با این حال، کمتر کسی به این مسئله دقت می‌کند که لقب «ملک‌الشعرا»، پیوستگی ویژه‌ای با حضور وی و خاندانش در دستگاه آستان قدس رضوی دارد. شاید جالب باشد که بدانید اصولاً لقب ملک‌الشعرایی محمدتقی بهار، میراثی بود که از پدرش به او رسید؛ به دیگر سخن، هم او و هم پدرش ملک‌الشعرای آستان قدس رضوی بودند.
حریرباف‌زاده‌ای که شاعر شد
محمدکاظم صبوری، مشهور به ملک‌الشعرای صبوری، شاعر مخصوص آستان قدس رضوی در سال ۱۲۵۵هـ.ق (۱۲۱۸خورشیدی)، اواخر عهد محمدشاه قاجار در شهر مشهد به دنیا آمد. پدرش «محمدباقر قناویزباف»، رئیس صنف حریربافان مشهد بود. خانواده آن‌ها سال‌ها پیش از کاشان به مشهد مهاجرت کرده بودند و به نظر می‌رسد در میان آن‌ها فردی که دارای طبع شعر برجسته‌ای بوده باشد وجود نداشته است. دیگر برادران محمدکاظم صبوری همگی وارد شغل پدرشان شدند اما او پس از گذراندن تحصیلات مقدماتی، به آموختن علوم زمان خودش روی آورد. محمدکاظم صبوری در مجلس درس «میرزا عبدالجواد ادیب نیشابوری» با فنون شعر و شاعری آشنا شد و آن را نزد «شهرت شیرازی» و «خجسته ندیم‌باشی» تکمیل کرد.
آغاز ملک‌الشعرایی
هنگامی که «مینای تربتی» قصیده‌سرای آستان قدس درگذشت، مستشارالدوله وزیر والی خراسان، منصب وی را به محمدکاظم صبوری که در شعر و شاعری شهرت فراوان یافته بود، واگذار کرد و از آن به بعد، صبوری به عنوان شاعر برجسته آستانه، قصیده‌سرایی را در وصف حرم رضوی و کرامات حضرت ثامن‌الحجج(ع) آغاز کرد و اشعارش به تدریج در قالب کتیبه‌های زیبا و پرجلوه بر در و دیوار آستان مقدس امام رضا(ع) نقش بست. چنان که از اسناد برمی‌آید، وی در سال ۱۲۹۴هـ.ق (۱۲۴۶ خورشیدی) از سوی ناصرالدین شاه قاجار به مقام ملک‌الشعرایی آستان قدس رضوی منصوب شد. او افزون بر این لقب، خادمی کشیک اول را نیز بدست آورد و به عنوان خادم حرم امام رضا(ع) به انجام وظیفه پرداخت.
یادگارهایی در مشهدالرضا(ع)
عمده‌ترین سروده‌های ملک‌الشعرای صبوری از این دوره به بعد پیوند ویژه‌ای با آستان قدس دارد. همان طور که اشاره شد، برخی از اشعار او، به مناسبت‌های مختلف بر در و دیوارهای حرم نقش شده است؛ از جمله در آینه‌کاری دارالسیاده که
در سال ۱۳۰۰هـ.ق (۱۲۶۱ خورشیدی) به انجام رسید، قصیده‌ای از ملک‌الشعرای صبوری با مطلع «درگهی کایینه‌اش آیین عرش کبریاست/ قدسیان را بر درش پیوسته روی التجاست» منقوش است. همچنین، بر در نقره‌ای دارالسیاده به سمت دارالحفاظ که امروزه طلاکاری شده است هم، شعری از ملک‌الشعرای صبوری نقش بسته است. البته این بدان معنا نیست که به غیر از حرم رضوی، در دیگر نقاط شهر مشهد نمی‌توان اثری از سروده‌های وی یافت. بر سردر آب‌انبار بازار فرش مشهد و موقوفه مؤتمن‌الملک که امروزه می‌توان نمای بیرونی آن را در خیابان اندرزگوی ۱۳ مشاهده کرد، شعری از ملک‌الشعرای صبوری حکاکی شده است که در قالب ماده تاریخ، سال احداث آب‌انبار را نشان می‌دهد و حتی در بیت آخر آن نام ملک‌الشعرای صبوری نیز درج شده است. این شاعر توانمند و سراینده چکامه‌های مذهبی، در سال ۱۳۲۲ هـ.ق(۱۲۸۳خورشیدی) در ۶۵ سالگی به دلیل ابتلا به بیماری وبا که در آن زمان شهر مشهد را درگیر خود کرده بود، دار فانی را وداع گفت. مدتی پس از این‌اتفاق، لقب ملک‌الشعرایی وی به پسرش محمدتقی واگذار شد و به این ترتیب او که در اشعارش «بهار» تخلص می‌کرد به ملک‌الشعرای بهار مشهور شد و بعدها نیز با همین نام به نگارش کتاب و سرودن‌شعر پرداخت.
نظر شما