قدس آنلاین: تجربه و سابقه روابط حزب دموکرات با عربستان سعودی نشان می‌دهد اگر بایدن قدرت را بدست گیرد اتفاق های مهم و زیادر در روابط این دو کشور و تحولات منطقه غرب آسیا رخ خواهد داد.
چهار سال پیش با روی کار آمدن ترامپ همزمان شاهد یکسری اتفاق‌ها و رخدادهای سیاسی در عربستان شکل گرفتکه در عمل نوعی کودتا از طرف محمد بن سلمان علیه خاندان سلطنتی و در جهت قبضه قدرت بود. همان زمان از جرد کوشنر داماد ترامپ به عنوان کسی که از محمد بن سلمان در آن کودتا حمایت می‌کرد نام برده می‌شد.
در گام اول محمد بن سلمان صدها عضو خاندان سلطنتی، شاهزادگان و تجار ثروتمند عربستان را در یک هتل لوکس بازداشت کرد و پس از باج گیری از آنها و تامین هزینه نقشه‌هایی که در سر داشت با حذف آنها از ساختار قدرت در قامت یک دیکتاتور مصلح خود را به عربستانی‌ها معرفی کرد.
او چندی بعد در سال ۲۰۱۷ هم با حمایت دولت ترامپ پروژه حذف چهره‌های اصلی رقیب خود، افرادی همچون نایف بن احمد عبد العزیر رئیس دستگاه اطلاعاتی، محمد بن نایف ولیعهد پیشین و پسر عمویش نواف بن نایف را اجرایی کرد.
محمد بن سلمان و پدرش برای جلب نظر ترامپ یک باج ۵۰۰ میلیارد دلاری در قالب قراردادهای تسلیحاتی به دولت او دادند تا از اقدامات و نقشه های آنها که بخشی از آن کودتا و بخش دیگر ان هجمه به محور مقاومت از سوریه و یمن گرفته تا افزایش تنش با ایران حمایت کند. او آنقدر از این حمایت مطمئن بود که کار را تا جایی پیش برد که دستور قتل و سپس سر به نیست کردن جسد جمال خاشقچی روزنامه‌نگار منتقد خودش در خاک یک کشور دیگر یعنی ترکیه را بدهد و با آنکه خاشقچی تابعیت آمریکایی داشت اما دولت ترامپ هیچ گاه پیگیر این جنایت نشد.
بن سلمان در این دوره چهار ساله از یچ جنایتی در مورد مردم مظلوم یمن نیز فروگذار نشدو با تسلیحاتی که از دولت ترامپ خرید دست به نسل کسی در یمن زد، راهبردی که در مقابل مقاومت یمنی‌ها ناکام ماند و حالا به نظر می‌رسد او سرخورده و مأیوس باید از این میدان هم با شکست عقب نشینی کند.
حالا اما دونالد ترامپ در انتخابات شکست خورده و جو بایدن دموکرات کهنه کار که سیاستهای کاملاً متفاوت و متضادی با ترامپ دارد به قدرت می‌رسد. حزب دموکرات به لحاظ تاریخی با طیف سیاسی حذف شده از ساختار قدرت در عربستان روابط و دوستی نزدیکی داشته اند و به شدت از اتفاقات رخ داده در عربستان و رفتار محمد بن سلمان ناراضی و نگران بوده اند.
این تغییر چه تاثیری بر سرنوشت سیاسی محمد بن سلمان و میدان رقابت داخلی در خداندان حاکم این کشور دارد؟ این پرسشی است که قدس آنلاین در گفت وگو با حسن هانی‌زاده تحلیلگر ارشد مسائل جهان عرب و غرب آسیا به دنبال پاسخ آن بوده است. حاصل این گفت‌وگو را در ادامه بخوانید.
* ترامپ بالاخره به شکست در انتخابات اذعان کرد و پذیرفت که مسیر انتخابات به خروج او از کاخ سفید منتهی شده، این اتفاق برای عربستان سعودی و آینده سیاسی محمد بن سلمان به چه معناست؟
از سال ۲۰۱۶ که دونالد ترامپ وارد کاخ سفید شد و به قدرت رسید نقش فرادستی به عربستان مخصوصاً طیف محمد بن سلمان ولیعهد و سلمان بن‌عبدالعزیز پادشاه داد. نزدیک شدن ترامپ به ریاض صرفا در چارچوب یک سری تعاملات تجاری بین یک تاجر حریص و قلدری مثل ترامپ با عربستان ثروتمند بود که بلافاصله ترامپ وارد ریاض شد و به تعبیر شما یک باج ۵۰۰ میلیارد دلاری از عربستان گرفت و آنرا به عنوان موفقیت ویژه و قدرت نمایی خودش مطرح کرد و حتی صریحاً از این کشور به عنوان گاو شیرده نام برد که اهانت بزرگی به سعودی‌ها بود. کسانی که خودشان را رهبر جهان عرب می‌دانند و بیانگر آن بود که ترامپ به حاکمان ریاض به عنوان مهره نگاه می‌کند.
اما در ازای آن محمد بن سلمان از روابط شخصی خودش با ترامپ و خانواده او استفاده و دست به ماجراجویی‌های جسورانه‌ای هم در داخل و هم در منطقه زد که موجب انزوای ریاض شد.
در صحنه داخلی محمد بن سلمان که ابتدا می‌کوشید چهره‌ای میانه‌رو، تحول‌خواه و متفاوت نشان دهد، پس از مدتی با تغییر قدرت در آمریکا با استفاده از چترحمایتی ترامپ و رژیم صهیونیستی بسیاری از شاهزادگان مخالف سیاستهای خودش را دستگیر و زندانی کرد و حتی ۴۰ تن از علمای وهابی که مخالف سیاستها و ماجراجویی‌های او بودند را دستگیر و شکنجه و ارعاب و وادار به سکوت کرد تا یک تغییر اساسی در ساختار قدرت به نفع خودش را بنام اصلاحات انجام دهد.
این تغییرات البته موقتی است و با شکست دونالد ترامپ الان عربستان وارد یک گستره از اختلافات داخلی ریشه‌دار بین دو خاندان الشمری و السدیری خواهد شد.
محمد بن سلمان و پدرش و اطرافیان او به قبیله السدیری تعلق دارند که سران این قبیله به طور سنتی با جمهوریخواهان آمریکا رابطه بهتر و تعریف شدهتری دارد بر خلاف طایفه الشمری که بیشتر به دموکراتها نزدیکند
دونالد ترماپ نقش بسیار مهمی به محمد بن سلمان داد و دست او را برای قبضه قدرت در داخل و البته مشروط به اجرای سیاستهای کاخ سفید باز گذاشت. قتل جمال خاشقچی روزنامه نگار سعودی در داخل آمریکا و میان آمریکا و اروپا و سازمانهای حقوق بشری اختلاف ایجاد کرد ولی بن سلمان با کمک و حمایت دولت ترامپ و لابی صهیونیستی از این مهلکه گریخت و علاوه بر آن هم به جنگ یمن دامن زد و هم در داخل دست به ماجراجویی زد.
دستگیری ۶۰۰ شاهزاده سعودی و سرمایه دار موجب شد او دشمنان زیادی پیدا کند.
با شکست عربستان قطعاً به موازات تغییر در آمریکا سیاست ها درعربستان هم تغییر خواهد کرد. به نظر می‌رسد جو بیدن کینه شدیدی نسبت به محمد بن سلمان دارد. به اعتبار اینکه محمد بن سلمان در طول رقابت‌های انتخاباتی آمریکا تمامی رسانه‌های عربی و عربستان را در اختیار کمپین ترامپ و حمایت از او قرار داد و حتی گفته می‌شود عربستان کمک مالی قابل توجهی برای تبلیغات دونالد ترامپ کرده است و الان با شکست ترامپ محمد بن سلمان نمی‌تواند به سیاق سابق به حکومت مشت آهنین خودش ادامه دهد.
این احتمال بسیار قوی است که به آمدن جو بایدن چه بسا تغییرات سیاسی به سمتی برود که محمد بن سلمان از ولیعهدی برکنار و دوباره محمد بن نایف ولایت عهدی را در دست بگیرد.
دموکراتها و بایدن معتقدند سلمان بن عبد العزیز از توان کافی برای اداره کشور عربستان برخوردار نیست و محمد بن سلمان نیز نشان داده فرد قابل اعتماد و موجهی نیست و حضور او در رأس قدرت در عربستان خطرناک است و موجب تنش خواهد شد لذا بعد از ورود آقای بایدن به کاخ سفید تغییرات دراماتیکی در حاکمیت عربستان محتمل است و سال ۲۰۲۱ سالی پر از ماجرا و حوادثی تلخ برای سلمان و پسرش خواهد بود.
محمد بنسلمان سعی می‌کند یک نوع بازنگری در سیاستهای داخلی و خارجی خودش داشته باشد اما زمانی برای انجام این تغییرات و بهره برداری از آن برای او نمانده. او احتمالاً از چرخه قدرت خارج خواهد شد و چه بسا مانند حسنی مبارک در قفس اتهام مورد محاکمه قرار گیرد.
دادگاه‌هایی در آمریکا هم از گذشته به دنبال احضاز و محاکمه بن سلمان بوده‌اند که به دلیل نفوذ و مصونیت او و حمایت دولت ترامپ تا کنون موفق نبوده‌اند.
* آیا احتمال ندارذد که بن سلمان با دولت بایدن بتواند روابطی را شکل دهد و نوعی معامله انجام دهد؟
حزب دموکرات نگاه و روش خاص خودش را دارد. موضوع حقوق بشر و رفتارهای خارج از عرف بن سلمان و جنایت‌های او اجازه نمی‌دهد حزب دموکرات و بایدن با این حکومت معامله کند زیرا این موضوع بر وجهه آنها خدشه وارد می‌کند.
از سوی دیگر جو بایدن با محمد بن سلمان و سلمان بن عبد العزیز زاویه دارد. مسائل مالی و همکاری های اقتصادی در درجه دوم اهمیت برای دموکراتها دارد. حتماً به خاطر دارید که در دوران اوباما هم او انتقادهای زیادی از رفتار عربستان داشت و به قدرت رسیدن ترامپ در آمریکا برای خاندان سلمان مثل یک موهبت بود.
به نظر می‌رسد آمدن بایدن به کاخ سفید یک اتفاق خوشایند برای ریاض نیست و دموکراتها تمایلی ندارد با محمد بن سلمان بدنام که به عنوان جنایت کار در دنیا شناخته شده همکاری کنند و ترجیح می‌دهند محمد بن نایف دوباره به قدرت برگردد.
*آمریکایی‌ها واقعا تا این حد قدرت و نفوذ دارند که بتوانند محمد بن نایف را به قدرت برگردانند و محمد بن سلمان را ضعیف و حاشیه نشین کنند؟
حاکمیت در عربستان حاکمیت حبابی است و به شدت آسیب پذیر. اگر حمایت آمریکا و لابی صهیونیستی نباشد، خاندان سلمان شاید یک هفته هم نتواند در قدرت باقی بماند.
لذا عربستان در درون خودش هم آماده انفجار است. در منطقه الشرقیه ۵ میلیون نفر از شیعیان عربستان هستند که شهروندان درجه دو به شمار می‌روند و با کمترین حمایتی آماده خیزش هستند.
بخش بزرگی از خاندان سلطنتی و شاهزادگان و تجار بزرگی که محمد بن سلمان با زور ثروتشان را گرفت و آنها را از ساختار قدرت حذف کرد هم امروز کینه او را دارند و جزو ناراضی‌ها و آتش زیر خاکستر در عربستان به شمار می‌روند که مترصد کنار زدن سلمان و پسرش هستند.
حکومتی که ساختار قدرت مردمی داشته باشد. پارلمان و انتخابات نداشته باشد و حزب و آزادی بیان نداشته باشد نمی‌تواند مدت زیادی با زور و سرکوب و کشتار در قدرت بماند. عربستان امروز وجهه بین‌المللی‌اش را هم از دست داده و این کشور چه بسا به سرنوشت لیبی، سودان، مصر و حتی عراق دچار شود.
اما از آنجا که آمریکایی‌ها به منابع نفتی عربستان اهمیت بالایی می‌دهند نمی‌خواهند از طریق شورش این ساختار فرو بپاشد و عربستان دچار فروپاشی شود و ترجیح می‌دهند با یک مهندسی نرم این انتقال قدرت به صورتی سیال شکل بگیرد و با توجه به نفوذ آمریکا در ساختار امنیتی و سیاسی عربستان این اتفاق ممکن است.
* تکلیف باج ۵۰۰ میلیارد دلاری بن سلمان چه می‌شود به ویژه آنکه هنوز جمهوریخواهان در سنا و کنگره نفوذ زیادیدارند و قراردادهای تسلیحاتی عمدتا با کارخانه‌هایی است که مالک آن جمهوریخواهان هستند؟
معتقدم ان ۵۰۰ میلیارد دلار باجی بود که به شخص ترامپ داده شد و او با قلدری آن را از عربستان گرفت. آن چک برای شخص ترامپ بود و با رفتن ترامپ این امتیاز برای ریاض از بین رفت.
البته جمهوی‌خواهان از بن سلمان حمایت‌هایی کردند اما با رفتن ترامپ این حمایت ها کمرنگ خواهد شد. به نظر می‌رسد دموکراتها انتقام سختی از محمد بن سلمان و پدرش خواهند گرفت زیرا به اعتقاد آنها عربستان با کمک دونالد ترامپ حیثیت آمریکا را مخدوش و جایگاه و هژمونی‌اش را در نظام بین‌الملل تنزل داد و آنها در صدد دفاع و بازیابی از حیثیت آمریکا با شعار حقوق بشر برخواهند خاست و چه بسا از برخی کشوها دلجویی هم بکنند.
* محمد بن سلمان همین حالا هم به دنبال مفری برای خروج ابرومندانه از باتلاق یمن است. تاثیر بایدن بر سرنوشت این پرونده که مشخصا پروژه محمد بن سلمان بود چه خوماهد شد؟
در حال حاضر ابتکار عمل میدانی در دست انصارالله و ارتش یمن هست و محمد بن سلمان سعی می کند به صورت آبرومندانه از یمن خارج شود. جنگ یمن در طول چند سال گذشته ۳۵۰ میلیارد دلار برای عربستان هزینه داشته است. لذا به نظر می‌رسد یکی از چالش‌های بن سلمان پایان دادن آبرومندانه به جنگ یمن است.
جو بایدن احتمالا فشار خواهد آورد که عربستان این منازعه را تمام کند و به طور قطع شاهدمذاکرات صلح و یک روند دیپلماتیک در مورد یمن در آینده خواهیم بود.
محمد بن سلمان احتمالاً به دنبال ماندن در قدرت خواهد بود ولو اینکه بخواهد باج ۵۰۰ میلیارد دلاری دیگری این بار به دموکراتها و دولت بایدن بدهد اما این روش دیگر راه به جایی نخواهد برد.
* دو چالش دیگر هم مقابل ولیعهد سعودی قرار دارد که در دولت بعدی آمریکا پرونده های آنها باز خواهد بود. پیشتر هم اشاره کردید. یکی جنایت هولناک قتل جمال خاشقچی منتقد محمد بن سلمان که شهروند اآمریکا هم بود و قتل او در دولت ترامپ بدون پیگرد ماند و دیگری موضوع تلاش ریاض برای بایکوت قطر در میان اعراب!؟
اگر محمد بن سلمان به هر نحو از قدرت کنار برود احتمال دارد دادگاه فدرال در آمریکا با درخواست ترکیه و نهادهای مدنی و یا خانواده خاشقچی علیه بن سلمان اقامه دعوا کنند جمال خاشقچی از نفوذ بالایی در دستگاه های سیاسی آمریکا برخوردار بود و خانواده و طرفناران او این پرونده را دنبال می‌کنند و از دولت بایدن برای پیگیری این مسئله مطالبه می کنند.
مسئله قطر هم معتقدم به راه حل مناسبی خواهد رسید زیرا دولت قطر با هر دو حزب در امریکا مناسبات خوب و محکمی دارد، از آن استفاده خواهد کرد تا آمریکا را علیه ریاض و محمد بن سلمان تحریک کند تا از این وضعیت فشار خارج شود.
* در مورد روابط ایران و عربستان. محمد بن سلمان ۵ برابر درآمد ارزی ایران را خرج کرد تا از تداوم سیاست فشار حداکثری ترامپ بر کشر ما مطمئن شود. ایران همواره در این مدت باب مذاکره را نبست. در همین چند روز گذشته و با مشخص شدن نتیجه انتخابات در آمریکا آقای ظریف به فاصله چند ساعتد چندین پیام روشن برای کشورهای عرب منطقه و مشخصا عربستان فرستاد که تهران آماده کاهش تنش است. آید این اتفاق رخ خواهد داد؟
طبیعی است که عربستان سیاستهایش تابع سیاستهای آمریکا است و هرگاه آمریکا تغیری در نگرش‌های خود داشته سیاست عربستان هم تابع از آن تلطیف یا تهاجمی شده است.
عربستان مهره اجرایی آمریکا و لابی صهیونیستی است و اگر بایدن به برجام بر گردد فضای تعامل بیشتری بین ایران و عربستان هم ممکن خواهد بود. اما به طور کلی اختلافات ایران و عربستان ریشه‌ای است و اگر چه در مواردی کاهش پیدا کرده یاممکن است بکند اما در کل عربستان از قدرت و نفوذ ایران نگران است و سعی دارد با پرداخت پول و ایجاد ائتلاف‌های مختلف و فشار بر کشورهای عربی فشار بر ایران را افزایش داده و همواره فضا را متشنج نگه دارد.
عربستان در دوره اوباما به شدن مخالف برجام بود و تلاش کرد تا این قرارداد امضا نشود. در دوره ترامپ به شدت ذوق زده شد که او از برجام خارج شد. حالا هم به شدت نگران احیای این توافق و البته قدرت محور مقاومت است لذا خیلی انتظار نمی‌رود که سیاستهای حکومت فعلی عربستان در مورد ایران تغییر کند اما قدرت بازیگری آنها کم خواهد شد
اگر تحریم های ایران برداشته شده و ایران وارد فضای تعاملات بین المللی شود احتمالا عربستان هم به این نتیجه برسد که باید در نوع رفتار خود تغییری ایجاد کند.
انتهای پیام/
نظر شما