اما به دلیل نبود زیرساخت‌های مناسب بازار و امکان هر لحظه ریزش و تخریب بنای آن، موضوع مسکوت ماند همچنین تجربه‌های سالن‌های کوهسنگی، مجتمع تجاری تازه تأسیسی در چهارراه شهدا که عملاً هنرمندان از منطقه آن رضایت نداشتند و بعدها بازارچه‌ای در منطقه گنبد سبز (آخوند خراسانی) مطرح شد و... . این روزها نیز خبری مبنی بر آنکه هنرمندان می‌توانند در جمعه بازارها میزی برای فروش آثارشان داشته باشند اعلام شد و این در حالی است که وجود یک بازارچه دائمی برای هنرمندان شهرمان ضروری است اما با وجود سال‌ها پیگیری هنرمندان، متأسفانه این موضوع همچنان مسکوت مانده است؛ موضوعی که هر بار اداره کل ارشاد شهرمان، شهرداری، میراث فرهنگی و متولیان هنر، بی‌تفاوت از کنار آن گذشته‌اند. به سراغ هنرمندان رشته‌های مختلف می‌روم تا نظرشان را در این باره جویا شوم.

نیاز بازار برای زائران ‌و مجاوران

نماینده نگارگران در انجمن هنرهای تجسمی خراسان رضوی در گفت‌وگو با خبرنگار ما در این باره می‌گوید: بازارچه هنری نیاز همه مردم است و فقط به زائران بسنده نمی‌شود. مشهد شهری زیارتی- گردشگری و پایگاه هنرهای سنتی مانند هنرهایی چون تذهیب و نگارگری و هنرهای برگرفته از این شاخه است که مورد توجه زائران و مجاوران است که مردم مشهد نیز با آن‌ها آشنا هستند.

مریم میرصدرایی می‌افزاید: بنابراین بازار هنری هم نیاز زائر و هم نیاز مردم مشهد را باید برآورده سازد به شرط آنکه در دسترس باشد. البته این میسر نخواهد بود مگر حامیان قوی داشته باشد. وی با اشاره به این نکته که در همه جوامع و کشورهای اروپایی مانند ایتالیا و اسپانیا که مهد هنر محسوب می‌شوند حامی هنر و هنرمند ارگان‌های دولتی هستند، بیان می‌دارد: البته به نظر، شهرداری می‌تواند متولی خوبی برای ایجاد بازارهای هنری باشد و در گذشته هم مکان‌هایی مثل طبقه دو و سه پاساژ فیروزه  و آسمان۲ برای مدتی کوتاه در اختیار هنرمندان قرار گرفت اما چون مالک شخصی بود پس از اتمام‌ قرارداد، مکان تخلیه شده است.

وی خاطرنشان می‌سازد: به نظر من انتخاب مکان خیلی هم مورد توجه بازدیدکنندگان واقع نشده که از طرف هنرمند تجدید قرارداد نشده است و این تغییر مکان مناسب نیست زیرا آدرس از ذهن زائر پاک می‌شود. این هنرمند نگارگر اظهار می‌دارد: چند نکته حائز اهمیت است مثل قرار دادن مکان‌های مناسب در مرکز شهر و خیابان‌های پرتردد و قابل رؤیت نه در طبقات فوقانی پاساژها، زیرا ارتباط هنرمند با مردم موجب رونق هنر می‌شود. کمبود بازارهای دائمی بسیار احساس می‌شود مثل بازار هنر اصفهان که برای همه شناخته شده است و هیچ کس سردرگم نمی‌شود.

هنر متولی ندارد

یکی از استادان خوشنویس و نقاش شهرمان در این خصوص می‌گوید: اشکال عمده را در نداشتن متولی هنر می‌دانم‌. متولی هنرمان ارشاد است و کسانی که می‌خواهند حمایت کنند، شهرداری است. استاد فریدون حاجی‌زاده آزاد می‌افزاید: به یاد دارم‌ شهرداری غرفه‌هایی را که در سالن‌های کوهسنگی داشت، برای چند ماه آن‌ها را به تعدادی از هنرمندان واگذار کرد اما چون برایش درآمدی ایجاد نمی‌شد غرفه‌ها را پس گرفت. وی تأکید می‌کند: در حال حاضر غرفه‌هایی که در آنجا وجود دارد چرا سال‌ها خاک می‌خورد؟ در آن تالارها، هم امکان برگزاری نمایشگاه و هم امکان حضور دائمی هنرمندان وجود دارد و همه هنرمندان هم خوشحال بودند که جایی در شأن آن‌ها وجود دارد، حتی از فروش کم آثار هم رضایت داشتند زیرا هنرمند راضی است که هنرش دیده شود.

وی در ادامه توضیح می‌دهد: در حال حاضر بهترین گزینه این است که ارشاد و شهرداری بر سر همین غرفه‌های کوهسنگی به توافق برسند تا هر ۶ماه براساس اسامی هنرمندان به صورت چرخشی به ۵۰ هنرمند غرفه‌ها واگذار شود حالا یا با اجاره کمتر یا درصدی از فروش آثار هنری را به عنوان اجاره بردارند تا هم رونق بگیرد و هم کوهسنگی با این همه سرمایه‌گذاری از این رکود دربیاید.

متولیان که به وظایفشان عمل نمی‌کنند

یکی از استادان مجسمه‌سازی شهرمان نیز در این باره می‌گوید: متولی کارهای هنری به صورت قانونی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که اهمیتی به هنر و هنرمند نمی‌دهد. سازمان میراث فرهنگی و گردشگری هم وظیفه حفظ، نگهداری و معرفی هنر و هنرمندان را دارد که باید با ارشاد هماهنگ باشد که این اتفاق نمی‌افتد. مرتضی فریزی کرمانی می‌افزاید: میراث فرهنگی هم که همواره اعلام می‌کند که بودجه ندارد و با شهرداری که بودجه و امکانات بیشتری دارد در این راستا هماهنگ نیست. وی خاطرنشان می‌سازد: در نهایت متولیان اصلی هنر به وظیفه خودشان عمل نمی‌کنند و با سایر ارگان‌ها و سازمان‌ها هماهنگ نیستند و سازمان شهرداری هم به سلیقه و نظر خودش اقدام‌های فرهنگی را کارشناسی نشده یا گاهی سلیقه‌ای انجام می‌دهد که حاصل آن نتیجه فعلی است. این هنرمند مجسمه‌ساز با بیان اینکه شهرداری مکانی برای کار هنری تخصیص می‌دهد اما آن محل مد نظر او برای کار هنری مناسب نیست، در واقع هنرمندان را نمی‌شناسند و کارشناسی نشده هزینه می‌کنند.

مکان‌هایی که مناسب بازارچه‌اند

یکی از هنرمندان، محققان و پژوهشگران عرصه دوخت‌های سنتی نیز می‌گوید: تصور می‌کنم هنرمندان بچه‌های یتیمی هستند. به وسیله ما مکان‌ها را به شکوفایی می‌رسانند و بعد که آن مکان شناخته شد و حجره‌ها ارزش پیدا کرد، هنرمندان را بدون هیچ توجیهی بیرون می‌کنند. 

فرنگیس شادکام می‌افزاید: در سال ۹۰ که من ۱۸ سال مشتریان ثابت داشتم و رونق حرفه‌ام مرا راضی می‌کرد، از من خواسته شد که به چارسوق هنر بروم و آن را تبدیل به یک بازارچه هنری و صنایع دستی کنم که باب شود که گردشگر داخلی و حتی مردم خود شهرمان به این مکان برای خرید آثار هنری مراجعه کنند و سرگردان نباشند. این هنرمند شهرمان تصریح می‌کند: هشت حجره بود و دو سالن دیگر را اصلاً باز نکردند و هر چه گفتیم آنجا خاک می‌خورد و بازش کنید تا هنرمندان بیشتری امکان حضور داشته باشند اما از شهرداری تصمیم گرفته بودند فقط دو سالن استاد ترمه‌چی و حسینعلی مشهدی را در اختیار هنرمندان بگذارند. 

وی می‌افزاید: بعدها به این نتیجه رسیدند که مدیریت آن را به خود هنرمندان بسپارند، مدیریت به خوبی انجام شد و در مجموع توانستیم از حضور ۲۵ هنرمند در آنجا بهره ببریم و همچنین‌ سالن نگارخانه را پنل‌بندی کردیم و آنجا پر رونق و شکوفا شد.

وی تأکید می‌کند: ما مدام شاهد مشتری‌هایی بودیم که می‌آمدند و آشنایان و اقوامشان را به این بازارچه برای خرید معرفی می‌کردند. اما در دوره بعدی، شهرداری بدون هیچ توضیحی در اوج شهرت، آن بازارچه صنایع دستی را بست و بدون هیچ توضیحی هنرمندان را بیرون کرد. این بی‌احترامی هیچ قابل توجیه نبود زیرا همه ما به دلیل داشتن یک فضای دائمی برای ارائه هنر رفته بودیم. این هنرمند اظهار می‌دارد: چرا هنوز چارسوق هنر خاک می‌خورد، شنیده‌ام آنجا دارد بازسازی می‌شود. آنجا بهترین مکان برای بازارچه هنری دائمی است و پس از آن خانه ملک که در اختیار میراث است که مکان خوبی به نظر می‌رسد.

وعده‌ای که عملی نشد

یکی از استادان معرق‌کار شهرمان درباره بحث بازارچه هنری دائمی می‌گوید: مدتی نمایشگاهی را به واسطه یکی از استادان نقاشی که از شاگردان استاد فرشچیان نیز بود در میدان شهدا به هنرمندان واگذار کردند که آن هم جمع‌آوری شد. استاد سیدحمید افضلی مقدم می‌افزاید: پس از آن پیگیری کردیم و اعلام شد بازارچه‌ای در خود فردوسی قرار است به هنرمندان واگذار شود اما این اتفاق هنوز هم نیفتاده است. وی می‌گوید: در حال حاضر با وضعیت خراب اقتصادی، مدتی است رونقی برای کار هنری وجود ندارد، من مجبور شده‌ام کارگاهم را تعطیل کنم و در خانه مشغول به کار شوم. این هنرمند شهرمان تصریح می‌کند: در گذشته گاهی در مشهد و شهرستان‌ها نمایشگاه‌های رایگان برگزار می‌شد که آن هم به دلیل کرونا امکان ندارد و عملاً هنرمند مکانی برای فروش آثارش ندارد.