طرفین درگیر قرار بگیرد و از طریق طرح ابتکاری خود، صلح منطقه را رقم بزند.

انتهای پیام/