با وجود این سهم مالیات به بودجه عمومی در لایحه بودجه ۱۴۰۰ نسبت به سال‌های پیش کاهش یافته و به ۴/۲۹درصد رسیده است و این در حالی است که میانگین سهم مالیات از کل درآمدهای دولت در کشورهای منتخب در سال‌های مختلف ۶۴درصد بوده و در این میان، هند با متوسط ۸۴ درصد بیشترین و ژاپن با متوسط ۳۹درصد، پایین‌ترین سهم مالیات از منابع بودجه عمومی دولت را دارا هستند.
شاید اگر شما یک کارمند و یا کارگر باشید با خواندن پاراگراف فوق تصور کنید هدف از افزایش مالیات یعنی فشار بیشتر بر اقشاری که مالیات خود را پیش از دریافت حقوق می‌پردازند؛ اما این‌گونه نیست. معافیت‌های مالیاتی، عدم‌وجود یا ضعف در افزایش پایه‌های مالیاتی و همچنین فرار گسترده مالیاتی از دلایل پایین بودن نسبت مالیات به بودجه در ایران است. برای مثال به گفته مسیحی، معاون درآمدهای مالیاتی سازمان امور مالیاتی کشور، به طور متوسط فرار مالیاتی در جهان حدود ۱۵درصد است، اما فرار مالیاتی در ایران بسیار بیشتر و بین ۲۵ تا ۳۰درصد برآورد شده که براساس برآوردهای ریالی می‌توان گفت حدود ۴۰۰هزار میلیارد ریال فرار مالیاتی در ایران وجود دارد. به عبارت دیگر میزان فرار مالیاتی پیش‌بینی شده ۱۶۰درصد از کل درآمد مالیاتی پیش‌بینی‌شده برای سال ۱۴۰۰ بیشتر است. در ادامه به تشریح وضعیت مالیات در لایحه بودجه ۱۴۰۰ می‌پردازیم.
مالیات بر شرکت‌ها
مطابق قانون مالیات‌های مستقیم نرخ مالیات شرکت‌ها ۲۵درصد است که این نرخ با توجه به وضعیت تولید در کشور ما بالاست. هادی ترابی‌فر، کارشناس مسائل اقتصادی می‌افزاید: در کشورهای مختلف سهم مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی بیش از ۴۰درصد است و از سوی دیگر در این کشورها، سهم مالیات بر سود شرکت‌ها، زیر ۱۰درصد است. رقم بالای مالیات بر سود شرکت‌ها، برخلاف حمایت از سیاست‌های تولیدی و جهش‌تولید است و در این خصوص باید سهم مالیات بر درآمد اشخاص افزایش و سهم مالیات بر سود شرکت‌ها کاهش یابد.
به عبارت دیگر باید بیش از درآمدی که در مسیر تولید قرارگرفته، از ثروتی که در گوشه‌ای انباشته شده مالیات اخذ شود که در ایران این گونه نیست.
مالیات بر واردات
به نظر می‌رسد افزایش نرخ ارز و کاهش میزان واردات دلیل اصلی کاهش میزان مالیات بر واردات در بودجه سال آینده باشد. قابل ذکر است، هر چند حقوق ورودی کالا در گمرک در سال ۱۴۰۰ هنوز شفاف نشده، اما تا سال جاری مبنای محاسبه مالیات بر واردات کالاها ارز ۴هزارو۲۰۰تومانی بوده است.
در این زمینه کارشناسان مرکز پژوهش‌های مجلس معتقدند اگر حقوق ورودی گمرک حتی به ۲۰هزار تومان هم تغییر یابد، درآمد دولت از مالیات بر واردات به حدود ۱۰۰هزار میلیارد تومان خواهد رسید، اما در مقابل گروه دیگری نیز معتقدند در شرایط فعلی تغییر نرخ ارز مبنای محاسبات حقوق ورودی گمرک می‌تواند منجر به افزایش قیمت برخی کالاها و در نتیجه بروز آثار تورمی و رکودی شود.
ما هدف از این مالیات جلوگیری از سفته‌بازی در بازارهای دارایی و مأخذ آن، ارزش کل دارایی‌های شخصی از جمله وجه‌نقد، سپرده‌های بانکی، املاک و مستغلات، دارایی در بیمه و برنامه‌های بازنشستگی، اوراق بهادار مالی و... پس از کسر بدهی و وام‌هاست؛ اما در ایران تعریفی جامع و قانونی از ثروت موجود نیست و تنها ارث، نقل‌وانتقال ملک، سهام، سرقفلی و حق تمبر و اوراق بهادار، جزو دارایی محسوب می‌شود که در بودجه ۱۴۰۰ سه مورد مالیات دیگر اضافه شد: مالیات بر خانه‌های خالی از سکنه: ۲۰۰میلیارد تومان. مالیات بر انواع خودروهای گران‌قیمت: ۹۰۹میلیارد تومان و مالیات بر واحدهای مسکونی گران‌قیمت: ۷۰۷میلیارد تومان.لیات بر ثروت
مالیات بر کالا و خدمات
مهم‌ترین مفاد این مالیات عبارت‌اند از: مالیات بر فروش فرآورده‌های نفتی، مالیات بر سیگار، مالیات بر نقل و انتقالات خودرو و مالیات بر ارزش‌افزوده است که نرخ آن ۹درصد است. بررسی‌ها نشان می‌دهد با وجود تک‌نرخی بودن مالیات بر ارزش‌افزوده در ایران، کشورهای مختلف به صورت چندنرخی عمل کرده و بر محصولات فرهنگی، کالاهای اساسی و دارویی نرخ کمتری از سایر محصولات به‌خصوص کالاهای لوکس وضع می‌کنند.
بدین‌صورت می‌توان علاوه بر کاهش فشار بر مصرف‌کنندگان کالاهای ضروری، مالیات بر ارزش‌افزوده کالاهای مصرفی دهک‌های بالای جامعه را افزایش داد.
مالیات بر درآمد افراد
مطابق لایحه بودجه ۱۴۰۰ درآمدهای زیر ۴ میلیون تومان از پرداخت مالیات معاف هستند و مالیات درآمدهای بیش از این رقم به شرح ذیل است:
از ۴ میلیون تا ۱۰میلیون تومان، ۱۰درصد مالیات کسر می‌شود.
از ۱۰ میلیون تا ۱۴میلیون تومان، ۱۵درصد مالیات کسر می‌گردد.
از ۱۴ میلیون تا ۲۰ میلیون تومان، ۲۰ درصد و بیش از ۲۰ میلیون تومان، ۲۵ درصد مالیات کسر می‌شود.
نکته حائز اهمیت در این مورد ضرورت افزایش نرخ مالیات افراد پردرآمد است، اما در ایران نه‌تنها طبقات و نرخ مالیات افراد پردرآمد افزایش نیافته بلکه بالاترین مالیات بر درآمد از ۳۵درصد به ۲۵درصد کاهش یافت. براساس نرخ‌ها و پلکان‌های مالیاتی مصوب سال ۱۳۶۶، مالیات بر درآمد ایران از ۱۹طبقه مالیاتی مجزا تشکیل شده بود که نرخ مالیات طبقات آن از ۱۲درصد در کمترین طبقه درآمدی تا ۷۵درصد در بالاترین طبقه درآمدی تغییر می‌کرد، اما در سال جاری طبقات مالیات بر درآمد به سه طبقه کاهش یافته و نرخ مالیات آن از ۱۰درصد تا ۲۵درصد تغییر می‌کند.
نکته قابل‌توجه دیگر این است که نظام مالیات بر درآمد افراد مانند هر پایه دیگر مالیاتی نیاز به تعریف مبانی و جزئیاتی از قبیل پایه و واحد مالیاتی دارد. تعریف دقیق و صحیح این مفاهیم به سیاست‌گذار کمک خواهد کرد از قانون بهترین کارکرد را استخراج نماید که در این زمینه انتخاب بین مالیات بر درآمد خانواده و فرد انتخاب مهم سیاست‌گذار اقتصادی خواهد بود.
به گفته کارشناسان، در طراحی نظام مالیات بر درآمد، در انتخاب بین خانواده یا فرد به‌عنوان «واحد مالیاتی» کشورها اهداف متنوعی ازجمله کفایت درآمد، تحقق عدالت و اثرگذاری مطلوب مالیات بر تصمیم افراد به ازدواج را مدنظر قرار می‌دهند. با توجه به اهمیت مسائلی همچون اخذ عادلانه مالیات، تشویق ازدواج و فرزند آوری و همچنین کمک به خانواده‌های پرجمعیت، برای اقتصاد ایران، اخذ مالیات از خانواده در مقایسه با اخذ مالیات از افراد در اولویت قرار دارد.
نظر شما