حالا این روزها درصد کمی از دانش‌آموزان به مدارس می‌روند و به صورت حضوری آموزش می‌بینند و معلمان برنامه‌های درسی را از طریق اپلیکیشن و وب‌سایت‌های آموزشی ارائه می‌کنند. بسیاری از مراکز ورزشی، تفریحی و گردشگری تعطیل شده و حداقل دو سوم کارمندان دولت سرکارشان حضور نمی‌یابند و کارکنان بعضی از مشاغل خصوصی هم مجبورند در خانه بمانند.

بی شک در خانه ماندن و قرنطینه شدن موجب قطع زنجیره کرونا و کاهش نمودار مبتلایان به کووید 19 و مرگ و میر ناشی از آن می‌شود اما اگر خانواده‌ها برنامه‌ای برای این روزهای خانه‌نشینی نداشته باشند، این موضوع ممکن است افراد را دچار مشکلات روحی، بی‌حوصلگی و حتی افسردگی و پرخاشگری کند.

بنابراین پرسش این است که افراد و خانواده‌ها برای دوری از خطرات یاد شده چه کارهایی را می‌توانند در خانه انجام دهند؟

آموزش‌های لازم برای سلوک بهتر با افراد

دکتر فربد فدایی، روان‌پزشک و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی در پاسخ به قدس می‌گوید: تا پیش از بروز همه‌گیری ویروس کرونا ارتباطات عاطفی و نزدیکی بین افراد خانواده وجود داشته که این موضوع نقش زیادی در سلامت آن‌ها ایفا می‌کرد اما در حال حاضر چنین ارتباطاتی عملی نیست. بنابراین بهترین کار این است که ارتباط‌ها را به گفت‌وگوهای تلفنی و مجازی کاهش دهیم.

وی با اشاره به اینکه انجام همه فعالیت‌های مثبت می‌تواند به کاهش دلتنگی و ناخشنودی ناشی از محدودیت‌های کرونایی کمک کند، می‌افزاید: برای نمونه اگر در گذشته فرصت چندانی برای انجام فعالیت‌های ورزشی در خانه به صورت مرتب فراهم نبود الان شرایط برای چنین کاری مهیاست یا مطالعه کتاب‌ها و نشریات، تماشای فیلم‌های آموزشی، سینمایی و تفریحی، حل کردن جدول، انجام بازی‌های سرگرم کننده از قبیل اسم فامیل، یادگیری مهارت‌های جدید مثل آموختن یک زبان خارجی از طریق شبکه‌های اجتماعی مجازی، نوشتن خاطرات و... به افراد کمک می‌کند حوصله‌شان از خانه ماندن زیاد سر نرود و دچار مشکلات روحی و روانی نشوند. در واقع این محدودیت‌های کرونایی ممکن است موجب شود انسان‌ها راه‌های تازه‌ای برای توانمند شدن خود بیاموزند.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا کرونا روی سلامت روانی جامعه تأثیرگذار بوده و وضع را بدتر از پیش کرده است یا خیر، می‌گوید: پیش از کرونا پژوهش‌هایی داشتیم که نشان می‌داد انزوا و تنهایی رشد دو تا سه برابری در مقایسه با دیگر مشکلات روان‌پزشکی دارد.برای نمونه افرادی که تنها زندگی می‌کنند میزان افسردگی‌شان دو برابر افراد متأهل است. پس از کرونا هم بررسی‌ها نشان می‌دهد میزان اختلافات زناشویی افزایش یافته که این به‌دلیل نداشتن مهارت‌های لازم توسط زوجین بوده است.  بنابراین تأثیر منفی کرونا روی سلامت روانی جامعه یک واقعیت است و راه درمانش هم علاوه بر صبر و حوصله، به‌کارگیری آموزش‌های لازم برای سلوک بهتر با افراد خانواده است.

راهکار گفت‌وگو محوری

دکتر مریم سادات ظهوریان، کارشناس فرهنگی و جامعه‌شناسی هم در پاسخ به قدس می‌گوید: اگرچه کرونا برای سلامت روانی جامعه یک تهدید به حساب می‌آید اما می‌توان این تهدید را به فرصت تبدیل کرد.

وی می‌افزاید: برای اینکه افراد از خانه ماندن طولانی دچار بی‌حوصلگی و دیگر آسیب‌های روحی نشوند باید بیش از گذشته بر گفت‌وگو محوری در خانواده تأکید کنیم. یعنی بچه‌ها باید در کنار هم بودن را با خوب گفتن و خوب شنیدن یاد بگیرند. البته ما والدین هم باید در این زمینه آموزش ببینیم. اگر ما این روند را درست اجرا کنیم شاید پس از طی شدن دوره کرونا دیگر نیاز نباشد به گذشته برگردیم.در واقع با تحولی که به واسطه کرونا در سیستم ما ایجاد شده است باید بتوانیم بسیاری از مسائل زندگی آینده را متفاوت‌تر کنیم؛ به عنوان مثال برگزار شدن مجازی نمایشگاه کتاب که  می‌تواند دسترسی بهتری را برای همگان حتی در دور افتاده‌ترین نقاط کشور فراهم کند یا گردشگری مجازی و بازدید از موزه‌های مختلف به صورت آنلاین البته با خرید بلیت اینترنتی. منتها همه این‌ها منوط به دیدن آموزش است هم برای کسی که متولی است و هم برای فردی که در خانه حضور دارد.

وی در همین زمینه می‌افزاید: البته نباید از نقش بازی‌ها و ابزارهای سرگرم کننده برای سلامت افراد در دوره قرنطینه غافل بود. بچه‌ها در بازی‌هایی که می‌توان در خانه انجام داد از والدین جلوتر هستند. یکی دیگر از ابزارهای مهم، خاطره‌گویی و خاطره‌نویسی است البته نه به این صورت که حالت نصیحت گونه پیدا کند. یعنی گفتمان و خاطره‌گویی و هنرهایی که می‌تواند به صورت سینه به سینه نقل شوند را باید در قالب طنز برای بچه‌ها مطرح کرد.

زیرساخت‌ها را فراهم کنیم

اما دکتر مصطفی اقلیما، رئیس انجمن علمی مددکاری ایران نگاه دیگری به موضوع دارد و معتقد است: ماندن و احساس آرامش کردن در خانه بدون فراهم بودن زیرساخت‌ها چندان امکان‌پذیر نیست. یعنی وقتی پدر و مادر به اندازه کافی درآمد مالی ندارند و از طرف دیگر باید وام و اجاره منزل پرداخت و هزینه معاش و آموزش بچه‌ها را تأمین کنند، چگونه می‌توانند با خیال آسوده در کنار خانواده بمانند؟ قطعاً چنین چیزی شدنی نیست.

وی با بیان اینکه بسیاری از خانواده‌ها هیچ وسیله‌ای برای سرگرمی بچه‌های خود ندارند، می‌افزاید: نمی‌شود به مسائل اجتماعی به صورت تک بُعدی نگاه کرد؛ یعنی اگر امکانات لازم در اختیار مردم باشد خود آن‌ها در خانه‌ها می‌مانند و چندان نیازی به سفارش کردن نیست.