قدس آنلاین: وزیر امور خارجه کشورمان در ادامه تور دیپلماتیک و در مقصد دوم سفرش به آمریکای لاتین روز گذشته به منظور دیدار و گفت‌وگو با مقامات کوبا وارد هاوانا، پایتخت این کشور شد؛ رویدادی که از اهمیت یافتن دوباره کشورهای این حوزه جغرافیایی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران حکایت دارد. محمدجواد ظریف پیشتر به ونزوئلا رفت و با مقامات این کشور درباره گسترش همکاری‌های دوجانبه به گفت‌وگو پرداخت. وی همچنین قرار است در سومین مقصد سفرش به بولیوی برود و در مراسم تحلیف رئیس‌جمهور جدید این کشور شرکت کند.

سفر ظریف به آمریکای لاتین از ابعاد گوناگون حائز اهمیت است و بسیاری از تحلیلگران این موضوع را به معنای اهمیت‌یافتن دوباره این منطقه در عرصه سیاست خارجی کشورمان پس از سال‌ها ارزیابی کرده‌اند. سال ۱۳۹۴ و پس از انعقاد توافق‌نامه هسته‌ای با غرب موسوم به برجام، سیاست خارجی کشورمان چرخش کاملی به سوی غرب داشت  و از سایر کشورهای همسایه و کشورهای غیراروپایی اما دوست و همپیمان فاصله گرفت که همین مسئله دلخوری دلسوزان داخلی و متحدان چهاردهه اخیر ایران را به دنبال داشت. سفر ظریف پس از ناکامی‌های گسترده سال‌های اخیر در تکیه به غرب را می توان در جهت رفع این سیاست خارجی معیوب و ترمیم و گسترش روابط با دولت‌ها و کشورهای دیگر تعبیر کرد.

گزارش توییتری ظریف از سفرش به ونزوئلا

اما روز گذشته وزیر امور خارجه در گزارشی توییتری نوشت با مقامات ونزوئلایی درباره گسترش روابط دوجانبه به رایزنی پرداخته است. ظریف شامگاه پنجشنبه به وقت ایران به دیدار رئیس‌جمهور ونزوئلا رفت و مورد استقبال گرم نیکلاس مادورو قرار گرفت. مادورو بعد از این دیدار در صفحه توییترش ضمن ابراز خرسندی از این گفت‌وگو اظهار کرد این دیدار بار دیگر تأییدی بر روحیه تزلزل‌ناپذیر مناسبات راهبردی  و همکاری و همبستگی ایران و ونزوئلاست. وزیر امور خارجه کشورمان همچنین در دیدار با دلسی رودریگز معاون اول رئیس‌جمهور ونزوئلا طیف گسترده‌ای از موضوعات مربوط به روابط دو جانبه را مورد بحث قرار داد. وی در نشست مشترک با همتای ونزوئلایی خود نیز که در مؤسسه ساموئل رابینسون با موضوع «ونزوئلا و ایران در دفاع از جهان نوین در حال شکل‌گیری» برگزار شد، تأکید کرد دوره هژمونی غرب به پایان رسیده است و آمریکا و متحدانش نمی‌توانند آنچه را که در دنیا رخ می‌دهد، کنترل کنند.

آمریکای لاتین؛ فرصت‌هایی که از دست رفت...

سخنگوی دستگاه دیپلماسی هم سه روز پیش از این سفر، هدف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران را به آمریکای لاتین، شرکت در مراسم  تحلیف «لوئیس آرسه» رئیس‌جمهور جدید بولیوی اعلام کرد. سعید خطیب‌زاده همچنین درباره دلایل سفر ظریف به دو کشور دیگر یعنی کوبا و ونزوئلا گفت: کوبا و ونزوئلا از جمله شرکای سیاسی جمهوری اسلامی ایران در منطقه آمریکای لاتین هستند که از دیرباز همکاری‌های گسترده سیاسی در بخش‌های دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی با هم داشته‌ایم.

اما یک تحلیلگر حوزه آمریکای لاتین در گفت‌وگو با قدس در تشریح اهداف تور دیپلماتیک ظریف به سه کشور ونزوئلا، کوبا و بولیوی با بیان اینکه دولت روحانی پس از تحولات مربوط به برجام و روشدن ناتوانی اروپا در عمل به وعده‌هایش در این زمینه، عزمی جدی‌تر برای تعامل با دیگر ممالک جهان پیدا کرده است. امیر تفرشی گفت: دولت آقای روحانی در سال‌های گذشته در نحوه تعامل با آمریکای لاتین رویکرد مناسبی نداشت. وی ادامه داد: پس از انعقاد توافق‌نامه هسته‌ای، سیاست خارجی ما تقویت رابطه با غرب را محور فعالیت‌های خود قرار داد و بر این اساس تعامل با کشورهایی مانند چین و آمریکای لاتین تا حد زیادی مغفول ماند. در اصطلاح سیاسیون تأکید می‌شود که یک کشور نباید در عرصه سیاست خارجی تمام تخم مرغ‌های خود را در یک سبد بگذارد و بر رابطه با تنها یک حوزه جغرافیایی تکیه کند تا چنانچه در آن رابطه خللی ایجاد شد، دست آن دولت خالی باشد. حال به نظر می‌رسد سفر وزیر خارجه را باید به عنوان گامی هر چند کوچک مثبت در جهت توجه به دیگر حوزه‌های جغرافیایی در دستگاه دیپلماسی مهم و گامی روبه جلو دانست.

تفرشی درباره حوزه‌های همکاری بین تهران و کشورهای حوزه آمریکایی لاتین ادامه داد: در بحث اقتصادی انرژی می‌تواند یکی از زمینه‌های افزایش همکاری باشد. وی تصریح کرد: تهران در ماه‌های اخیر همکاری در حوزه انرژی را با ونزوئلا از طریق ارسال چندین نفتکش آغاز کرده. نباید از یاد برد کوبا پیشتر خواستار تأمین نفت مورد نیاز خود از کانال ایران شده بود که این درخواست از سوی ایران بی پاسخ ماند. صادرات محصولات غذایی، کشاورزی و خدمات فنی مهندسی ایران نیز مهم است و باید بیشتر روی آن کار و تمرکز شود.

این تحلیلگر حوزه آمریکای لاتین با اشاره به اعلام تمایل چندباره رئیس‌جمهور ونزوئلا برای خرید تسلیحات از ایران، گفت‌وگو درباره زمینه‌های این همکاری را هم یکی از ابعاد رایزنی ظریف در این سفر دانست و عنوان کرد: حقیقت آن است که ما در ۶ سال اخیر نتوانسته‌ایم یک همکاری عمیق و مورد اعتماد را با شرکای خود در آمریکای لاتین شکل دهیم تا آن‌ها مجاب شوند تجهیزات نظامی خود را از ایران بخرند. با این وجود اگر سیاست کلان ما بر تداوم این همکاری‌ها باشد، تعاملات نظامی نیز می تواند مد نظر طرفین باشد.

پیام غیرمسقیم به آمریکا

مسئول تحقیقات «خانه آمریکای لاتین» که یک سازمان مردم‌نهاد است نیز معتقد است سفر وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران به سه کشور بولیوی، ونزوئلا و کوبا در شرایطی که توجه افکار عمومی جهان متوجه انتخابات ایالات متحده است، پیام روشن و مهمی را مخابره می‌کند. عبدالحمید شهرابی می‌گوید: اهمیت سفر ظریف در این است که سه کشوری که او از آن‌ها بازدید می‌کند، هم‌اکنون محور جبهه مقاومت ضدامپریالیستی را در منطقه آمریکای لاتین تشکیل می‌دهند و انتظار هم این است که ایران در کنار و همراه این جبهه باشد.

وی تصریح کرد: هدف اصلی این سفر، شرکت وزیر خارجه ایران در مراسم تحلیف «لوئیس آرسه» رئیس جمهور جدید بولیوی است که یک سال پس  از کودتای حمایت‌شده از جانب آمریکا موفق شد آرای اکثریت مردم بولیوی را کسب کند. وی ادامه داد: سفر به ونزوئلا هم پس از ارسال موفقیت‌آمیز کشتی‌های حامل نفت ایران به این کشور صورت می‌گیرد و همان‌طور که شاهد بودیم قدرت بازدارنده ایران سبب شد تلاش‌های ایالات متحده برای جلوگیری از این دادوستد مشروع و قانونی بین دو کشور تحت تحریم‌های سخت آمریکا بی‌نتیجه بماند. حضور وزیر خارجه ایران در این شرایط در ونزوئلا می‌تواند حاوی این پیام باشد که ایران و ونزوئلا  بنا دارند به همکاری‌های راهبردی خود باوجود مخالفت آمریکا ادامه دهند.   اینکه اکنون صحبت از ارسال تسلیحات و کمک‌های نظامی ایران به ونزوئلا می‌شود، نشانه‌ای است از حرکت در این مسیر.   این همکاری در صورت تحقق یک تحول اساسی در روابط بین‌الملل است و معنی آن این است که در شرایط موجود جهانی، فروش و ارسال اسلحه از حق انحصاری امپریالیست‌ها خارج شده است.

این تحلیلگر آمریکای لاتین تأکید کرد: سفر ظریف به کوبا، به عنوان سرزمین اصلی الهام‌بخش مبارزات آزادی‌بخش در آمریکای لاتین پیام این اقدام را تکمیل می‌کند. شهرابی توضیح داد: آمار و حقایق نشان می‌دهند که روابط اقتصادی جمهوری اسلامی با کشورهای جبهه مقاومت در آمریکای لاتین به‌هیچ‌وجه در سطح انتظار نیست و به خصوص در دو دوره ریاست جمهوری آقای روحانی به جای رشد، متأسفانه به‌شدت کاهش یافته است. در این‌باره، اگر چه مسئولان ذی‌ربط به مشکلات و واقعیت‌های ناشی از تحریم اشاره می‌کنند، اما امکانات و ظرفیت‌های موجود نشان می‌دهد که این نوع استدلال بیشتر توجیه ضعف عملکرد است تا دفاع قابل قبول از سطح روابط. با این حال، امید است که سفر اخیر وزیر امور خارجه ایران به این سه کشور آمریکای لاتین عملاً گامی باشد در جهت گسترش روابط موجود تا رسیدن به سطح مطلوب.

نزدیک شدن به تشکیل باشگاه کشورهای تحریمی

یک کارشناس دیگر سیاسی نیز معتقد است رابطه با کشورهای آمریکای لاتین و مرکزی به سبب همجواری آن‌ها با دشمن اصلی جمهوری اسلامی یعنی ایالات متحده و همچنین رویکرد ضد استکباری آن‌ها از اهمیت زیادی برخوردار است. این تحلیلگر مسائل بین الملل اعتقاد دارد در حالی که این کشورها هم زخم خورده از اقدام‌های یکجانبه و تحریم های ضد انسانی واشنگتن هستند این مسئله می تواند آن‌ها را در کنار چین و روسیه به سمت تشکیل اتحادیه کشورهای تحریم‌شده سوق دهد.

سیدرضا صدرالحسینی با اشاره به اقدام‌های دو ساله واشنگتن برای انجام کودتا علیه دو حکومت مردمی در ونزوئلا و بولیوی تصریح کرد: با وجود همه این توطئه‌ها حکومت مادورو در ونزوئلا امروز مستحکم است و از سوی دیگر روی کار آمدن نامزد حزب «جنبش به سوی سوسیالیسم» که از افراد نزدیک به اوو مورالس رئیس جمهور سابق این کشور هستند ابعاد اهمیت دوچندان سفر ظریف را نشان می دهد. وی ادامه داد: البته با وجود تأثیرگذار بودن این‌گونه سفرها، کم توجهی‌ای که در چند سال گذشته به این منطقه مهم جغرافیایی شده باید جبران شود و این سفر می‌تواند در حوزه دیپلماتیک و اقتصادی این کاستی‌ها را جبران کند.