قدس آنلاین: برنامه «مامان‌ها» عصرهای شنبه تا چهارشنبه با اجرای منصوره مصطفی‌زاده از شبکه سه سیما روی آنتن تلویزیون می‌رود؛ برنامه‌ای جدید با موضوع سبک زندگی و تربیت فرزند که پخش آن از اوایل آبان ماه آغاز شده است. این برنامه به تهیه‌کنندگی مجتبی حسینی و با اجرای منصوره مصطفی‌زاده روی آنتن می‌رود و در هر قسمت به موضوعاتی مرتبط با دغدغه‌های تربیتی فرزندان در یک دهه اخیر می‌پردازد. موضوعاتی همچون تغییر روابط خانواده و نبود همبازی برای کودکان و نحوه استفاده فرزندان از فناوری‌های روز مثل موبایل و تبلت از جمله مباحث این برنامه است. همچنین مشکلات شیوع کرونا و تأثیر آن بر تحصیل و آموزش مجازی، از دیگر پرونده‌هایی است که در این برنامه باب گفت‌وگو درباره آن‌ها گشوده شده و قرار است به دغدغه‌های تربیتی مادران در دنیای مدرن بپردازد. این برنامه به سردبیری میلاد ناظمی و کارگردانی سعید ابراهیمی پنج روز در هفته ساعت ۱۷:۳۰ روی آنتن شبکه سه می‌رود.
تفاوت این برنامه با سایر برنامه‌های کارشناس‌محور در این حوزه، تجربه‌هایی است که از زبان مادران بیان می‌شود. در هر برنامه سه مادر روبه‌روی منصوره مصطفی‌زاده (مجری برنامه) قرار می‌گیرند و نسبت به موضوع طرح شده در برنامه، تجربه‌ها و دغدغه‌های شخصی خود را بیان می‌کنند و علاوه بر حضور کارشناس از تجربه‌های مادران نیز استفاده می‌شود. منصوره مصطفی‌زاده پیش از این به عنوان کارشناس کتاب کودک در آیتم‌های هفتگی برنامه «کتاب باز» دیده شده است.
سیدمیلاد ناظمی درباره ایده شکل‌گیری این برنامه به خبرنگار ما می‌گوید: سیدمجتبی حسینی (تهیه‌کننده) و خانم منصوره مصطفی‌زاده (مجری) به همراه بنده از نیمه دوم سال ۹۷ به این فکر کردیم که اگر قرار است برنامه‌ای در حوزه تربیت کودکان بسازیم، چه مسائلی در این اتمسفر تولید محتوای تلویزیون خالی است که محتوا و فرمش جدید باشد و با پیشنهاد خانم مصطفی‌زاده به این نتیجه رسیدیم که سراغ مبحثی درباره سبک زندگی به نام «والدگری مدرن» برویم، یعنی خانواده‌ها در سراسر جهان در دهه ۹۰ شمسی یا همان دهه دوم قرن بیست و یکم تغییر سبک داده‌اند؛ ابزارهایی همچون شبکه‌های اجتماعی، بازی‌های موبایلی و پیشرفت‌های تکنولوژی‌ها وارد زندگی بشر شده است که موجب تغییر فرهنگ خانواده‌های سنتی در همه جای دنیا شده و این تغییر شکل در خانواده‌های ایرانی شدیدتر بوده است. مثلاً در گذشته خانواده‌ها در ایران، فامیل‌محور بودند یعنی بچه‌های خاله و عمو با هم بازی می‌کردند، ولی والدهای امروزی که اکثراً متولدین دهه ۶۰ و ۷۰هستند، معمولاً یکی، دو فرزند بیشتر ندارند. بچه‌های امروز هم برخلاف کودکان دیروز که با همسالان خودشان بزرگ می‌شدند اکنون با بزرگ‌ترهایشان همبازی بوده و بزرگ می‌شوند.
وی ادامه می‌دهد: در گذشته عمو، خاله، عمه و دایی نسبت تربیتی با بچه‌ها داشتند که می‌توانست روی تربیت آن‌ها اثرگذار باشد، ولی در دهه اخیر چنین چیزی نیست. بخش زیادی از مادرها بسیار حساس هستند که حتی مادربزرگ‌ها هم روی تربیت بچه‌هایشان تأثیر زیادی نداشته باشند.
* اهمیت تکثر دیدگاه و تجربه
سردبیر این برنامه توضیح می‌دهد: ما حدود ۷۰-۶۰ موضوع را استخراج کردیم و دیدیم که چقدر حرف نگفته درباره «والدگری مدرن» زیاد است و هنوز برنامه تلویزیونی در این باره ساخته نشده است. مسائلی همچون چگونگی از شیرگرفتن یا از پوشک گرفتن بچه‌ها سال‌هاست که توسط کارشناسان در تلویزیون مطرح می‌شود و به آن‌ها پاسخ داده شده است به همین دلیل سراغ محتوای جدیدی رفتیم و تحقیقات گسترده‌ای درباره آن انجام دادیم. پیش‌تولید این برنامه از اواسط سال گذشته آغاز شد و پس از ماه رمضان امسال وارد مرحله تولید شدیم که اکنون روی آنتن می‌رود.
ناظمی درباره مسیر پژوهشی ساخت این برنامه می‌گوید: اکثر پدیده‌ها در بحث «والدگری مدرن» جدید هستند و در نسل‌های قبلی وجود نداشته‌اند یعنی آزمون و خطایی درباره آن‌ها انجام نشده و نتایجش منتشر نشده است. مثلاً در موضوع انتشار عکس کودکان در فضای‌مجازی، یک کارشناس یا روان‌شناس کودک می‌تواند بگوید که عکس بچه‌هایتان را با لباس‌های غیرمتعارف در فضای مجازی نگذارید، ولی اگر از آن کارشناس بپرسید که روزی دوتا عکس بگذاریم یا سه تا یا اینکه عکس‌هایی که در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌کنیم چه ویژگی‌هایی داشته باشند، کارشناسان پاسخ قطعی ندارند، چون نسلی که این اتفاق برایش می‌افتد هنوز به آن سنی نرسیده که با بررسی روند رشدش ببیند که روش‌های مختلف تربیتی در این باره با چه چالش‌هایی همراه است. به همین دلیل بسیاری از قسمت‌های برنامه «مامان‌ها» کارشناس به معنای کلاسیک خودش ندارد بلکه تجربیات مختلف مادرها بیان می‌شود.
سردبیر این برنامه خاطرنشان می‌کند: ما همه موضوعات برنامه را با محوریت «والدگری مدرن» انتخاب کردیم و موضوعاتی همچون گرفتن بچه از پوشک و شیر را کنار گذاشتیم، چون در این‌باره حرف‌های زیادی گفته شده است مثلاً قسمتی از برنامه درباره پرسش‌های سخت کودکان است که به این پرسش‌ها چطور باید پاسخ داده شود. مادرها درباره تجربیاتشان حرف می‌زنند که این بیان تجربیات مختلف به برنامه تکثر دیدگاه می‌بخشد. ضمن اینکه در بخش‌هایی که کارشناس داریم برایمان مهم است که آن کارشناس حتماً تجربه مادری داشته باشد و حین حرف‌های کارشناسی از تجربه خودش هم بگوید.
ناظمی با بیان اینکه اصالت را برای انتخاب موضوعات بر سه اصل قرار دادیم، توضیح می‌دهد: نخست اینکه موضوعات با صورت مسئله جدید مطرح شوند یا اگر موضوعی قدیمی است، درباره آن کمتر صحبت شده باشد، همچون موضوع عذاب وجدان مادرانه یا موضوع مادران تک والد و مورد سوم هم طرح موضوعات تجربه‌محور است که به مادرها ارزش‌افزوده بدهد.
وی درباره انتخاب مادرهای شرکت‌کننده در برنامه توضیح می‌دهد: ما از ماه‌ها پیش فراخوان دادیم و ثبت‌نام مادرهای متقاضی صورت گرفت و از سوی دیگر عده‌ای هم مادرهای مستعد را به ما معرفی می‌کردند. متقاضیان در چند مرحله گزینش شدند یعنی پس از اینکه پرسشنامه تلفنی را جواب دادند، در یک جلسه یک ساعته با آن‌ها مصاحبه شد که چقدر در تجربیاتشان صادق هستند یا فن بیان خوبی برای ارائه تجربیاتشان دارند.
* اختلاف‌نظرهایی که جدل‌ساز نیست
ناظمی درباره تکثر دیدگاه و تجربیات مادرها در این برنامه می‌گوید: ما سه سرفصل در برنامه داریم که سرفصل اول، موضوعات همدلانه است و شامل مواردی می‌شود که از قدیم وجود داشته، ولی کمتر درباره آن‌ها صحبت شده است، همچون اشتباه‌های دوران مادری. در این باره اختلاف دیدگاه مهم نیست بلکه تکثر تجربه اهمیت می‌یابد. سرفصل دوم درباره موضوعات انتقادی است که رویه غلط تربیتی را مطرح می‌کند، در اینجا نظرات مختلف و گاه متناقض بیان می‌شود. سرفصل سوم، مباحث آموزشی است و به مخاطبان می‌گوییم که چه نکاتی را باید در نظر بگیرند، همچون آداب تماشای تلویزیون کودکان، اختلاف‌نظر درباره این سرفصل، کمتر از موضوعات انتقادی است. مسئله مهم اینکه اختلاف‌نظر بین مادرها در این برنامه منجر به جدل نشود.
وی یادآور می‌شود: سعی کردیم در انتخاب مادرها، تکثر دیدگاه‌ها و تجربیات را لحاظ کنیم تا دغدغه‌های آن‌ها گستره وسیعی از مخاطبان را پوشش دهد، به همین دلیل مادرها از یک طبقه خاص فرهنگی و اقتصادی یا سبک زندگی نیستند. تلاش ما این بوده چنین جزئیاتی را در برنامه لحاظ کنیم تا یکطرفه به قاضی نرویم.
وی با بیان اینکه تولید برنامه «مامان» در فصل اول، حدود ۵۲ قسمتی را در نظر گرفته است، می‌گوید: بیش از ۴۰ قسمت از فصل اول تولید شده، ولی با توجه به استقبالی که تاکنون از این برنامه صورت گرفته، احتمالاً تولید آن ادامه پیدا خواهد کرد و با توجه به درخواستی که از ما شده در حال بررسی شرایط و ادامه کار هستیم.
ناظمی درباره اینکه چرا مخاطب بازپخش برنامه را باید از پلتفرم‌های نمایشی خریداری کند و ببیند، توضیح می‌دهد: این کار به لحاظ شرایط تولید و هزینه‌هایی مانند پژوهش‌های مفصل که دربر داشت، نیاز به مشارکت داشت. در این وضعیت، دو انتخاب داشتیم نخست اینکه سراغ تبلیغات کالا یا کدهای ستاره و مربع برویم که چندان برای ما جذاب نبود، ولی راه دوم، نمایش بازپخش این برنامه از طریق پلتفرم‌های نمایشی بود تا مخاطب به صورت مستقیم در تولید برنامه مشارکت داشته باشد. به نظر ما این اتفاق می‌تواند در تولید محتوای مطلوب با مشارکت صدا و سیما و «وی اوی دی» ها مؤثر باشد تا اینکه بین برنامه یک کالا تبلیغ شود.
وی در پایان یادآور می‌شود: تیم تولید برنامه «مامان‌ها» بسیار جوان هستند و بخش قابل‌توجهی از گروه را متولدین دهه ۷۰ و اواخر دهه ۶۰ تشکیل می‌دهند. این صحبت‌ها هم به نمایندگی از همه این بچه‌هاست. به طور خاص سیدمجتبی حسینی به عنوان تهیه‌کننده از اولین جلسه طراحی برنامه تا نوشتن متن و تولید محتوای برنامه بسیار همراهی می‌کند و حضور میدانی دارد و ذره‌ای از استانداردهایش کوتاه نمی‌آید. خانم منصوره مصطفی‌زاده هم که پیش از این به عنوان کارشناس کتاب کودک در آیتم‌های هفتگی برنامه «کتاب باز» دیده شده بودند، کاملاً در محتوا و طراحی‌های فرمی همراه گروه هستند و این‌طور نیست که صرفاً مجری برنامه باشند. حتی تیم کارگردانی هم نقش جدی‌تری از کارهای فرمی دارند و دوستی بین اعضا موجب شده هر کدام از ما نقش‌هایی خارج از عنوانمان ایفا کنیم و همین به کیفیت اثر کمک کرده است. این برنامه، رنگ و لعاب و دکوپاژ بسیار خوبی دارد و برای مخاطب چشمنواز است که نتیجه زحمات، سعید ابراهیمی، کارگردان جوان آن است.
یادداشت کارگردان
برای جذب مخاطب باید تلاش کرد
نخستین قسمت از برنامه «مامان‌ها» را برای تعیین شبکه، پیش چند فرد شاخص در حوزه رسانه و... بردیم. در کنار نظرهای مثبت و استقبال‌ها ، بعضی از این افراد نظرات متفاوت‌تری داشتند، یکی گفت سلبریتی‌اش کم است، یکی گفت بازی و سرگرمی‌اش کم است، یکی گفت مادران را ببرید پیک‌نیک و دیگری گفت زمان برنامه را کوتاه کنید. یکی‌شان گفت مسابقه‌اش کنید و دیگری گفت مخاطب حوصله حرف شنیدن ندارد. حس می‌کردیم فرم برنامه و محتوایش توسط این دوستان درک نمی‌شود، اما با این حال می‌خواستیم برنامه با همین قالبی که مدت‌ها در موردش فکر شده بود، تولید شود. شاید به قول بعضی از این افراد سلبریتی ندارد، صرفاً سرگرم‌کننده نیست، پیک‌نیک نمی‌رویم، زمانش هم به اندازه است، اما در پس این حرف‌ها یک چیز دیگر بود که هر کاری از دستتان برمی‌آید بکنید تا مخاطب شما را ببیند.
ما مثل شعار برنامه، می‌خواستیم معمولی باشیم و در ستایش معمولی بودن برنامه بسازیم ، حتی به قیمت ریسک عدم‌استفاده از کهن الگوهای جذب مخاطب. معمولی بودن، انگار غیرمعمولی‌ترین کاری است که این روزها تلویزیون می‌تواند انجام دهد. البته این معمولی بودن به معنای بی‌چفت و بست بودن فرم یا سرگرم‌کننده نبودن محتوا نیست. فرم برنامه را جوری طراحی کردیم که به اندازه کافی سرگرم‌کننده باشد. آیتم اول برنامه که زحمت بسیاری در ساخت برایمان ایجاد می‌کند و کلاً ۱۰درصد از برنامه را پر می‌کند، در راستای همین رویکرد است. همچنین تلاشی که برای رنگ و لعاب صحنه کرده‌ایم و سراغ موضوعاتی رفتیم که برای مادران امروزی واقعاً دغدغه بوده و در عین حال جذاب هستند.
مادران معمولی برای ما تعریفش آن‌هایی هستند که سلبریتی نیستند و صدایشان کمتر شنیده شده، اما باید حرف‌هایی برای گفتن داشته باشند و در زندگی‌شان مسائلی را حل کرده باشند، اما مسائلی که این مادرها حل کرده‌اند شبیه مسائلی نیست که فرض کنید در برنامه‌ای مثل ماه‌عسل مطرح می‌شوند. مسائلی است که فقط به اقتصاد و معیشت خانواده ربط ندارد و بیشتر اخلاقی است. مثلاً عکس فرزندم را در اینستاگرام بگذارم، چه تبعاتی در آینده دارد؟ آثار اعتیاد یک والد به موبایل بر فرزندش چیست؟ مسائلی که گاهی اصلاً برای جامعه صورت مسئله به خود نگرفته است.
در نقد اهلی رسانه و جامعه گفتیم، اما در نقد خودمان هم باید بگوییم. تعدادی از برنامه‌هایمان اهداف ما را محقق نکردند. مثلاً قسمتی که درباره ویترین حسرت‌برانگیز اینستاگرام حرف می‌زنیم، در ظاهر داریم این پدیده را نقد می‌کنیم اما «طبیعی جلوه دادن این مشکل» بر نقد پدیده اولویت پیدا می‌کند. گاهی هم مثل برنامه والدین معتاد به گوشی، نتوانستیم به اندازه کافی انتقادی باشیم و دلیل اصلی‌اش هم آن است که ما همه روند گفت و گو را طراحی نمی‌کنیم. گفت‌وگو شبیه یک بازی دوطرفه است که میهمان هم در سرشت آن باید تأثیرگذار باشد، در غیر این صورت اسمش گفت و گو نیست و مجری در عین مدیریت موضوعی گفت‌وگو، نگاه از بالا به پایین یا تحکم‌آمیز به میهمان‌ها ندارد، اما برای روشن شدن موضع آدم‌ها از آن‌ها پرسش می‌کند که این اسمش تحکم نیست. گاهی یک میهمان مادر می‌آید و خیلی بهتر از ما از خودش و موضعش دفاع می‌کند.
پخش برنامه نشان داد مخاطب تشنه شنیدن حرف است، حرفی که از زبان یک آدم معروف درنمی‌آید. حرفی که می‌شود گفت مربوط به حوزه اخلاق آن هم اخلاق جدید است. برنامه «مامان‌ها» محفل حرف‌هایی است که مادرها اغلب در محافل خصوصی‌شان با هم می‌زنند و قطعاً برایشان دغدغه است. «مامان‌ها» فرصتی است برای طرح دغدغه‌های مادرانه با حفظ حریم اخلاقی و عرفی جامعه ایرانی، در یک عرصه عمومی.
نظر شما