علی‌الله سلیمی، نویسنده و منتقد

کتاب در سبد خانوارهای ایرانی کالای مهجوری است که متأسفانه روز به روز به این مهجوریت افزوده می‌شود و حالا با آمدن ویروس ناخوانده و منحوس کرونا، شرایط به مراتب بدتر هم شده است. کتاب‌فروشی‌ها مثل بسیاری از مشاغل در این ایام کرونایی دوران رکود و رخوت را سپری می‌کنند و رونق چندانی ندارند و وضعیت کتابخانه‌های عمومی به مراتب بدتر است؛ چرا که از همان روزهای اول فراگیری ویروس کرونا که قرنطینه‌های نیم‌بند در گوشه و کنار کشور اجرا می‌شد، کتابخانه‌ها جزو نخستین مراکزی بودند که تعطیل شدند و این تعطیلی طولانی‌مدت متأسفانه تا امروز ادامه پیدا کرده است.

البته تعدادی از کتابخانه‌های عمومی سعی کرده‌اند خدمات کتابداری در این شرایط کرونایی را از حالت حضوری به شکل مجازی تغییر دهند که آن هم به دلیل فراهم نبودن زیرساخت‌های لازم در همه کتابخانه‌های عمومی به یک اندازه موفق نبوده است. در چنین وضعیتی، یکی از مناسبت‌های مهم در حوزه کتاب و مطالعه از راه رسیده و هفته «کتاب، کتاب‌خوانی و کتابداری» به عنوان فرصتی برای ترویج فرهنگ کتاب و کتاب‌خوانی و فرهنگ‌سازی در میان قشرهای مختلف مردم، امسال و در شرایط فعلی ابداعات و خلاقیت‌های خاص خود را می‌طلبد تا به شیوه‌های متفاوت طرح‌ها و برنامه‌های هر ساله هفته کتاب اجرایی شود و مخاطبان فعلی را که تا حدودی از فضای کتاب و مطالعه دور شده‌اند، جذب کند. شاید یکی از راه‌های موفقیت در این زمینه، ارائه طرح‌های تشویقی برای مخاطبان کتاب باشد که بتواند آن‌ها را با کتاب آشتی دهد و کتاب‌های تازه را وارد سبد خانوارها کند. تجربه سال‌های گذشته نشان داده هر وقت طرح‌های حمایتی از سوی مسئولان فرهنگی کشور برای ترویج و توسعه فرهنگ کتاب‌خوانی صورت گرفته، استقبال خوانندگان کتاب را در پی داشته و اهداف اولیه در این زمینه تا حدودی محقق شده است. از جمله این طرح‌های حمایتی که این روزها و همزمان با هفته کتاب در حال اجراست، طرح «پاییزه کتاب» است که تخفیف‌های قابل توجهی را برای خریداران کتاب قائل می‌شود. در قالب این طرح حمایتی و با ارائه تخفیف‌های ویژه به خریداران کتاب در محدوده زمانی مشخص، پای مشتریان بسیاری به کتاب‌فروشی‌ها باز می‌شود و چه بسا تعدادی از این افراد علاقه‌مند به کتاب و کتاب‌خوانی به مشتری‌های دائمی همان کتاب‌فروشی‌ها تبدیل شوند و به این شکل رونق کسب و کار در این مکان‌های فرهنگی تا حدودی تضمین شود. اهمیت این مسئله بیشتر از آن جهت است که فراموش نکنیم توسعه فرهنگ عمومی بدون ایجاد حس تعلق به محیطی که در آن زندگی می‌کنیم عملاً غیرممکن است و در این زمینه کتاب به عنوان یک ابزار فرهنگی مؤثر می‌تواند نقش‌آفرینی کند، چرا که یکی از راه‌های مؤثر برای رسیدن به توسعه فرهنگی در جوامع، توجه ویژه به مسئله کتاب، کتاب‌خوانی و ترویج فرهنگ مطالعه در میان شهروندان است. با توجه به اهمیت این موضوع، طرح پاییزه کتاب امسال در روزهای کرونایی تا حدودی می‌تواند انگیزه‌ و زمینه‌های لازم برای تهیه کتاب‌های مورد علاقه دوستداران کتاب را فراهم کند. شکی نیست خیلی از ما معمولاً فهرست بلند بالایی از کتاب‌های مورد علاقه‌مان داریم که به دلایل مختلف خرید آن‌ها را به زمان‌های دیگری موکول کرده‌ایم. شاید درصدی از دلایل این به تعویق انداختن خرید کتاب‌های مورد علاقه‌مان به نداشتن وقت مطالعه برگردد، اما درصد قابل‌توجهی از این مسئله به شرایط اقتصادی و قدرت خریدمان برمی‌گردد که به ناچار اولویت را به مایحتاج روزمره اختصاص می‌دهیم و خرید کتاب را می‌گذاریم به زمانی که سر برج اندک پولی در جیبمان باقی‌ مانده باشد. حالا اگر در این شرایط بشنویم کتاب‌فروشی‌های شهر در محدوده زمانی مشخصی تخفیف‌های قابل‌توجهی به خریداران کتاب ارائه می‌دهند، وضعیت طبعاً فرق می‌کند و می‌شتابیم که از این فرصت طلایی استفاده کنیم و حداقل بخشی از کتاب‌های مورد علاقه و فهرست کرده در ذهنمان را تهیه کنیم و برای مدتی هم که شده خوراک فکری خود را فراهم کرده باشیم. در این حال و هواست که شنیدن خبر اجرای طرح «پاییزه کتاب» که با تخفیف‌های قابل‌توجه به خریداران کتاب همراه است، برای بسیاری از علاقه‌مندان به کتاب و کتاب‌خوانی به خصوص آن‌هایی که منتظر چنین فرصت طلایی هستند، خبری خوشایند و دلگرم‌کننده است؛ چرا که آن‌ها می‌توانند با بهره‌گیری از تخفیف‌های ویژه این ایام، قفسه‌های کتابخانه‌ خود را غنی‌تر کنند و برای مدتی خیالشان از بابت تهیه کتاب‌هایی که این روزها با گرانی کاغذ، گران‌تر هم شده است، راحت باشد. طرح پاییزه کتاب در تداوم طرح‌های حمایتی و فصلی مسئولان فرهنگی کشور است که به طور همزمان دو گروه مرتبط با موضوع کتاب؛ کتاب‌فروشان و خریداران کتاب را زیر چتر حمایتی خود قرار می‌دهد و رونق مضاعفی به بازار کتاب در کشورمان می‌بخشد.