حس کنجکاوی یا شاید تأثر از رنج یک همنوع موجب می‌شود دنبالش بروم و ماجرا را بپرسم. بی‌حوصله می‌گوید: ۴۵ سال بیشتر ندارم اما پنج سال است به‌خاطر ابتلا به دیابت حال و روز خوشی ندارم و زندگی‌ام دچار مشکل شده، این روزها هم که کمبود دارو قوز بالاقوز شده است. از صبح شاید این چهارمین داروخانه است که سر می‌زنم یا ندارند یا تمام کرده‌اند یا وقتی می‌بینند نسخه فقط انسولین است، دارو نمی‌دهند. جلو چشم خودم به نفر قبلی که یک نسخه پر از دارو داشت انسولین دادند اما به من ندادند. شما جای من باشید ناراحت نمی‌شوید؟ آخر این انصاف است که بعضی داروخانه‌ها گروکشی می‌کنند؟
وقتی متوجه می‌شود خبرنگارم خواهش می‌کند این موضوع را پیگیری کنم تا تلخی دیابت برای مبتلایان فقط رنج بیماری باشد نه مشقت پیدا کردن دارو؛ همین موضوع و درخواست این شهروند عزیز زمینه‌ساز گفت‌وگو با دکتر جبرائیل موفق، معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی مشهد می‌شود که در ادامه می‌خوانید.
اجازه بدهید صحبت را از داغ‌ترین موضوع روز بازار دارو یعنی کمبود انسولین شروع کنیم، مشکل دقیقاً کجاست؟
بررسی آمار ورودی انسولین به بازار در سال‌های ۹۷، ۹۸ و ۹۹ تا الان تفاوت چندانی نشان نمی‌دهد به جز لانتوس که مختصری کمتر شده است و ما نمی‌دانیم علت این همه التهاب بازار چیست. از طرفی بعید می‌دانم که در این حد آمار مبتلایان و مصرف ما افزایش پیدا کرده باشد. شاید یک دلیل آن را بتوان نگرانی بیماران از نایاب شدن داروها دانست و البته بحق است.
می‌توان این‌طور نتیجه گرفت که عده‌ای« بیمار نما» در بازار وجود دارند تا انسولین داروخانه را در بازار سیاه بفروشند یا قاچاق معکوس انجام دهند؟
انسولین طوری نیست که بگوییم بیمارنما وجود دارد چون بخش زیادی از بیماران بیمه هستند و کسانی که بیمه هستند پرونده دارند و در آنجا میزان دارویی که دریافت می‌کنند ثبت شده و نمی‌توانند مازاد بر آن دریافت کنند.
بیمه به خاطر بحث‌های مالی پایش خوبی روی توزیع دارو دارد، چرا در وزارت بهداشت و دانشگاه‌های علوم پزشکی این موضوع را شاهد نیستیم؟
امکان رصد دقیق این همه اقلام دارویی در همه داروخانه‌ها وجود ندارد، اما از گذشته معاونت غذا و دارو یک تعداد بازرس داشته که روزی ۱۰ داروخانه را بررسی می‌کنند. در نظر داشته باشید ما ۶۰۰ داروخانه در مشهد داریم و پایش دقیق آن‌ها با این روش‌های سنتی ممکن نیست. راه‌حل راه‌اندازی سامانه‌ای است که به‌تازگی وزارتخانه نسبت به آن اقدام کرده است.
از ابتدای سال جاری، چند مورد بازدید از داروخانه‌ها داشته‌اید و چه برخوردهایی انجام شده است؟
از ابتدای سال در مجموع ۹۳۶ مورد بازدید از داروخانه‌ها داشته‌ایم که ۱۲۹ مورد ارجاع به مراجع قضایی و ۲۲ مورد در کمیسیون ماده ۲۰ با تخلفات برخورد کردیم. کمیسیون خطاهای ضعیف را بررسی می‌کند که منجر به قطع سهمیه دارو یا لغو قرارداد با بیمه می‌شود. امروز براساس گزارش بازدیدهایی که بازرسان به ما دادند، ۱۲ مورد از داروخانه‌ها را به تعزیرات معرفی کردیم.
با توجه به اینکه تعدادی از کارکنان و بازرسان معاونت غذا و دارو خودشان داروخانه‌دار هستند، این موضوع تضاد منافع ایجاد نمی‌کند؟
این حرف را قبول ندارم، چند روز پیش از داروخانه یکی از همکاران خودمان در معاونت غذا و دارو مقدار زیادی اقلام غیرمجاز آرایشی و بهداشتی جمع‌آوری و برخورد لازم انجام شد. در این موارد که با جان و سلامت مردم سر وکار دارد اغماضی نداریم و برخورد یکسان است.
آماری از تعداد دیابتی‌ها در زیرمجموعه دانشگاه علوم پزشکی مشهد دارید؟
حدود ۲۰۰ هزار نفر دیابت نوع یک و دو داریم. دارو هم بر اساس اینکه سازمان غذا و دارو چه دارویی و به چه میزان به ما بدهد، در داروخانه‌ها توزیع می‌شود.
برخی داروخانه‌ها در قبال نسخه‌های سنگین، انسولین می‌دهند اما اگر فقط نسخه انسولین ببریم انسولین نمی‌دهند، چه تدبیری برای این موضوع اندیشیده‌اید؟
این موضوع یک واقعیت غیرقابل انکار است، در هر صنفی افراد سوءاستفاده‌گر و متخلف وجود دارند، اما همه داروسازان ما این‌طور نیستند و اگر به ما گزارشی برسد فوری پیگیری و برخورد می‌کنیم. به‌تازگی هفت داروخانه در مشهد فقط به خاطر همین تخلف قطع سهمیه شده‌اند.
ادعاهایی درباره بی‌اثر بودن انسولین ایرانی مطرح می‌شود، نظرتان چیست؟
این موضوع قبلاً درباره داروهای پیوند کلیه هم مطرح می‌شد، اما این‌طور نیست و این‌ها یکسری ادعاهایی است که مطرح می‌شود و دلیل و شواهد یا حتی گزارشی در این زمینه نداشته‌ایم. حتی محصولات داخلی از شرکت‌های مختلف با هم ممکن است تفاوت کیفیت داشته باشند، ولی این تفاوت‌ها اهمیت بالایی ندارد. تا جایی که من اطلاع دارم انسولین‌های داخلی فقط در ایران بسته‌بندی می‌شوند و در خارج از کشور تولید شده‌اند.
سهمیه انسولین مشهد در چند داروخانه توزیع می‌شود؟
برای انسولین حدود ۶۰ داروخانه منتخب در مشهد وجود دارد که وقتی سهمیه بیشتری برسد به برخی داروخانه‌های دیگر هم می‌دهیم. معیارهای انتخاب داروخانه‌های منتخب شامل سابقه خوب همکاری و سلامت داروخانه، نزدیکی به مراکز درمانی به‌خصوص جاهایی که پزشکان غدد حضور داشته باشند و پراکندگی مناسب در سطح شهر است. فهرست داروخانه‌های منتخب برای ما وحی‌منزل و غیرقابل تغییر نیست، بلکه به محض اینکه تخلفی برایمان محرز شود فوری سهمیه آن داروخانه قطع و داروخانه دیگری جایگزین می‌شود.
در برخی عطاری‌ها شاهد فروش داروهای ترک اعتیاد مثل متادون یا قرص‌های بوپرنورفین و اقلامی مانند ناس و روانگردان‌ها هستیم، چقدر روی این موضوع نظارت دارید؟
مسئله عطاری‌ها خیلی مفصل است مجوز آن‌ها را ما صادر نمی‌کنیم بنابراین نمی‌توانیم نظارت مستقیمی بر فعالیتشان داشته باشیم، این کار توسط اتحادیه عطاری‌ها انجام می‌شود. اما بازرسان ما به همراه گشت‌های تعزیرات و پلیس از عطاری‌ها سرکشی می‌کنند و تا الان هم برخورد شده و این یک معضل و شکافی است که وجود دارد.
فکر می‌کنید چقدر احتمال نشت داروهای ترک اعتیاد از واحد داروهای مخدر و الکل معاونت غذا و دارو به بیرون وجود دارد؟
ما حدود ۷۰۰ مرکز ترک اعتیاد داریم که عموماً با متادون بیماران را درمان می‌کنند. تأمین داروی این مراکز با ماست که حجم زیادی دارو را به خود اختصاص می‌دهند. میزان و نوع دارو را معاونت درمان برای ما مشخص می‌کند که در سامانه ثبت و به مراکز تحویل می‌دهیم. مراکز ترک اعتیاد بر اساس تعداد بیمار سهمیه دارند و طوری است که اگر ۱۰ شیشه متادون تحویل می‌گیرند باید برای دریافت سهمیه بعدی اول ۱۰ شیشه خالی را به ما برگردانند یا اگر ۱۰۰ ورق قرص بگیرند باید پوکه‌های خالی را به ما تحویل دهند تا تحت نظارت نمایندگان نهادهای نظارت معدوم و صورتجلسه شود اگر مرکزی کسری داشته باشد به مقام قضایی معرفی می‌شود. بنابراین فرایند توزیع داروهای مخدر توسط معاونت غذا و دارو به شکلی است که نشت به عطاری و دیگر جاها احتمال بسیار ضعیفی دارد. باید دید این مواد از چه مسیر و منفذی به عطاری‌ها و بازار راه پیدا می‌کند که این موضوع وظیفه نهادهای نظارتی است.
از ابتدای سال چند مورد بازدید از مراکز ترک اعتیاد داشته‌اید و چه تخلف‌هایی مشاهده شده است؟
از ابتدای سال ۹۹ تا پایان آذرماه، ۲۰۶ مورد بازدید از مراکز ترک اعتیاد داشته‌ایم که باید گفت بیشترین فراوانی تخلف که در ۸۶ مرکز مشاهده شده مربوط به عدم حضور پرستار یا روان‌شناس بوده و پس از آن رایج‌ترین تخلف‌ها شامل مواردی مانند نگه‌داری دارو در خارج از مرکز، نداشتن تست ادرار، موجود نبودن یا تاریخ گذشته بودن کیت‌های مورفین، مهر نداشتن شیشه‌های متادون، عدم مطابقت دفتر ثبت روزانه با ویزیت پزشک یا نداشتن ویزیت، عدم حضور مسئول فنی، بسته بودن مرکز و اعتبار نداشتن پروانه‌ها یا عدم نصب آن‌ها گزارش شده است. در این خصوص ۵۹ مورد تذکر کتبی، ۲۲ مورد ارجاع به کمیته نظارت، دو مورد کسر سهمیه، ۹ مورد لغو مجوز دائم و یک مورد نیز لغو مجوز ۶ ماهه اعمال شده است.
حضور ناظر کنترل کیفی در کارخانه‌های صنایع غذایی در حالی که از طرفی مأمور به گزارش تخلفات موجود در خط تولید و از سوی دیگر در استخدام کارخانه هستند، موجب ایجاد تضاد منافع می‌شود، تا چه حد با این موضوع موافق هستید؟
ناظر کنترل کیفی کارخانه‌های صنایع غذایی و تعارض منافعی که در این بین ممکن است وجود داشته باشد مورد دغدغه ما و همکارانمان بوده و مکاتبات زیادی هم با وزارت بهداشت در این مورد انجام شده است. اگر افرادی در این تضاد منافع نفع شخصی خود را بر انجام مأموریتی که برای کنترل کیفی محصولات یک کارخانه دارند ترجیح دهند و گزارشی به دست ما برسد به طور قطع برخورد خواهیم کرد. این موضوع نیاز به مصوبه قانونی مجلس دارد چون در قانون ابهام و خلأ در این باره داریم و عنوان نشده که حقوق و مزایای مسئول فنی باید از کجا تأمین شود. ۲۰ دی‌ماه جاری نیز جلسه‌ای با سازمان غذا و دارو در این خصوص داریم و راهکارها و پیشنهادهای خوبی برای کاهش این آسیب تضاد منافع در نظر گرفته‌ایم.
در ماه‌های ابتدایی شیوع کرونا شاهد بحران جدی کمبود و احتکار ماسک و مواد ضدعفونی کننده بودیم، شما به عنوان یکی از متولیان اصلی نظارتی و اجرایی در این بحث، به عملکرد خودتان چه نمره‌ای می‌دهید؟
همکاران من در این معاونت برای تأمین داروها و ملزومات مصرفی بیمارستان‌ها تلاش زیادی کردند. ولی قبول دارم در ابتدای کرونا ما به طور ناگهانی با حجم زیادی از درخواست برای ماسک و مواد ضدعفونی‌کننده و سایر تجهیزات بهداشتی مواجه شدیم. دو کارخانه تولید الکل ما روزی ۱۵ هزار لیتر تولید داشتند اما درخواست مردم یکباره به روزی ۱۰۰ هزار لیتر رسید. برای ماسک هم به همین شکل بود ماسکی که پیش از کرونا ۲۰۰ تومان بود، به خاطر افزایش تقاضا قیمتش جهش ناگهانی پیدا کرد و کمیاب شد. اما با تمهیداتی که داشتیم و کمکی که سایر دستگاه‌های مرتبط کردند اکنون وضع بازار از نظر اقلام بهداشتی کرونا چند ماهی است که به ثبات رسیده و مشکلی وجود ندارد. در هر صورت نمره بین ۱۷ تا ۱۹ می‌دهم.
نظر شما