اضافه شدن سیمرغ دیگری به جشنواره، انگیزه‌ای برای انیماتورهای کشورمان شد تا آثارشان را راهی جشنواره فجر کنند، اما دیری نپایید که این گرمی و حرارت به سردی بدل شد به طوری که تنها انیمیشن سینمایی جشنواره سی و نهم به نام «پسر دلفینی» از حضور در جشنواره فیلم فجر انصراف داد. این پویانمایی به کارگردانی محمد خیراندیش و تهیه‌کنندگی محمدامین همدانی که تازه‌ترین محصول سازمان هنری رسانه‌ای اوج محسوب می‌شود، اعلام کرد با توجه به اینکه «پسر دلفینی» تنها انیمیشن حاضر در جشنواره سی و نهم فیلم فجر است و طبق آیین‌نامه جشنواره طبیعتاً در رقابت و مسابقه قرار نمی‌گیرد، با احترام به هیئت‌داوران و اعضای جشنواره از شرکت در این جشنواره انصراف می‌دهد.
به گفته محمدامین همدانی که پیش از این برای کارگردانی انیمیشن سینمایی «فهرست مقدس» سیمرغ سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر را گرفته است، یکی‌دیگر از دلایل این انصراف، بی‌توجهی به این فیلم و داوری نشدن آن در بخش‌های دیگر همچون فیلم‌نامه، موسیقی و صداگذاری است و از آنجا که این پروژه نتیجه ۱۰ سال تلاش گروهی تیمشان بوده، تصمیم گرفتند فیلمشان خارج از مسابقه در این جشنواره حضور نداشته باشد. در ادامه مشروح گفت‌وگوی ما با وی را می‌خوانید.
امسال تنها انیمیشن حاضر در جشنواره فیلم فجر «پسر دلفینی» بود، اما انصراف داد. دلایل انصرافش را برایمان می‌گویید؟
در قوانین جشنواره فیلم فجر آمده است که اگر دست‌کم دو انیمیشن در جشنواره حضور داشته باشند برای این بخش، داور گذاشته می‌شود یعنی وقتی تنها انیمیشن حاضر در جشنواره باشید مورد داوری قرار نمی‌گیرید. حتی در بخش‌های مشترک با سینما (لایو اکشن) هم وارد رقابت و داوری نمی‌شوید همچون بخش‌های فیلم‌نامه، تصویر، صداگذاری و ... . با توجه به اهمیتی که تولید این انیمیشن برای گروه ما داشت و نمی‌خواستیم به آن کم‌لطفی شود، به این نتیجه رسیدیم انصراف دهیم بهتر از این است که خارج از مسابقه باشیم و در اکران‌هایی قرار بگیریم که معلوم نیست اکران‌های خوبی باشد یا نه.
آیا راهی وجود نداشت که همین تک انیمیشن در بخش‌های دیگر وارد رقابت و داوری با آثار لایواکشن شود؟
این شرایط قابل تغییر بود، اما چون پیش از این چنین اتفاقی نیفتاده بود، تغییراتی رخ نداد. جشنواره فیلم فجر فرصتی برای عرض‌اندام بی‌نام و نشان‌هاست، ولی انیمیشن برای مسئولان سینمایی، کارکرد کودکانه پیدا کرده و نگاه به انیمیشن، نگاه اشتباهی است. سال ۹۴ که آقای ایوبی، رئیس وقت سازمان سینمایی بود به دلیل وجود هشت انیمیشن در جشنواره فیلم فجر، سال انیمیشن نامیده شد و در همان سال هم آثار انیمیشن مورد کم‌لطفی قرار گرفتند. حتی در برنامه زمانبندی اکران‌ها، آثار انیمیشن نبود و بسیاری از انیمیشن‌ها هم نشست خبری نداشتند. جالب اینکه آقای ایوبی در برنامه هفت گفتند ما همین‌طوری هم سیمرغ زیاد می‌دهیم و انیمیشن هم می‌آید و می‌گوید که سیمرغ می‌خواهم! چنین نگاهی به حوزه انیمیشن در مدیران سینمایی وجود دارد. حس کردیم که چنین نگاه حاکمی بر جشنواره به همین زودی اصلاح‌شدنی نیست؛ بنابراین کاری که به صلاح فیلم بود را انجام دادیم.
آیا راه‌حلی برای داوری این انیمیشن در بخش‌های دیگر جشنواره امسال وجود داشت؟
راه‌حلش این بود که در چنین شرایطی، انیمیشن ما در بخش‌های مشترک داوری شود، ولی جو حاکم بر جشنواره فجر، جوی نیست که به صلاح انیمیشن باشد، در حالی که توجه به انیمیشن به نفع سینماست، چون سبد مخاطبی که به سینما اضافه می‌کند، سبد جدیدی است یعنی می‌تواند مخاطبان سینما را بیشتر کند. اتفاقی که این برای صنعت سینما جذاب است، یعنی سبد کودک و نوجوان و خانواده به سینما اضافه می‌شود و منفعتش به همه اهالی سینما می‌رسد، ولی متأسفانه نگاه‌های سلبریتی‌زده موجب می‌شود انیمیشنی که سلبریتی ندارد، دیده نشود. مثل یک بچه سرراهی به آن نگاه می‌شود یعنی اگر حمایتی هم می‌شود گویی لطف می‌کنند.
در سال‌های اخیر انیمیشن‌های ایرانی در عرصه بین‌الملل حضور جدی و پررنگی داشته‌اند و انیماتورهای ما در جشنواره‌های خارجی هم خوش درخشیده‌اند، چرا در چنین شرایطی باز هم کم‌توجهی می‌شود؟
انیمیشن مرز ندارد و زمانی که تولید می‌شود می‌تواند محصولی بین‌المللی باشد. فیلم مستند و داستانی، چنین مزیتی را کمتر دارند و این دو گونه در جشنواره اسکار هم به عنوان بخش خارجی مورد داوری قرار می‌گیرند، چون اقلیم تولید فیلم مشخص است، ولی انیمیشن چنین نیست. وقتی انیمیشنی ساخته می‌شود نمی‌دانید در کجا تولید شده و این نشان می‌دهد که انیمیشن ذاتی بین‌المللی و زبانی عمومی دارد. مشکل اینجاست که اقتصاد سینمای ما کاملاً داخلی است و مبتنی بر فروش بین‌المللی نیست؛ بنابراین هر چیزی که بسته و انحصار به داخل دارد، قدرت و رانت در آن حوزه اهمیت بیشتری پیدا می‌کند همچون صنعت خودرو. زمانی که بازار جهانی می‌شود و ارتباط با مخاطب به شکل مستقیم است، اولویت‌های اصلی وارد ماجرا می‌شوند. دلیل اینکه انیمیشن‌های ما در عرصه بین‌المللی موفق‌تر از عرصه داخلی هستند همین موضوع است، چون در کشور ما توجه جدی به انیمیشن نمی‌شود.
عرصه بین‌الملل هم شرایط شفاف‌تری برای انیمیشن دارد؛ بنابراین انیمیشن‌های خوب در این فضا راه خودشان را به درستی پیدا می‌کنند و صنایع وابسته به انیمیشن هم رشد می‌یابند. سینما با یک فیلم تمام می‌شود، اما انیمیشن پس از اکران، کارش آغاز می‌شود، چون محصولات جانبی دارد و چرخه ویژه‌ای اطراف آن شکل می‌گیرد. قواعد سرمایه‌گذاری در این حوزه حاکم است و کشورهای برخوردار، توان جذب مغزها را از دیگر کشورها دارند. در کشور ما نخبگان و افراد بااستعداد زیادی در حوزه انیمیشن فعال هستند و برخی از آن‌ها در بالاترین سطوح شرکت‌های تولید انیمیشن جهان قرار گرفته‌اند، ولی ما نتوانستیم آن‌ها را نگه داریم.
علاوه بر بخش تکنیکی و هنری انیمیشن، بخش مهمی از این گونه سینمایی را داستان و شخصیت‌پردازی تشکیل می‌دهد. قصه‌های کهن و ادبیات غنی سرزمین ما در این حوزه چقدر مورد استفاده انیماتورها در فیلم‌نامه نویسی بوده است؟
بحث فیلم‌نامه انیمیشن نیاز به چرخه درستی دارد و باید نویسنده انیمیشن تربیت شود، چون این چرخه را نداشتیم با دو آسیب مواجه شدیم. نخست اینکه استودیوهای پایداری نداشتیم که بتوانند تجربه‌اندوزی کنند. اکنون استودیوهایی که فیلم‌های انیمیشن دوم و سوم خودشان را می‌سازنند، حوزه فیلم‌نامه را تقویت می‌کنند.
چند سال است که به نقطه قابل‌قبولی در عرصه انیمیشن رسیده‌ایم، ولی هنوز در حوزه داستان‌گویی، لنگ می‌زنیم. قصه‌های شاهنامه را نباید به صورت عریان در مدیوم سینما روایت کرد بلکه باید پرداخت خوبی روی این قصه‌ها انجام بگیرد تا پالایش شوند و به محصولی فرآوری شده متناسب با سینما برسند. در حال حاضر اگر بودجه و زیرساخت‌های خوبی هم داشته باشیم، نباید انتظار داشت که قصه‌ها به صورت خام ساخته شوند و توقع توفیقشان را داشته باشیم. سینما قواعد پیچیده‌ای درباره فیلم‌نامه دارد که از تخصصی‌ترین حوزه‌هاست. انیمیشن‌سازان ما پس از توفیقاتی که در حوزه هنر و تکنیک بدست آورده‌اند اکنون در مرحله مشق فیلم‌نامه‌نویسی هستند.
ضمن اینکه مرزهای تخیل در حوزه انیمیشن‌های جهان روز به روز در حال جابه‌جا شدن است و اینجا اهمیت خلاقیت در فیلم‌نامه خودنمایی می‌کند، ما در چه وضعیتی هستیم؟
همین‌طور است، بی‌مرز بودن تخیل، کار فیلم‌نامه‌نویسی انیمیشن را دشوار می‌کند، چون نویسنده باید جهان جدیدی را خلق کند و این کار را پیچیده می‌کند. در کشور ما هم پس از توفیقاتی که در حوزه هنر و تکنیک انیمیشن بدست آورده‌ایم، به حوزه فیلم‌نامه‌نویسی بهای بیشتری داده می‌شود. تولیدات انیمیشن فرصت‌های زیادی را پیش‌روی صنعت سینما در کشورمان قرار می‌دهد.
مثلاً پس از آسیب‌هایی که اقتصاد صنعت سینما در دوران کرونا متحمل شد، ما را بر آن داشت که روی فروش بین‌المللی انیمیشن«پسر دلفینی» متمرکز شویم، یعنی پیش از اتمام فیلم، پیش‌فروش داشتیم و سرمایه‌گذاری خارجی روی کار بسیار جدی است. اکنون که در مراحل پس از تولید برای اکران خارجی قرار داریم، احتمال دارد که جذب سرمایه قطعی شود. توافقات اولیه برای پیش‌فروش و جذب سرمایه‌گذار خارجی انجام شده است که می‌تواند بخشی از آسیب‌هایی که به دلیل تعطیلی سالن‌های سینما در ایام کرونا متحمل شدیم را جبران کند.
نظر شما