عفونت داخلی، سکته مغزی و مرگ بیمار به خاطر عمل پولیپ روده، مرگ مغزی بیمار و درگذشت پس از عمل لوزه، بریدگی صورت نوزاد با تیغ جراحی حین عمل سزارین، سقوط بیمار از تخت و فوت بیمار پس از پیوند کلیه، زایمان طبیعی نوزاد چهار کیلویی به جای سزارین و مرگ نوزاد پس از تولد، سوختگی پوست بیمار در حین عمل قلب باز، تزریق دگزامتازون به کودک ۱۰ ساله و مرگ او، جا ماندن دو گاز استریل سنجاق‌دار در بدن مادر حین زایمان، آسیب عروقی و سیاه شدن و قطع از مچ به پایین دست کودک به خاطر گچ‌گیری نامناسب، خارج کردن تنها کلیه بیمار از بدن او به جای کیست، جراحی فتق به جای برداشتن پلاتین پای کودک ۱۰ ساله و مرگ یک جوان به خاطر جراحی زیبایی تنها نمونه‌هایی از خطاهای پزشکی است که هر از چند گاهی تیتر آن را در رسانه‌ها دیده‌ایم و همیشه این هراس برایمان به وجود آمده روزی نرسد که خودمان هم بر اثر یک اشتباه پزشکی تیتر روزنامه‌ها شویم. ترسی که بی‌راه نیست!
رسیدگی به ۴۹۱ پرونده شکایت در نظام پزشکی مشهد طی ۶ ماه نخست ۹۹
رئیس سازمان نظام پزشکی مشهد در گفت‌وگو با خبرنگار قدس می‌گوید: پرونده‌های خطاهای پزشکی توسط سازمان نظام پزشکی و از طریق شورای حل اختلاف، دادسرای نظام پزشکی، هیئت بدوی انتظامی، هیئت تجدید نظر انتظامی و هیئت عالی و دادگاه تجدیدنظر رسیدگی می‌شود. دکتر علی بیرجندی‌نژاد در خصوص آمار پرونده‌های قصورات پزشکی در مشهد طی شش‌ماهه نخست امسال عنوان می‌کند: ۱۵۵ پرونده در دادسرای نظام پزشکی، ۱۸۹ پرونده در هیئت بدوی انتظامی و ۱۴۷ پرونده در هیئت تجدید نظر انتظامی طی شش‌ماهه نخست سال جاری مورد رسیدگی قرار گرفته است.
وی در پاسخ به این پرسش که تاکنون چند پزشک در مشهد محکوم شدند، می‌گوید: طی شش‌ماهه نخست سال جاری ۵۰ رأی محکومیت پزشکی و ۸۳ نظریه کارشناسی قصور از سوی معاونت انتظامی سازمان نظام پزشکی مشهد صادر شده است؛ همچنین در سال‌های اخیر ۱۶ رأی محرومیت موقت و دائم از حرفه پزشکی در شهر مشهد داشته‌ایم. رئیس سازمان نظام پزشکی مشهد در خصوص بیشترین شکایت‌ها هم اظهار می‌کند: پراکندگی شکایت‌ها معطوف به گروه خاصی از پزشکان یا حوزه کاری خاصی نیست و آماری که در این رابطه وجود دارد بعضاً ارتباط با تعداد خدمات ارائه شده دارد و از این منظر نمی‌توان شکایت‌های یک گروه درمانی را بالاتر توصیف کرد.
بیرجندی‌نژاد با اشاره به رضایت‌نامه‌های پیش از عمل‌های جراحی، گفت: گرفتن این رضایت‌نامه‌ها مبنای قانونی دارد تا افراد از شرایط عمل و خطرات احتمالی آگاهی داشته باشند، در واقع رضایتی که از بیمار گرفته می‌شود تنها مربوط به اعلام رضایت برای انجام عمل جراحی است و هیچ ارتباطی به از بین رفتن حق بیمار مبنی بر شکایت از پزشک و کادر درمان ندارد و اصولاً قصور پزشکی قابلیت پیگیری از سوی سازمان نظام پزشکی را دارد.
رضایت یا برائت؟
اگر تجربه عمل جراحی یا برخی اقدام‌های درمانی را داشته باشید، حتماً فرم‌هایی با عنوان رضایت‌نامه را تکمیل و امضا کرده‌اید تا پزشک با خیال راحت کارش را آغاز کند، اما شاید واژه «برائت‌نامه» را کمتر شنیده باشید؛ فرمی متفاوت که شاید به جای رضایت‌نامه امضا کرده باشید!
برای تکمیل اطلاعات و پاسخ پرسش‌هایی که برای مردم در این زمینه مطرح است به سراغ وکیلی می‌روم که پزشک است و شاید بهتر و کامل‌تر از هر کارشناسی می‌تواند پاسخگوی ابهام‌ها در این زمینه باشد.
دکتر حسین اربابی در گفت‌وگو با قدس می‌گوید: بر اساس ماده ۴۹۵ قانون مجازات اسلامی اگر پزشک در معالجاتی که انجام می‌دهد سبب صدمه بشود ضامن است و باید پاسخگو باشد. البته خیلی‌ها معتقدند این قانون مبهم است و به همین علت اجرا نمی‌شود.
بر پایه نظر دکتر اربابی، تعهد پزشک به بیمار در تمام دنیا مبتنی بر دو چیز است؛ اول «تعهد به ایمنی» یعنی پزشک متعهد است در اثر اقدام درمانی که برای بیمار انجام می‌دهد هیچ گونه صدمه‌ای به او وارد نشود، تعهد دوم این است که تمام امکانات و علم خود را به کار گیرد تا بیماری مریض را معالجه کند اما تضمینی برای درمان ندارد این می‌شود «تعهد به وسیله». او اشاره می‌کند: طبق ماده ۴۹۵ قانون، پزشک اگر به صورت مستقیم صدمه‌ای به بیمار وارد کرد ضامن است، مثلاً در حین آندوسکوپی، روده سوراخ شود بدون تقصیر هم ضامن است مگر اینکه خطری متوجه بیمار شده باشد که قابل پیش‌بینی نباشد.
«برائت‌نامه» اثبات تقصیر پزشک توسط بیمار را سخت می‌کند
این پزشک و کارشناس حقوقی درباره تفاوت رضایت و برائت می‌گوید: اگر پیش از اقدام پزشکی به بیمار تمام خطرات احتمالی گفته شود و او بپذیرد شرط عدم مسئولیت برقرار می‌شود این همان برائت است اما رضایت یعنی اجازه‌ای که شخص به پزشک معالج برای تصرف در بدن و اقدام معالجه‌ای می‌دهد. اگر پزشک عمداً یا بر اثر بی‌احتیاطی موجب صدمه به بیمار شود برائت هم مسئولیت او را سلب نمی‌کند در واقع تقصیر و عمد، شرط عدم مسئولیتی که به وسیله برائت‌نامه از پزشک سلب شده بود را از بین می‌برد. بیمار در برائت‌نامه مسئولیت پزشک را در صدمات بدون تقصیر پذیرفته و از او سلب مسئولیت کرده اما اگر در حین کار اتفاقی برای بیمار بیفتد که بعد بیمار بتواند ثابت کند که پزشک تقصیری را مرتکب شده در این صورت پزشک مسئول است، که البته اثبات این موضوع کار چندان ساده‌ای نیست؛ در حالی که اگر پزشک برائت‌نامه نگیرد و اتفاقی بیفتد این پزشک است که باید ثابت کند در حین انجام کار مرتکب هیچ تقصیر و قصوری نشده است.
اربابی توضیح می‌دهد: تقصیر یعنی کوتاهی عمدی، بی‌احتیاطی و بی‌مبالاتی که قابل پیشگیری است و قصور در مواردی است که هیچ عمدی در بین نبوده اما مسائل غیرقابل پیش‌بینی و
غیر قابل پیشگیری بوده است. پس در همه مشکلاتی که بر اثر کار پزشک برای بیماران پیش می‌آید قصور وجود دارد و پزشک ضامن است و برائت‌نامه فقط این موضوع را از عهده پزشک خارج می‌کند. تشخیص این دو موضوع کار خیلی مشکلی است. او می‌گوید: بعضی از استادان در حقوق پزشکی که خودشان توان تشخیص این دو مورد را در پرونده‌ها ندارند می‌گویند این قانون ابهام دارد!
این وکیل دادگستری اشاره می‌کند: برائت، کار اثبات تقصیر پزشک را برای بیمار مشکل می‌کند؛ چرا که خیلی جاها برائت درست نیست و عوارض اقدام پزشکی به طور کلی بیان می‌شود تا اگر عارضه‌ای بر اثر بی‌احتیاطی پزشک هم برای بیمار به وجود آمد مسئولیتی را متوجهش نکند و سبب می‌شود تعداد زیادی از خسارت‌های بیماران بدون جبران بماند. منشور حقوق بیمار می‌گوید رضایت باید آگاهانه باشد. برائت هم در قسمت مربوط به عوارض به بیمار آگاهی نسبی می‌دهد اما هیچ وقت جای رضایت آگاهانه را نمی‌گیرد، در رضایت آگاهانه پزشک باید روش‌های درمانی مختلف و قابل قبول روز دنیا همراه با مزایا، معایب، عوارض، هزینه‌ها و تأثیری که در زندگی آینده بیمار دارد را به او توضیح دهد و بیمار در انتخاب روش درمان با پزشک مشارکت کند.
«پزشکی تدافعی» تهدیدکننده سلامت جامعه
اربابی در ادامه به اصطلاح «پزشکی تدافعی» اشاره و بیان می‌کند: اگر پزشکان از مجازات بترسند ضربه سنگینی به سلامت جامعه وارد می‌شود. پزشکی تدافعی یعنی پزشک کاری انجام دهد که لازم نیست، یا کاری را انجام ندهد که برای بیمار لازم بوده است و این کار برای پزشکان کار خیلی راحتی است اما به ضرر بیمار و کل سلامت جامعه است.
او ادامه می‌دهد: در سال ۸۷ در مشهد تحقیقی انجام دادم، پرسش‌نامه‌ای را برای بحث پزشکی تدافعی طراحی و برای ۵۰۰ پزشک ارسال کردم. در این بین ۳۰۰ پزشک پاسخ دادند و جالب است بدانید بیش از ۹۲ درصد از این پزشکان خوداظهاری کردند کارهایی انجام می‌دهند که موید پزشکی تدافعی منفی است؛ یعنی کارهایی که باید انجام بدهند برای بیمار انجام نمی‌دهند چون ترس از مجازات برایشان ایجاد شده است؛ مثلاً بیماری با شرایط قلبی حاد مراجعه می‌کند و پزشک می‌بیند بین ۲۰ تا ۳۰ درصد احتمال مرگ بیمار وجود دارد و ممکن است برایش دردسرساز شود، بنابراین بهانه تراشی‌هایی می‌کند و بیمار را به یک بیمارستان دیگر می‌فرستد؛ چه بسا بیمار در همین فاصله فوت کند.
این کارشناس حقوقی اضافه می‌کند: این ترس از محکومیت روی دیگری هم دارد به این معنی که پزشک کارهایی انجام می‌دهد که نباید انجام دهد، مصداق این را همه ما سراغ داریم موارد زیادی که شاید نیاز به عکس‌برداری، سونوگرافی و سی‌تی اسکن نباشد اما پزشک مجبور است برای اینکه بعداً در صورت شکایت بیمار، بتواند اثبات کند همه اقدام‌های پزشکی را برای تشخیص انجام داده این کار را انجام دهد؛ می‌دانید این موضوع هم چه خسارت‌هایی به سلامت و اقتصاد جامعه وارد می‌کند؟!
ضرورت تقویت «عدالت ترمیمی» در حوزه پزشکی
اربابی تصریح می‌کند: ما باید همان چیزی که در فقه و قانون داریم ملاک عمل قرار دهیم و عدالت ترمیمی را به جای عدالت کیفری در این حوزه پررنگ کنیم. در خیلی کشورها بیمه‌هایی وجود دارد که عوارض پزشکی را پوشش می‌دهند یعنی شرکت‌های بیمه‌ای «جبران بدون تقصیر» انجام می‌دهند و خسارت‌هایی که بر اثر اقدام‌های پزشکی اتفاق افتاده را بدون توجه به مقصر، ترمیم و جبران می‌کنند؛ در ایران هم به راحتی می‌شود این بیمه را راه انداخت تا شاهد پزشکی تدافعی و خسارت‌های بعضاً جبران‌ناپذیر آن نباشیم در نتیجه افرادی که در مسیر اقدام‌های پزشکی دچار خسارت می‌شوند فقط به دنبال اثبات تقصیر و شکایت نباشند بلکه مسیرهای ساده‌تری که خسارت را برایشان جبران کند، پیش رویشان باشد. او در خصوص بیشترین شکایت‌های حوزه پزشکی مشهد که با آن مواجه است، می‌گوید: بیشترین پرونده‌های شکایتی که برای رسیدگی به دست من می‌رسد در حوزه جراحی و بعد زنان و زایمان و ارتوپدی است.
نظر شما