قدس آنلاین: یکی در قامت یک پزشک در ارتباطی آنلاین به دختری مبتلا به کرونا می‌گوید: «اگر دچار کرونا شدید و شرایط بستری شدن را ندارید اول باید هفته‌ای یک بار ویتامین D۵۰۰۰ بخورید و بعد توسط دکتر داخلی ویزیت شوید تا قرص ضدویروس بدهد. همچنین بیماران باید در دو هفته اول روزی یک عدد قرص زینک و سلنیوم و از هفته سوم یک روز در میان بخورند».

دیگری هم با انتشار ویدئویی کوتاه، شربتی گیاهی را تبلیغ می‌کند که مدعی است برای درمان کبد چرب و بیماری‌های ریوی از جمله کرونا مفید است.

سلبریتی دیگر ضمن پیچیده دانستن کرونای ایرانی! اُفت و خیزهای آماری آن را به آیین‌هایی همچون محرم، یلدا، انتخابات و یا راهپیمایی ۲۲ بهمن گره می‌زند و خواسته یا ناخواسته در شیپور بی‌اعتمادی در جامعه می‌دمد.

خلاصه آنکه سلبریتی‌ها برای بیشتر و بیشتر دیده شدن اظهارنظر می‌کنند بی‌آنکه قدری هم به پیامدهای جبران‌ناپذیر آن بیندیشند.

نیازمند سیاست‌گذاری در زمینه سلبریتی‌ها هستیم

میثم مهدیار، پژوهشگر اجتماعی، در گفت‌وگو با ما اظهارنظرهای غیرتخصصی سلبریتی‌ها را اقتضای رسانه‌های اجتماعی نوین می‌داند؛ امکانی که به اعتقاد وی برای همه فراهم است. برای مثال همه افراد در توییتر و اینستاگرام و دیگر پیام‌رسان‌ها، به راحتی در مورد موضوعات مختلف بحث می‌کنند و دیگر آن چارچوب‌های قبلی که در رسانه‌ها داده‌ها صرفاً یکطرفه تولید می‌شد شکسته شده است.

وی با نگاهی به پیشینه حضور سلبریتی‌ها می‌افزاید: پدیده تازه‌ای نیستند؛ از ابتدای تاریخ با سلبریتی‌ها مواجه بوده‌ایم. در کتاب‌های تاریخی و فلسفی به حضور افرادی که به واسطه ارتباطات خود مورد توجه مردم قرار می‌گرفتند، اشاره شده است و این موضوع از یونان قدیم تا دوران مدرن وجود داشته؛ حتی ادبیات انتقادی در خصوص این موضوع سابقه طولانی دارد، اما اینکه چرا سلبریتی‌ها تا این حد اهمیت پیدا کرده‌اند به اقتضای رسانه‌های اجتماعی نوین برمی‌گردد. به‌ویژه در دو دهه اخیر که با گسترش رسانه‌های اجتماعی و به‌خصوص اینستاگرام، این گروه در موقعیت ویژه‌ای قرار گرفته‌اند.

مهدیار اضافه می‌کند: گرچه پیش از این با ورود تصویر به رسانه‌ها و انتشار تصویر سلبریتی‌ها به صورت انبوه در میان مردم، نقش این افراد با مسئله تبلیغات گره خورده بود، اما با رشد اینستاگرام گونه تازه‌ای از این پیوند بین سلبریتی‌ها و تبلیغات تجاری آغاز شد. برای مثال اگر در دهه‌های پیش صرفاً تصویر یک سلبریتی در حوزه مد، خوراک، پوشاک، ماشین و غیره محل توجه قرار می‌گرفت، اما امروزه سلبریتی‌ها شکل پیچیده‌تری به تبلیغات داده‌اند و در قالب زندگی روزمره تبلیغ را انجام می‌دهند.

وی در ادامه می‌افزاید: گروه زیادی از این سلبریتی‌ها با فعالیت در رسانه ملی و توسط این رسانه رشد کرده‌اند و امروزه خارج از معیارها و چارچوب‌های صدا و سیما به فعالیت می‌پردازند. بنابراین بعضی از این سلبریتی‌ها رفتارهای غیرفرهنگی و ضد اجتماعی را پس از استفاده از ظرفیت‌های موجود و مطرح شدن انجام می‌دهند و به نوعی تمام آن هزینه‌هایی را که صرف انتقال پیام به مخاطب شده را خنثی می‌کنند.

وی تأکید می‌کند: هنرمندی که می‌خواهد از ظرفیت‌های یک نهاد برای مطرح شدن استفاده کند در ابتدا باید تضمین‌ها و تعهداتی را بپذیرد و این اتفاقی است که معمولاً در دنیا رخ می‌دهد. فراموش نکنیم ما نیز نیازمند یک سیاست‌گذاری اصولی و دقیق در زمینه تولید و تکثیر سلبریتی‌ها هستیم تا از این وضعیت رها شده فاصله بگیریم.

حرف‌هایی که با عقل سلیم فاصله زیادی دارد

دکتر مجید ابهری، آسیب‌شناس اجتماعی، الگوهای رفتاری را شامل پنج گروه والدین، آموزگاران و مربیان، دوستان و همسالان، هنجارفرستان و دولتمردان می‌داند و می‌گوید: محبوبیت امانتی است که از سوی مردم به «هنجارفرستان» یعنی ورزشکاران، چهره‌های هنری، سینمایی و موسیقیایی که مورد علاقه برخی از نوجوانان و جوانان هستند و با طبقه‌بندی سلبریتی‌ها شناخته می‌شوند هدیه داده می‌شود.

وی در ادامه گفت و گوی خود با ما می‌گوید: از آنجا که هیچ کنترل و معیاری برای حضور در شبکه‌های مجازی وجود ندارد، گروهی از سلبریتی‌ها که تحصیلات آکادمیک و تخصصی ندارند و به تعبیری اقیانوسی به عمق یک بند انگشت هستند، در تمام مسائل اظهارنظر می‌کنند؛ از زلزله و مرغ و خوراک دام و خرید و فروش گوسفند گرفته تا فروش ساختمان و تخصص در درمان کرونا.

به گفته ابهری، متأسفانه با توجه به اینکه سلبریتی‌ها یکی از گروه‌های تقلید رفتار در جامعه محسوب می‌شوند، جوانان و نوجوانان به خاطر علاقه خاص به آن‌ها از الگوهای رفتاری و در بسیاری موارد از رنگ مو و لباس و پوشش و حتی گفتمانشان پیروی می‌کنند.

این جامعه‌شناس پیشنهاد می‌کند همان‌گونه که برای استادان دانشگاه و چهره‌های تخصصی بانک رفتار ایجاد شده و رفتارهای آن‌ها در این بانک ضبط می‌شود، برای این چهره‌ها نیز بانکی ایجاد شود تا این‌گونه اظهارنظرها که موجب به انحراف کشیدن افکار عمومی جامعه است در آن بانک ضبط و در مواقع ضروری با آن‌ها برخورد شود.

وی ادامه می‌دهد: متأسفم که پای افرادی غیرمتخصص تنها به خاطر چشم و ابرو و قد و قامت یا رانت‌های فامیلی و خانوادگی و...به سینما و تلویزیون و سریال‌ها باز شده و از این رهگذر برای خود محبوبیتی کسب کرده‌اند و حالا رسالت هدایت فکری بخشی از جامعه را به عهده می‌گیرند. گروهی که هرچه دلشان می‌خواهد می‌گویند و نوجوانان و جوانان نیز به دنبال افکار آن‌ها کشیده می‌شوند. باید تا از این دیرتر نشده و انحرافات فکری بیش از این دامنگیر جامعه نشده است، فکری به حال این گروه کرد. وی اضافه می‌کند: سلبریتی‌ها در پاسخ به انتقادات از عملکرد این‌گونه خود در فضای مجازی و یا رسانه‌های حقیقی بلافاصله می‌گویند: صفحات شخصی ما در فضای مجازی بیانگر افکار ماست و ارتباطی با افکار عمومی و جامعه ندارد؛ گویا نمی‌دانند کوچک‌ترین رفتار آن‌ها، بر جامعه اثر دارد و بخشی از نوجوانان و جوانان، این گروه‌ها را به عنوان هادیان فکری خود انتخاب می‌کنند. اگر نظریات آن‌ها هیچ تأثیری بر جامعه ندارد، پس چگونه است که بنده و یا دیگرانی که از این‌گونه رفتارها ناراحت و نگران هستیم به این مسائل پی می‌بریم. آن‌ها، خودشان بهتر از همه می‌دانند برای مطرح کردن خود، گاهی حرف‌هایی می‌زنند که با عقل سلیم فاصله زیادی دارد.